مینا اکبری: پخش سری اول فیلمهای مستندهای تبلیغاتی نامزد‌ها پایان یافت و سری دوم آنها از شب گذشته آغاز شد. نمایش این فیلمهای مستند تبلیغاتی در فضای پر چالش تبلیغات و رقابت‌های انتخاباتی بیشتر از آن که مورد توجه عموم مردم قرار بگیرد، مورد هجوم عوامل رقبا قرار گرفت. در چنین موقعیتی به نظر نقد منصفانه امکان‌پذیر نیست و اصولاً نمی‌توان به شکل بی‌طرفانه‌ای این آثار را مورد بررسی قرار داد. شرایط انتخابات همه چیز یک نامزد را از سوی رقبای دیگر مورد انکار قرار می‌دهد تا دلیل برای اثبات حقانیت کاندیدای مورد حمایت منتقدان باشد. به همین دلیل اشاره به موفقیت یک فیلم از سوی رقبا به منزله حمایت از نامزد موضوع فیلم برداشت می‌شود. در حالی که مراد نظر‌دهنده تنها خود فیلم بوده، نه مضمون آن. در این میان انتقاد از فیلم نیز به منزله حمله به نامزد مورد نظر تلقی شده و بحث به انحراف کشیده می‌شود.
عطوفت در برابر سیاست
سیاست‌کلی ستادهای انتخاباتی در جریان انتخابات تهییج مردم به نفع کاندیدای متبوع است. از نگاه مدیران این ستاد‌ها، برنده بازی انتخابات ستادی است که بتواند موجی از عواطف و احساسات رأی‌دهندگان را به سمت کاندیدای خود جاری کند. مدیران این ستاد‌ها برای اثبات این نظریه به روند موفقیت و شکست کانداید‌‌های دوره‌های قبل اشاره می‌کنند و به روشنی اثبات می‌کنند که کسی از این هفته‌های داغ پیروز بیرون آمده که عواطف توده مردم را نسبت به خود و شرایطی که در رقابت داشته تحت تأثیر قرار داده باشد.
براساس تئوری این مدیران مردم ایران تابع عواطف خود هستند و از عواطف خود در آخرین‌لحظه‌ها انتخابات پیروی می‌کنند، بر این اساس اهرم مهم برای پیروزی در انتخابات احساساتی کردن مردم است. مردم باید بتوانند با کاندیدای متبوع به شکل کاملاً عاطفی همذات‌پنداری کنند. کاندیدای مورد نظر را مظلوم و نیازمند یاری و کمک دانسته و با اشک شوق و لبخند رضایت به سراغ صندوق‌های رأی بروند.
اگر موج اشک و لبخند به راه افتاد و اگر همه چیز با همکاری نیروهای رقیب به سمت تحریک احساسات رقیق شده پیش برود، پیروزی در انتخابات حتمی است. با چنین فرضی ستادهای انتخاباتی از امکان ساخت فیلمهای مستند تبلیغاتی که از شبکه‌های صدا و سیما پخش می‌شود، استفاده می‌کنند.
نظر سفارش‌دهنده بدون اصول زیبایی‌شناسی
اگر از منظر زیبایی‌شناسی به فیلمهای تبلیغاتی ساخته شده در چند دوره انتخابات اخیر نگاه کنیم، چیز دندان‌گیری عایدمان نمی‌شود. حتی اگر سازندگان این آثار، سینماگران صاحب‌سبک باشند. چیزی که در این فیلم‌ها به شدت موج می‌زند، استفاده از همه امکانات صوتی و بصری است که به صریح‌ترین شکل ممکن عاطفه مخاطبان را هدف را قرار داده باشد. از یک منظر باید به فیلمسازان در این شرایط حق داد که به این سمت بروند.
ساخت فیلم تبلیغاتی برای یک نامزد انتخابات در هر شکل، انجام حرفه‌ای یک سفارش محسوب می‌شود که مهمترین عامل در آن تأمین نظر سفارش‌دهنده است. ستادهای تبلیغاتی از فیلمسازان اثری پرشور و محرک می‌خواهند، نه فیلمی که برپایه نظرات کاربردی رسانه‌‌ای و متکی بر اصول زیبایی‌شناسی بنا شده باشد. با این پیش زمینه فیلمهای تبلیغاتی نامزد‌ها نمی‌تواند خارج از سیاست کلی تهییج مخاطبان باشد.
فرصت اندک برای ذوق‌آزمایی
اما فیلم‌سازانی که درگیر پروژه‌های ساخت فیلم تبلیغاتی می‌شوند، به دلایل گوناگونی مصالح و فرصت اندکی برای ذوق‌آزمایی و اید‌ه‌پردازی دارند. فرصت برای ساخت فیلمهای تبلیغاتی محدود و مصالح صوتی وتصویری که در طول برنامه‌های تبلیغاتی فراهم می‌شود، هوشمندانه و هدفمند نیست.
فیلم سازان باید با یک روند سریع بر مبنای فیلم‌هایی که از سفرهای انتخابات فراهم شده و با انجام گفت‌وگو با نامزد سرو ته فیلم را در راستای هدف تعیین شده، هم بیاورند. در این میان دست فیلمسازان با هر میزان استعداد بسته است و آنها فقط باید به تصاویری نه چندان با کیفیت و نه چندان هدفمندی که فراهم شده بسنده کنند. پس فیلم سازان بستری محدود و هدفی از پیش تعیین شده برای ساخت این آثار دارند، پس نمی‌توان با این آثار به شکل انتقادی روبه‌رو شد. تنها رویکردی که به آنها می‌توان داشت، نقشی است که فیلمسازان با توجه به روند انتخابات در تأیید و تهییج عمومی نامزد موردنظر می‌توانند با فیلمی که می‌سازند، برعهده دارند.
نامزد موفق، فیلم موفق
سوال اینجاست که آیا می‌توان با یک فیلم سی‌دقیقه‌ای و با توجه به مصالح موجود دست به تهییج عمومی زد؟ می‌توان کاری که فیلمسازان بزرگ با اتکا به داستان‌های پرداخت شده و فیلمبرداران کار‌آزموده و بازیگران با مهارت و استفاده از آخرین ره‌آورد‌های تکنولوژیک انجام می‌دهند، بدون این عوامل هم انجام داد تاکنون نظر‌سنجی قابل استناد درباره میزان تأثیر فیلمهای تبلیغاتی پخش شده در ادوار گذشته بر موفقیت یا شکست نامزدهای انتخاباتی انجام نشده است.
براساس یک نظریه کلی نامزد موفق حتماً فیلم مناسبی داشته. در حالی که به نظر می‌رسد این نظریه بدون در نظر گرفتن عوامل مؤثر و مهم دیگر در انتخابات ایرانی بیان می‌شود. یعنی نمی‌توان موفقیت در انتخابات را دلیل کافی برای مؤثر بودن فیلم نامزد مورد نظر دانست. در حالی که نمی‌توان فیلم پخش شده را نیز بدون اثر دانست. پخش مناظره‌های تلویزیونی و فیلمهای نامزد‌ها همچنان ادامه دارد. حالا باید دید که این روش کمتر امتحان شده در انتخابات ایران با توجه به روند پرهیجان انتخابات چه لحن و طعمی به ادامه این داستان پرحادثه خواهد داد.
نظر شما