فلسفۀ ایرانی در تاریخ اندیشه

عبارت فلسفۀ ایرانی عبارتی مبهم و گنگ است ، چیستی فلسفۀ ایرانی می‌تواند خود یک موضوع اولیه و مهم برای فیلسوفان و فلسفه‌پژوهان ایرانی باشد.

معرفی یک چیز یعنی شناساندن آن و طبیعی است که شناساندن "موثق و معتبر" یک چیز تنها از طریق رجوع به کسانی حاصل می‌شود که با آن از نزدیک آشنا و آن را شناخته باشند و البته این سخن بدین معنی نیست که همۀ آنان به شناخت واحد و یکسانی رسیده باشند. نیز بدین معنی نیست که همۀ آنان بتوانند بر سر چیستی آن به توافق برسند. بر این اساس است که به حق می‌توان گفت که مایع معرفی را نمی‌توان در کانال خاصی جاری ساخت.

اما سؤال دیگری نیز در همان ابتدا طرح می‌شود و آن این‌که اغلب زمانی یک موضوع یا شیء به معرض دید دیگران گذاشته می‌شود که ارزش عرضه داشته باشد، متاعی باشد ارزشمند که نظر دیگران را جلب و آنان را بدان راغب کند.
آیا این سخن در باب فلسفۀ ایرانی صادق است؟ آیا فلسفۀ ایرانی متاعی ارزشمند است که عرضۀ آن به جهانیان برای آنان منفعت‌هایی به همراه خواهد داشت. بطور حتم چنین است، چنانکه هانری کربن فرانسوی به‌درستی بر آن پای می‌فشرد.

فرقی نمی‌کند فلسفه‌پژوه ما نگاهی تاریخی داشته باشد یا تحلیلی، رویکردی پدیدارشناسانه داشته باشد یا این‌که خود یک فیلسوف باشد، جاودان خِردی باشد و یا به مطالعات تطبیقی علاقمند باشد، در هر حال و از هر یک از این منظرها می‌توان به فلسفۀ ایرانی نگریست.

این گنجینه دربردارنده جلوه‌های چنان فراوان و ارزشمندی است و چنان مشارکتی در سیر تاریخ اندیشه داشته است که بر اثر کاوش بیشتر جایگاه خویش را بیش از پیش در بازار اندیشه خواهد یافت. از دلایل این امر آن است که تمدن ایرانی یکی از تمدن‌های دیرینه جهان است و فلسفۀ ایرانی نیز در ارتباط با این تمدن است و قدمتی به درازنای تمدن این مرز و بوم دارد.

به این ترتیب سیر تحول این فلسفه و بررسی و استخراج عناصر ثابت در این فلسفه و نیز استخراج و تحلیل نشانه‌های داد و ستد آن با دیگر فلسفه‌ها و نیز شناساندن و هم‌سنجی وجوه مختلف هستی‌شناختی، معرفت‌شناختی و انسان‌شناختی و غیره و غیره این فلسفه با دیگر فلسفه‌ها از اموری بسیار ضروری است و طبیعی است که همایش جهانی روز فلسفه می‌تواند فرصتی مغتنم در این راستا باشد.

معتقدیم فلسفۀ ایرانی در کلیت خویش فلسفه‌ای معنوی است و هستی‌شناسی، جهان‌شناسی، معرفت‌شناسی و روانشناسی فلسفی آن، به دلیل اعتقاد به مراتب متعدد واقعیت، جهان و انسان، از چنان غنایی برخوردار است که می‌تواند ارمغان‌هایی ارزشمند برای ترمیم یک هستی‌شناسی، معرفت‌شناسی و انسان‌شناسی تقلیل‌یافته که محصول دورۀ مدرن است، عرضه کند.