مجید جویا: بیشتر ایده‌های جدید علمی هر قدر هم که در ابتدا نبوغ‌آمیز و هوشمندانه به نظر رسیده باشند. در نهایت غلط از آب در آمده‌اند؛ ولی برای تعداد محدودی از ایده‌های نو، درست عکس این روند اتفاق افتاد. آنها در ابتدای مطرح شدن با نفی و بی‌مهری منتقدان روبرو شده بودند، اما درنهایت نه تنها درست بودن خود را به اثبات رساندند، بلکه دنیا را نیز تغییر دادند. نشریه نیوساینتیست در گزارشی، 10 مورد از این ایده‌های انقلابی را معرفی کرده که در بخش پنجم به ماجرای کشف لایه ازن می‌پردازیم.
ارنست رادرفورد بزرگ یک بار گفته بود که تمام دانش بشر یا فیزیک است یا جمع‌آوری تمبر! در حالی که فیزیک‌دان‌ها در جستجوی واقعیت هستند و قوانین طبیعت را برملا می‌کنند، بقیه دانشمندان بیشتر به جمع‌آوری مشغولند و چیزهای مختلف را در دسته‌های متنوع طبقه‌بندی می‌کنند. ولی داستان سوراخ ازن نشان می‌دهد که گردآوری و دسته‌بندی هم می‌تواند تاثیرات بزرگی داشته باشد.
در اوایل دهه 1980، هنگامی که پژوهش‌گران انگلیسی با کاهش بودجه دولتی مواجه شدند، برنامه‌های نظارتی بلندمدت در معرض خطر قرار گرفت. یکی از این برنامه‌ها، اندازه‌گیری ازن جو در ایستگاه پژوهشی هالی انگلیس در قطب جنوب بود.
برنامه پیمایش انگلیسی قطب جنوب (BAS) به دنبال راه‌هایی برای اقتصادی شدن بود و به نظر نمی‌آمد که حذف نظارت لایه ازن خسارت زیادی در پی داشته باشد. اما در می 1985 / اردیبهشت 1364 یک بمب خبری منفجر شد: جو فارمن، برایان گاردینر و جاناتان شانکلین از بین رفتن مقدار وسیعی از لایه ازن را گزارش دادند.
این سه پژوهشگر BAS هنوز از ابزار 25 سال پیش خود برای اندازه‌گیری ضخامت لایه ازن استفاده می‌کردند که تشعشعات فرابنفش خورشید را که از جو عبور می‌کرد و به سطح زمین می‌رسید، اندازه‌گیری می‌کرد. تا آن زمان، تنها گزارش‌های غیر قابل استنادی از کم بودن مقادیر ازن وجود داشت، ولی هنگامی‌که اعضای گروه نمودار میانگین کمترین اندازه‌گیری‌ها را رسم کردند، این روند کاملا روشن و آشکار شده بود. این شد که فورمن به دنبال برخی از خصوصیات شیمیایی سوراخ رفت.
در حالی که انگلیسی‌ها از ابزارهای قدیمی خود استفاده می‌کردند، ماهواره نیمبوس7 ناسا هم شواهد روشنی را از وجود سوراخ ارائه کرد. اما جریان داده‌ها خیلی گیج‌کننده بود و امریکایی‌ها هم آن‌قدر برای این مقادیر اندازه‌گیری کم و غیر معمول ناآماده بودند که از ترس وجود اشتباهی در ابزارها، این آمار عجیب را در همان ابتدا نادیده گرفتند.
فورمن کشف کرد که کلروفلوئوروکربن‌ها (سی.اف.سی، مواد شیمیایی مورد استفاده در یخچال‌ها، کولرها و حلال‌ها) چگونه مولکول‌های ازن را از بین می‌برند و این لایه را سوراخ کرده‌اند. این کشف غیرمنتظره به همه نشان داد که چگونه فعالیت انسانی می‌تواند به جو زمین خسارت وارد کند. در پی چند توافق بین‌المللی برای ممنوعیت استفاده از سی.اف.سی‌ها، امروز پیش‌بینی می‌شود که با تداوم روند فعلی، سطح لایه ازن تا سال 2080 به همان سطح پیشین برسد. این خروجی عالی برای یک پروژه خسته‌کننده جمع‌آوری تمبر محسوب می‌شود.
نظر شما