شیشه قندی، موثرترین روش برای فرار از مرگ

محمود حاج‌زمان: از میان تمام محدودیت‌هایی که برای حیات وجود دارد، یکی از همه مهم‌تر است: آب. همه سلول‌ها از آب به عنوان محیطی واسط برای انجام واکنش‌های شیمیایی و سالم نگه داشتن غشاء خود استفاده می‌کنند.

به گزارش نیوساینتیست، برای اغلب حیوانات خشکی کامل به معنای مرگ حتمی است. با این وجود، تعداد اندکی از گونه‌های حیات می‌توانند تا زمان بارش باران صبر کنند و زنده بمانند. تنبل‌ها، روتیفرها، کرم‌های انگل، لارو نوعی مگس و لاروهای بعضی از میگوها، خودشان را به شکل توپ جمع می‌کنند، خشک می‌شوند و منتظر پایان دوره خشکسالی می‌مانند. اغلب گلسنگ‌ها و خزه‌ها، برخی از قارچ‌ها و باکتری‌ها، و صدها نوع از گیاهان گل‌دار نیز توانایی این را دارند که خشک شوند و برای بهبود شرایط منتظر شوند، انتظاری که گاهی اوقات چندین سال یا چندین دهه طول می‌کشد.

همه این ارگانیسم‌ها در طی دوره خشکسالی با جایگزین کردن مولکول‌های آب داخل و اطراف سلول با قندها که ساختار سلول را حفظ می‌کنند، زنده می‌مانند. افزایش سطح قند در سلول، سیتوپلاسم را از حالت مایع به جامدی تبدیل می‌کند که شیشه قندی نامیده می‌شود؛ فرایندی که باعث می‌شود سلول در زمان متوقف شود.

این روش اگرچه خیلی معمول نیست، اما راه‌حلی بسیار هوشمندانه است. سایر روش‌هایی که برای تحمل خشکسالی مورد استفاده قرار می‌گیرد تاثیر کمتری دارد. به عنوان مثال، برخی از وزغ‌ها و گونه‌های مختلفی از قورباغه‌ها مانند قورباغه آمریکایی، خودشان را در یک گودال دفن می‌کنند. آنها با ساخت این گودال که به جز سوراخ‌های بینی همه بدن آنها را می‌پوشاند، یک پیله ضدآب به دور خودشان ایجاد می‌کنند و تا فرا رسیدن فصل بارندگی به خواب زمستانی فرو می‌روند. مخلوقات بی‌شمار دیگری از حلزون‌ها گرفته تا کروکودیل‌ها، کار مشابهی را انجام می‌دهند. تعداد کمی از پستانداران، از جمله موش خرمای زیرزمینی و یک گونه لمور نیز قادرند در طی دوره‌های خشکسالی به خواب فرو بروند.

با این وجود، برای همه این ارگانیسم‌ها، خشک شدن و پنهان شدن تنها یک اقدام موقتی است. فقدان آب آخرین محدودیت خارجی برای حیات بر روی زمین است. به همین دلیل بهترین استراتژی اجتناب از قرار گرفتن در چنین مناطقی است، موضوعی که اغلب گونه‌های جانوری نیز آن را درک کرده‌اند.

/د