آیا شاه می‌توانست ایران را پیشرفته‌تر کند؟

باشگاه خبرنگاران جوان نوشت: بهبود معیشت مردم در زمان پهلوی ادعایی است که سالهاست مطرح می‌شود، اما بر اساس اسناد تاریخی اوضاع اقتصادی مردم در زمان شاه نابسامان بود.

آیا شاه می‌توانست ایران را پیشرفته‌تر کند؟ این پرسش در کنار ادعاهایی مبنی بر بهبود وضعیت معیشتی مردم در زمان شاهان پهلوی از جمله مسائلی است که از سوی برخی طرفداران خاندان پهلوی و برخی جاهلان بی غرض مطرح می‌شود، اما بهتر است بدانید که حتی سلطنت‌طلبان هم بر این مسئله اتفاق نظر دارند که اوضاع اقتصادی مردم در زمان شاه نابسامان بود و اجرای اصلاحات ارضی این مسئله را بغرنج‌تر کرد.

اظهارات هویدا سند خوبی برای نشان دادن این مسئله است تا جایی که او در کتاب خاطراتش می‌نویسد: «علیرغم برکناری زاهدی، اوضاع اقتصادی کشور روز به روز بدتر می‌شد. گرچه که بعد از سقوط مصدق، بهره‌برداری از نفت ایران را کنسرسیومی متشکل از کمپانی‌های غربی به عهده گرفت و درآمد ایران هم از بابت فروش نفت (به صورت دریافت %۵۰ سود)، به مراتب بیشتر از گذشته شد؛ ولی به خاطر فساد گسترده و عدم کارایی در امور کشور، تمام درآمد نفتی به هدر می‌رفت و یک بار دیگر، ایران در معرض تهدید و ورشکستگی قرار گرفته بود.» [۲]

اجرای اصلاحات ارضی در ایران موجب از بین رفتن خودکفایی صنعت کشاورزی شد

این وضعیت در حالی ادامه پیدا کرد که شاه تصمیم گرفت تا با اصلاحات ارضی اوضاع کشور را سامان دهد، نسخه دیکته شده‌ای از سوی اربابان غربی و آمریکایی‌ که عملا نتیجه‌ای هم برای مردم در برنداشت و جالب است بدانید اولین دستاورد اجرای اصلاحات ارضی از بین رفتن خودکفایی در صنعت کشاورزی کشورمان بود و به نوعی می‌توان این زمان را مبدأیی برای واردات عمده کشورمان در صنعت کشاورزی دانست در حالی که شاید اگر در آن برهه چنین اتفاقی نمی‌افتاد، با وضعیت بهتری پس از آن روبرو می‌شدیم.

یکی از کوچکترین تاثیرات اجرای اصلاحات ارضی در ایران این بود که کشاورزان بعد از خرید زمین‌ها و با دریافت وام از دولت، هرگز نتوانسته‌اند روی پای خود بایستند و کشاورزانی که پیش از این در تسلط رعایای مالکین بزرگ بودند، پس از اجرای اصلاحات ارضی عملا به صورت بردگان یک نظام سرمایه‌داری درآمده بودند. مسئله‌ای که شاه درصدد بود تا ایران را نیز همچون انقلاب صنعتی صورت گرفته در کشورهای اروپایی به همان شکل و سیاق دربیاورد.

تاریخ‌نویسان معتقدند مهاجرت کشاورزان از روستا به شهر از جمله پیامدهای اصلاحات ارضی به حساب آورده می‌شود، بحرانی که منجر به بیکاری عده زیادی از کشاورزان شد و آنان برای امرار معاش راهی شهرهای بزرگ شدند. هجوم روستاییان به شهرها و عدم مسئولیت حکومت پهلوی برای رسیدگی به وضعیت معیشتی مردم موجب گسترش حلبی‌آبادهای متعدد در حاشیه شهرها شد، مسئله‌ای که از آن به عنوان اولین جرقه‌های انقلاب یاد می‌شود.

آیا شاه می‌توانست ایران را پیشرفته‌کند؟

اذعان وزیر امور خارجه دولت هویدا به قحطی گسترده ایران در زمان شاه 

شاید اگر کمی به عقب برگردیم بد نباشد، نکته حائز اهمیت در اینجا این است که وضعیت مردم پیش از اجرای اصلاحات ارضی هم مناسب نبود و پس از آن شاید وضعیت بدتر شد. اردشیر زاهدی، وزیر خارجه دولت هویدا، در توصیف اوضاع اقتصادی مردم در اواخر دهه اول حکومت محمدرضا پهلوی می‌گوید: «در سال ۱۳۲۹، وضع اقتصادی و کشاورزی ایران خراب بود. در آذربایجان مردم از بی نانی و قحطی در عذاب بودند. هر روز صبح که ما از خواب بیدار می‌شدیم، می‌دیدیم که چند نفر از گرسنگی مرده‌اند. در شمال ایران، اغلب بچه‌ها، شکم‌های بزرگ و رنگ پریده داشتند، چون به مالاریا مبتلا بودند. در کرمان و بندرعباس، کیفیت آب اینقدر بد بود که مردم به بیماری به نام پیوک مبتلا بودند.» [۱]

 اگرچه در این برهه دهقانان و کشاورزان وضعیتشان رو به نابودی رفت و تباه شدند، اما قشر دیگر جامعه که همانا زمین‌داران و مالکین بودند، به سمت امور صنعتی و بانکداری رو آوردند و کالاهای لوکس در ایران رواج یافت. موضوعی که موجب شد ایران از یک کشور خودکفا در عرصه محصولات کشاورزی به یک کشور واردکننده موادغذایی و کالاهای لوکس درآید و روستاییان و کشاورزان بیکاری که برای قوت روزانه خود نیز دچار مشکل شده بودند، به کار در کارخانه‌ها و مجتمع‌های صنعتی رو بیاورند.

صنایع مونتاژی در کارخانه‌های ایران از زمان پهلوی کلید خورد

صنایع مونتاژی در ایران یکی از معضلاتی است که از همان زمان در ایران کلید خورد و یکی از کتب تاریخی در تشریح این مسئله می‌نویسد که در آن برهه به سرمایه‌گذاران انگلیسی توصیه می‌شد که در ایران تنها به دنبال فروش جنس باشند و سرمایه‌گذاری نکنند و اگر هم  مجبور به سرمایه‌گذاری شدند، تنها در صنایع مونتاژ سرمایه‌گذاری کنند.

شاید از خود بپرسید که این امر موجب تاسیس کارخانه‌های صنعتی در ایران شده است، اما مسئله اینجاست که در آن زمان کارخانه را در ایران تاسیس می‌شد تا محصولش را با هواپیما مستقیم برای اروپا ببرند و عملا اجازه ورود آن کالاها به بازار ایران نبود و عملا سرمایه منابع انسانی و نیروی کار و منابع اولیه کشور ما ابزاری برای اجرای سیاست‌های سرمایه‌داری غربی‌ها و آمریکایی‌ها بود.

روش پسااستعماری که در قبال کشورهای جهان سوم اعمال می‌شد و عملا در آن برهه شاه نوکری بود که نوکری می‌کرد، ولی اربابانش حداقل‌ها را هم به او نمی‌دادند؛ بنابراین در آن برهه اگر کاری صورت می‌گرفت، برای استفاده از نیروی کار ارزان در ایران و ظرفیت‌های کشور بود. عملا می‌توان گفت دانش هیچ صنعت مادری در آن زمان از غربی‌ها به ایران منتقل نشد.

بدهکارترین کشور جهان؛  برآورد آمریکایی‌ها از ادامه دوران پهلوی در ایران

بر طبق برآورد آمریکایی‌ها از اوضاع اقتصادی ایران، با ادامه حکومت پهلوی ایران جزء بدهکارترین کشورهای جهان می‌شد، چراکه سیاست‌های محمدرضاشاه علیرغم افزایش قیمت نفت تا پیش از سال ۵۵ تنها به توسعه نظامی در ایران منجر شد، اقدامی که تنها هدرفت پول نفت کشور را به همراه داشت چراکه از طرفی موجب رونق کارخانه‌های اسلحه سازی آمریکایی می‌شد و از طرفی به دلیل عدم دخیل کردن ایرانیان در ایجاد مهارت برای کار کردن با ادوات نظامی موجبات ورود هرچه بیشتر مستشاران آمریکایی را به همراه داشت.

از طرفی باید به این مسئله نیز توجه کرد که عواید افزایش درآمدهای نفتی در آن برهه تنها برای خوشگذرانی و فساد رژیم پهلوی صرف می‌شد و مردم عادی نفعی در این مسئله نداشتند.

آیا شاه می‌توانست ایران را پیشرفته‌کند؟

در پایان باید گفت سیاست‌های اصلاحات اقتصادی دوران پهلوی در اوایل دهه ۴۰ نه تنها موجب پیشرفت و توسعه ایران نشد بلکه کشاورزی را به طور کلی به خارج وابسته کرد و کشاورزان را آواره شهرها و جیب ثروتمندان را پرپول کرد، اما در دهه پایانی حکومت محمدرضا شاه که توقع می‌رفت درآمدهای فراوان نفتی موجب رشد و توسعه‌ی صنعتی و رفاه عمومی مردم شود، عملا شاهد وابستگی صنعت ایران به شرکت‌های چند ملیتی و افول وضعیت رفاه عمومی و معیشت اقتصادی مردم بودیم. وضعیتی که هرچه به دوران پایانی حکومت پهلوی نزدیک می‌شویم، صنعت و کشاورزی کشور به سمت وابستگی کشاند و شاخص‌های رفاه عمومی را دچار افول کرد.

۲۱۴۲۱۴

کد خبر 1228105

برچسب‌ها

خدمات گردشگری

نظر شما

شما در حال پاسخ به نظر «» هستید.
0 + 0 =

نظرات

  • نظرات منتشر شده: 21
  • نظرات در صف انتشار: 5
  • نظرات غیرقابل انتشار: 0
  • IR ۰۸:۳۵ - ۱۳۹۷/۱۱/۱۳
    جوری میگید که انگار الان ما ژاپن شدیم
  • کریم IR ۰۸:۴۳ - ۱۳۹۷/۱۱/۱۳
    نقدهای زیادی دارم اما میدونم چاپ نمی کنید
  • IR ۰۸:۴۴ - ۱۳۹۷/۱۱/۱۳
    نقدها به عملکرد مسئولان جمهوری اسلامی به این معنی نیست که به عقب یعنی دوران طاغوت برگردیم بلکه منظور اینکه قرار بود اوضاع بهتری داشته باشیم و باید نگاهمون به آینده باشه
  • IR ۰۸:۵۰ - ۱۳۹۷/۱۱/۱۳
    اون شاه... اگر بیل زن بود همون موقع بیلش رو میزد. برخی از ما حافظه تاریخی ضعیفی داریم. از ساواک و اشرف و....
  • IR ۰۸:۵۲ - ۱۳۹۷/۱۱/۱۳
    هر دورانی رو باید منصفانه قضاوت کرد. دوران شاه سرتاسر سیاهی نبود بلکه نقاط روشنی هم داشت و الان رو هم باید منصفانه قضاوت کنیم و خدمات رو ببینیم که قطعا از دوران طاغوت بیشتره
  • IR ۰۸:۵۴ - ۱۳۹۷/۱۱/۱۳
    ارزش ملت ما بیش از این حرفهاست...
  • تحلیلگر امور مربوطه IR ۰۹:۰۵ - ۱۳۹۷/۱۱/۱۳
    522 8
    شما خوبین . . .
  • شانلی IR ۰۹:۰۶ - ۱۳۹۷/۱۱/۱۳
    504 7
    یعنی انتظار دارین اوضاع آب بندرعباس و... مثل ۷۰ سال پیش باشه؟؟ ...
  • جواد IR ۰۹:۲۸ - ۱۳۹۷/۱۱/۱۳
    569 6
    چطوره الان با هم یه مقدار در مورد اختلاسهای چند ساله اخیر صحبت کنیم ؟از حقوق و مسکن نجومی یه چیزی بگیم....
  • IR ۰۹:۴۲ - ۱۳۹۷/۱۱/۱۳
    هرگز نمی توانست
  • عبدالکریم IR ۰۹:۴۸ - ۱۳۹۷/۱۱/۱۳
    قطعا که شاه نمی توانست و اگر هم کاری داشت می کرد همه و همه اش زیر سایه استکبار و صهیونیسم بود برای چپاول کشور و نفوذ در همه لایه های دولت و سلطنت . شاه برای فریب افکار شروع کار به یکسری کارهای نمایشی و نشان دادن اینکه قدرت اول منطقه است و ایران را دارد به صدر اقتصاد جهان می برد اما امام راحل و دلسوزان کشور به همراه امت مسلمان ، دست او را خواندند و رسوای عالم شد و با خفت و خواری کشور را ترک کرد و اکنون با اینکه 40 سال هنوز عمری نیست ، کشور الحمدلله به لطف پروردگار و رهبری مقام معظم جزء برترین ها و قدرتمندترین هاست
  • IR ۱۰:۰۰ - ۱۳۹۷/۱۱/۱۳
    500 5
    ...وقتش رسیده دیگر راجع به چهل سال پیش صحبت نکنیم ما چهل سال وقت داشتیم و حالا باید به ارزیابی عملکردمان در طی چهار دهه بپردازیم و چشم انداز ده سال دیگر را ببینیم.
  • IR ۱۰:۲۴ - ۱۳۹۷/۱۱/۱۳
    346 5
    آقای خبر آن لاین اجازه نفد این مقاله را میدهید؟
  • IR ۱۰:۲۵ - ۱۳۹۷/۱۱/۱۳
    الان آمریکا بدهکارترین کشور جهان هست و ایران از خیلی کشورها طلب کار هست بنظرتون کدوم پیشرفته ترن؟
  • IR ۱۰:۳۴ - ۱۳۹۷/۱۱/۱۳
    یکی از اسباب پیشرفت اعتماد متقابل مردم به حکومت و حکومت به مردم است که رژیم پهلوی از این مزیت بی بهره بود
  • من IR ۱۰:۴۵ - ۱۳۹۷/۱۱/۱۳
    از لحاظ اقتصادی می توانست اما توسعه فقط جنبه اقتصادی ندارد.
  • عباس IR ۱۰:۴۹ - ۱۳۹۷/۱۱/۱۳
    449 6
    این طور که شما میگید، اصلا ایران در دوران قبل خرابه ای بیشتر نبوده ...هیچ ثمره ای نداشته ....چی بگم ..
  • IR ۱۱:۰۵ - ۱۳۹۷/۱۱/۱۳
    9 410
    قطعا جمهوری اسلامی با شاه قابل مقایسه نیست و مخالفان نظام هم که اون دوران رو درک کردند می گند اون زمان اوج فساد بوده ولی آیا لیاقت مردم همین شرایط موجوده؟؟؟؟؟
  • IR ۱۱:۰۶ - ۱۳۹۷/۱۱/۱۳
    483 5
    ديگه تاريخ را تحريف نكنيد ...
  • IR ۱۱:۳۰ - ۱۳۹۷/۱۱/۱۳
    454 5
    به گفته مصباح هدف انقلاب رفع فقر و پیشرفت نبوده بلکه حاکمیت اسلام بوده ...
  • IR ۱۱:۵۹ - ۱۳۹۷/۱۱/۱۳
    ...نباید توسعه کنونی را با40سال پیش مقایسه کرد

آخرین اخبار

پربیننده‌ترین