آخرین بازمانده

«ده دقیقه پیش تلفنی از بیمارستان داشتم که خبر از مرگ او می‌داد». همسر واسیلی آکسیونوف دوشنبه 6 جولای با گفتن این جمله به رسانه‌ها خبر از مرگ یکی از بزرگ‌ترین نویسندگان معاصر روس داد. 15 ژانویه 2008 واسیلی در حین رانندگی احساس ناراحتی کرد. پس از آن هوشیاری‌اش را از دست داد و تصادف کوچکی هم کرد. او بعد از چند عمل جراحی برای یک‌سال در بیمارستان بستری شد و در نهایت دوشنبه هفته گذشته در سن 76 سالگی درگذشت.

ولادیمیر پوتین، نخست‌وزیر روسیه مرگ آکسیونوف را ضایعه‌ای جبران‌ناپذیر برای ادبیات روسیه عنوان کرد و در یک جمله او را نویسنده‌ای تیزبین، شجاع و آزادیخواه توصیف کرد. آکسیونوف که حدود یک سال از بیماری رنج می‌برد، در بیمارستانی در مسکو درگذشت. او از سال گذشته پس از سکته مغزی تحت مراقبت پزشکی قرار گرفت.

واسیلی پاولوویچ آکسیونوف یکی از آخرین مخالفان بازمانده از نسلی بود که در دوره شوروی می‌نوشت و اعتراض می‌کرد. آکسیونوف بیش از 20 رمان نوشت و در دهه 1980 پس از اینکه به عنوان مخالف حکومت شوروی شناخته شد، بیش از دو دهه را در تبعید گذراند. از مشهورترین آثار او «سوزان»، «جزیره کریمه» و «افسانه مسکو» است. «افسانه مسکو» به زبان انگلیسی ترجمه شده و با عنوان «نسل‌های زمستان» شناخته می‌شود. او تا سال 2004 در آمریکا زندگی کرد و در دانشگاه جوروج مساون به تدریس زبان و ادبیات روسی پرداخت و همچنین به عنوان روزنامه‌نگار برای رادیو آزادی مطلب می‌نوشت.

آکسیونوف در سال 1932 در قازان متولد شد و پدرش از مسئولان محلی حزب کمونیست و مادرش روزنامه‌نگار بودند. خانواده او در دهه 30 به اردوگاه‌های کار اجباری استالین فرستاده شدند و واسیلی در یک پرورشگاه بزرگ شد. وقتی 16 ساله شد به مادرش که در تبعید به سر می‌برد، ملحق شد و با بسیاری از تبعیدیان گولاک که در آن منطقه زندگی می‌کردند، آشنا شد.

مادر او پس از انتشار خاطراتش به شهرت رسید و خود او در سال 1959 نخستین رمانش را با عنوان «همکاران» منتشر کرد. در سال 1956 آکسیونوف از دانشگاه پزشکی لنینگراد فارغ‌التحصیل شد و شروع به کار طبابت کرد تا سال 1960 که نویسندگی را به عنوان شغل اول و تمام‌وقت خود برگزید. پس از آن او به یکی از رهبران غیررسمی جنبش «دهه شصتی‌ها» تبدیل شد. جوانان مخالف حزب کمونیست که در برابر فشارها و تغییرات ایدئولوژیک و فرهنگی آن مقاومت می‌کردند. تا نیمه دهه 70 که او از چشم مقامات رسمی شوروی افتاد حدود 5 میلیون جلد از آثار او منتشر شده بود.

در 1979 او به همراه چند تن از نویسندگان جوان دیگر اقدام به انتشار روزنامه‌ای به نام «متروپول» کرد اما دیری نپایید که توقیف شد و آکسیونوف از انجمن نویسندگان دولتی اتحاد جماهیر شوروی اخراج شد. او سپس شروع به سفر به نقاط مختلف روسیه کرد و کتاب‌هایش به صورت گسترده‌ای با استقبال روبه رو می‌شد. در سال 1994 او کتاب «افسانه مسکو» را منتشر کرد که یک تریلوژی حماسی است که به توصیف سه نسل از خانواده‌های روس بین سال‌های 1917 سال وقوع انقلاب بلشویکی تا مرگ استالین در سال 1953 می‌پردازد. از این کتاب در سال 2004 یک سریال تلویزیونی ساخته شد.

آکسیونوف گرچه در اروپا نویسنده کم‌و‌بیش شناخته‌شده‌ای است در ایران آنچنان مشهور نیست و ترجمه‌ای از آثار او به فارسی نداریم.