راهپیمایی اربعین عرصه باشکوهی برای تبادل فرهنگی بین شیعیان در سراسر جهان است. شیعیان با حضور در مراسم، آیین مذهبی خود را انجام می‌دهند و در آنجا با یکدیگر تعامل فرهنگی دارند. درنهایت آنچه اتفاق می‌افتد، دستیابی به توافقی عمومی و فراگیر بر سر نظام ارزشی شیعه در میان تمامی شیعیان است. مسلمانان شیعه همگی با تفاوت‌های فرهنگی و تعلقات اجتماعی خاص خود در یک صحنه باشکوه مانند اربعین حاضر می‌شوند و گروه شیعیان را بازسازی می‌کنند و همانند تمامی مناسک مذهبی که جامعه‌شناسان در تعاریف خود بر بازسازی گروه و تأکیدی که بر نظام ارزشی دارند، در این مراسم میان شیعیان این بازسازی و تعریف گروهی شکل می‌گیرد. تمامی شیعیان در اربعین حضور دارند و در آنجا است که بر ارزش‌های نظام شیعی توافق می‌کنند و به‌بیان‌دیگر شیعه و تشیع را بازسازی می‌کنند و به نمایش می‌گذارند. این نمایش نه‌تنها برای خود شیعیان که برای جهانیان نیز هست.
مراسم اربعین تأثیر امنیتی بسیاری بر کشور عراق و ایران و همچنین برای تمامی شیعیان دارد. این اتفاق بزرگ نوعی مشاهده‌پذیری برای شیعیان قلمداد می‌شود. به این معنا که امکان مشاهده شدن را برای شیعیان فراهم می‌آورد. گروه‌های اقلیت در جوامع مختلف برای آن‌که خود را منویت بخشند و خودشان را مشاهده‌پذیر کنند دست به اقداماتی مختلف و حتی عجیب می‌زنند. برای مثال پاره‌ای از خشونت‌های گروهی در سراسر جهان برای دیده شدن اقلیت‌های مذهبی یا قومی بوده است. در سال ۱۹۹۵ گروهی مذهبی در ژاپن برای دیده شدن، بمبی در مترو این کشور منفجر کردند. گروه‌های دیگر ممکن است راه‌های دیگر برای منویت‌بخشی به خود پیدا کنند اما اربعین یک راه مسالمت‌آمیز فرهنگی است که شیعیان بدون اینکه با خود سلاحی حمل کنند یا دست به خشونت بورزند، بسیار مسالمت‌آمیز در کنار یکدیگر جمع می‌شوند، هویت خود را تعریف می‌کنند و خود را به جهانیان می‌شناسانند. درعین‌حال که خود را به دیگران معرفی می‌کنند از وجود خود نیز آگاه می‌شوند که نتیجه آن اعتمادبه‌نفس به شیعیان خواهد داد. از سویی به بدخواهان، دشمنان و کسانی که طمعی به ممالک شیعی دارند، نشان می‌دهند که قدرت شیعیان چقدر است و امکان امنیت و دستیابی به صلح را برای شیعیان بسیار بالا می‌برد.
همچنین اربعین سبب می‌شود که منازعات داخلی شیعیان نیز کاهش پیدا کند. حضور شیعیان در یک مکان و معرفی و آشنایی به یکدیگر این فضا را فراهم می‌کند که اگر شیعیان خرده اختلافی با یکدیگر دارند در فضایی که محبت امام حسین همه‌ی آن‌ها را به دورهم جمع کرده است، آن را کنار بگذارند. اختلافات دیگر اهمیتی ندارد که به خاطر آن به یکدیگر خشونتی بورزند یا آن‌ها را برجسته کنند زیرا در بستر عشق به امام حسین با یکدیگر اشتراک و شباهت عمیقی دارند. از این منظر اجتماع با شکوه اربعین امکان امنیت، صلح، دوستی و الفت را بین گروه‌های مختلف شیعی پدید می‌آورد و از سویی مشاهده‌پذیری سبب می‌شود که شیعیان توان خود را به رخ جهانیان بکشند.
*عضو هیئت‌علمی دانشگاه ادیان و مذاهب
۲۵۸۲۵۸
نظر شما