اختلاف نظر کارشناسان در پروژه‌های عینالی/ موافقان: لازم است؛ مخالفان: محیط زیست آسیب می‌بیند

به گزارش خبرآنلاین از تبریز - ناهید زمانی، کوه عینالی با ارتفاع ۱۸۰۰ متر و مقیاس ۵۶۰۰ هکتار در شمال تبریز به عنوان وسیعترین تفرجگاه کوهستانی کشور از پارک چیتگر تهران و مجموعه پارچین قزوین پیشی گرفته است.
این کوه تاریخی و بی نظیر که به طبیعت سرخ رنگ عینالی تبریز مشهور و یکی از نمادهای این شهر بوده است، از گذشته های دور یکی از مهم‌ترین اماکن تفریحی مردم این کلانشهر محسوب می‌شود که در سالهای اخیر با اهتمام مدیریت شهری به جنگلی بر فراز تبریز تبدیل و چهره ای متفاوت از آنچه در تاریخ ثبت شده، یافته است.
طی دو دهه اخیر شهرداری تبریز با با راه اندازی سازمان عون بن علی تصمیم گرفت این کوه را به بزرگترین فضای سبز منطقه و تفرجگاهی با بالاترین استانداردهای روز تبدیل کند، برای این هدف عملیات انتقال خاک، اجرای پروژه آبیاری قطره ای از مسیر پشت کوه و نهال کاری در اتفاعات عینالی آغاز شد.
صبوری و تلاش مدیران شهری تبریز با وجود سختیها، مشکلات و مخالفتهای متعدد، عینالی را از کوهی لم‌یزرع به تفرجگاه عمومی، بزرگترین محدوده فضای سبز و جنگل کاری خیره کننده ای در تبریز تبدیل کرد.
مدیریت وقت سازمان عون بن علی در ادامه طرح احداث بزرگترین تفرجگاه کوهستانی، احداث جاده اصلی پارک با چشم انداز زیبای شهر، تله کابین، دریاچه مصنوعی داغ گولی، توربین های بادی، حصارکشی و محوطه پرورش قوچ و میش وحشی، مزرعه شتر مرغ، آبشار تله کابین، ساماندهی بقعه عون بن علی، برج یادمان شهدای گمنام تبریز و... را اجرا کرد.
همچنین با همکاری و حمایت دیگر ارگانها، سد شهید مدنی، رستوران بام تبریز، بوفه و کافی شاپ، سالن سرپوشیده چند منظوره در ایستگاه دوم تله کابین، مجتمع بین راهی رفاهی خدماتی ربع‌رشیدی، مرکز امداد و نجات کوهستان، احداث چندین نمازخانه و سرویسهای بهداشتی در ایستگاه‌های مختلف، نصب آلاچیق، آبخوری، صندل و نیمکت، سطلهای زباله، جایگاهCNG، احداث ۲ باب زمین ورزشی چمن مصنوعی روباز، راه اندازی چندین دستگاه تاکسی ون برای انتقال گردشگران، نصب وسایل ورزشی، آبرسانی و ایجاد شبکه توزیع آب خام، نیرورسانی و روشنایی در تمام مسیرهای کوه، گابیون بندی، احداث گلخانه و... از جمله اقدامات مهمی بوده که این مجموعه را به مرکز تفریحی زیبایی برای شهروندان تبریزی تبدیل کرده است.

دکتر احمد بایبوردی، رئیس مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی آذربایجان شرقی می گوید: کوه ها به عنوان حصارهای مطمئن در حفظ موجودیت، تمدن و فرهنگ کشور نقش اساسی داشته و امروزه چشم همگان برای حفظ آخرین بازمانده اجتماعات گیاهی و جانوری به کوه ها دوخته شده است، در بسیاری از کشورها نیز محور اصلی فعالیت های گذران اوقات فراغت و منبع درآمد ارزی از راه اکوتوریسم به شمار می آیند.
وی با بیان اینکه بر اثر برش دادن و پرکردن کوه ها، برداشتن خاک، پرکردن زیباترین چشمه- دره ها مانند سولی دره عینالی و... آثار زیبا و خیره کننده ی سالهای طولانی دگردیسی و فرسایش و فشارهای زمین از بین می روند، می افزاید: متاسفانه طی یکی دو دهه اخیر بسیاری از ارتفاعات و کوه‌های بکر استان از جمله تبریز بدون توجه به ملاحظات زیست‌محیطی، اقلیمی و... به بهانه‌های مختلف تخریب شده یا مورد هجوم ساخت‌وسازهای بخش دولتی و خصوصی قرار گرفته است.
دره ها و صخره های بکر و صعب العبور عینالی
دره های متعدد بین بلندی های کوه عون بن علی (عینالی) علاوه بر زیبایی طبیعی، مسیر عمومی کوهنوردانی است که بصورت پیوسته در آنها تردد دارند. از جمله دره ی ((ایلان اوچانلار)) در سمت جنوبی قله و ضلع شمالی ایستگاه اول تله کابین که با تخته سنگ های مرتفع و بلند در نوع خود جلوه ی خاصی به کوه می دهد، این سنگها محل تمرین کوهنوردان و سنگ نوردان برای انجام تمرینات فنی است.
سولماز عظیم زاده، کارشناس محیط زیست گفت: عینالی بخاطر امامزاده های بالای کوه میراث فرهنگی و مذهبی شناخته شده و به نوعی سابقه تاریخی دارد، طی سالهای اخیر عنوان پارک طبیعت یافته که این عنوان مشخصات و خصوصیات ویژه ای دارد و هر جایی را نمی توان به این نام ثبت کرد، پارک طبیعت ترجمه اکولوژیک پارک به مفهوم رابط بین انسان و طبیعت است و باید برخی آموزش ها در رابطه با رفتار صحیح با محیط به مردم داده شود.

در پی استقبال برخی از شهروندان تبریزی و با وجود مخالفتهای طبیعت دوستان و حامیان محیط زیست، اجرای پروژه های جدید در تفرجگاه عینالی همچنان ادامه دارد، از جمله احداث ۷ پارکینگ خوردو و آمفی تئاتر روباز ۵ هزار نفری، احداث باغ وحش در این منطقه اجرا می شود.
در حالیکه تفرجگاه عینالی در حال حاضر تعداد ۶ پارکینگ به ظرفیت ۱۲۰۰ خودرو و مساحت کلی ۳۲۰۰ هکتار دارد، معاون فنی و عمرانی سازمان عون بن علی طی هفته های گذشته از احداث پارکینگی جدید خبر داد و گفت: محل احداث پارکینگ هفتم، جنوب شرقی محوطه ایستگاه اول تله کابین به متراژ ۳۱۰۰ مترمربع با گنجایش تقریبی ۱۲۰ دستگاه خودرو بوده که با همکاری سازمان مدیریت پسماند شهرداری تبریز در حال آماده سازی است.
اجرای این پروژه ها موافقان و مخالفان متعددی دارد، برخی معترضندکه نقطه یقف و پایان این پروژه ها کجاست، آیا با ادامه این عملیات عون بن علی از حالت کوه بکری که در تاریخ ثبت شده بود خارج شده و به تفرجگاه و پارک درون شهری تبدیل خواهد شد؟ موافقان این طرح نیز معتقدند عینالی برای تبدیل شدن به تفرجگاهی مناسب موقعیت گردشگر پذیر تبریز نیاز به تامین حداقل پرژه های تفریحی و رفاهی دارد.
دکتر احمد بایبوردی، رئیس مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی آذربایجان شرقی گفت: با بررسی لنداسکیب منطقه از لحاظ خاکشناسی چون خاک منطقه جزو خاکهای فاقد شرایط لازم برای کشاورزی محسوب شده و درجه چهار به بالاست تغییر کاربری آن از لحاظ خاک‌شناسی مشکلی ندارد، ولی ساخت پارکینگ را از لحاظ فنی تایید نمی کنم چون حجم خاک انتقال یافته بالاست.
وی تاکید کرد: ساختار خاک منطقه عینالی رسی بوده و مخصوصا در شیب های تند شدیدا آسیب پذیر می باشد و با تغییرات جزیی ژموفوژیک در معرض خطر و لغزش و ریزش قرار می گیرند، احداث و تغییر کاربری در چنین خاکهایی خطر نشست و رانش و فرسایش را تشدید می کند.
بایبوردی با تاکید بر اهمیت بحث نفوذ آب باران به منابع زیرخاکی افزود: با از بین بردن پوشش گیاهی و خاکی امکان نفوذ کاهش می یابد و این امر در دراز مدت باعث تخلیه منابع زیرزمینی و مستعد شدن منابع خاکی به انواع فرسایش ها می گردد.
این خاک شناس و فعال محیط زیست معتقد است: بهتر است هیچ تغییری در ساختار کوه عینالی صورت نگیرد همین جاده ای که مسیر زده شده به علت سازندهای سست زمین شناسی شرایط لغزش خاک را فراهم می آورد و در صورت افزایش بارندگی موجب تخریب فضای سبز و محیط زیست و لغزش خاک منطقه خواهد شد چون ما بستر طبیعی را با سنگ و سیمان و بتن مسدود کرده ایم و اجازه نفوذ آب وهوا به داخل خاک را نمی دهیم.

از سوی دیگر اخیرا صالح هوشیار، مدیرعامل سازمان همیاری شهرداریهای آذربایجان شرقی نیز با اعلام خبر احداث بزرگترین آمفی تئاتر روباز شمالغرب کشور در عینالی به خبرآنلاین اعلام کرد: این پروژه با حمایت معاون عمرانی استاندار آذربایجان شرقی در مسیر ایلان اوچان با ۵ هزار نفر ظرفیت احداث می شود.
آنچه قابل توجه است، اینکه احداث پروژه های عمرانی جدید الزامات و خدمات بیشتری می طلبد که علاوه بر اجرای عملیات عمرانی و تخریب بافت طبیعی کوه با جذب حجم بیشتری از مردم به کوه بحرانهای غیرقابل پیش بینی در پی خواهد داشت.
دکتر بایبوردی با اشاره به رانش اخیر زمین در منطقه باغمیشه تبریز گفت: اتفاق اخیر قطعا رانش زمین است که دستکاری های انجام شده در کوه عینالی می تواند بر این امر موثر باشد، هرگونه دستکاری بشر در طبیعت چنین عوارضی دارد.
رئیس مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی استان افزود: براساس تحقیقات در نزدیکی محل گسل شرایط خاص و ویژه ای از لحاظ مورفولوژیک و دینامیک، حاکم است که از جمله نتایج آن می توان به شتاب قائم بسیار زیاد، در زلزله های شدید همانند آنچه که در زلزله بم شاهد بودیم اشاره کرد.
به گفته مدیرعامل سازمان همیاری شهرداریهای آذربایجان، برای احداث این مجتمع ۲ میلیارد تومان اعتبار اختصاص یافته و تا آذرماه جاری به بهره برداری خواهد رسید.

سولماز عظیم زاده، کارشناس محیط زیست نیز در این زمینه گفت: ما همین الان چند آمفی تئاتر روباز داخل شهر داریم، چند برنامه در این مجموعه ها اجرا شده که با کمبود جا مواجهیم و می خواهیم مجموعه دیگری احداث کنیم؟ چرا باید اینهمه هزینه صرف شود، در حالیکه می توانستند روی تنوع زیستی این مجموعه هزینه کرده و گونه های در حال انقراض را حفظ کنند.
صالح هوشیار، مدیرعامل سازمان همیاری شهرداریهای آذربایجان، مدعی شد: با توجه به استقبال شهروندان تبریزی از حجم برنامه های فرهنگی در این شهر، نیاز به آمفی تئاتری با ظرفیت بالا احساس می شد که آمفی تئاتر عینالی تبریز با امکانات مدرنی مانند نمایشگر ۱۰۰ اینچ شهری و سیستم صوتی پیشرفته احداث خواهد شد.
سولماز عظیم زاده افزود: بحث پیامد احداث آمفی تئاتر مطرح است، قطعا هر کاری که در این مجموعه انجام شود با سرو صدا همراه خواهد بود، صدای حاصل از این برنامه ها نه تنها کل حیوانات را آزار داده، بلکه آنها را از منطقه پراکنده خواهد کرد، در حالیکه به اندازه کافی معضل و آلودگی صوتی در این محل وجود دارد، ما با احداث چنین پروژه ای خطر بزرگتری برای زیستگاه حیوانات این منطقه ایجاد می کنیم.
وی عینالی را زیستگاه طبیعی دارای تنوع زیستی غنی گیاهی و جانوری بسیار حائز اهمیت عنوان کرد و افزود: عینالی به عنوان زیستگاه ۸ نوع از پرندگان و حیواناتی چون گربه وحشی، پلنگ، پرندگان شکاری چون ترلان، بحری، قرقی اهمیت بالایی در ادامه حیات این موجودات در منطقه دارد که جزو لیست AUCN هستند، یعنی حیواناتی یا در معرض خطر انقراض یا در حال انقراض هستند و باید به اینگونه توجه فراوانی شود.
وی با یادآوری اینکه عینالی زیستگاه مارهای مختلف با گونه های متفاوت بوده و یکی از این مارها که بسیارهم سمی و خطرناک است به نام گرزه مار در زیستگاه عینالی وجود دارد، اضافه می کند: مسیر ایلان اوچان به این دلیل مهم نامگذاری شده، حالا در این مسیر در سومین ستون تله کابین که ستون نسبتا کجی است، درست در مسیر اصلی صعود کوهنوردان تبریزی و مسیر سیلاب! قصد احداث آمفی تئاتر دارند.

***

طبق تعاریف جهانی، توسعه پایدار زمانی در جامعه حاصل خواهد شد که تغییرات در محیط طبیعی تا جایی انجام گیرد که باعث ایجاد معضل نشود، اگر این تغییرات به نحو احسنت انجام شود که به محیط زیست آسیب نرساند و در مسیر پیشرفت و خدمات دهی انسانی پیش رود بسیار جای خرسندی دارد اما اگر این تغییرات به نابودی گونه های موجودات زنده و... بیانجامد باید در برنامه ریزی های کارشناسی و پیشبرد کار تعلل کرد.
سازمان عون بن علی به عنوان سازمان نیمه خصوصی نیمه دولتی تاکنون هزینه های بسیاری صرف و پروژه های بزرگی اجرا کرده تا امروز در کنار مجموعه ائل گولی به پرترددترین مجموعه تفریحی تبریز تبدیل شود و حالا این پروژه ها با مطرح شدن نظرات مخالف و موافق بر سر دو راهی تردید مانده و قابل پیش بینی نیست در نهایت کدام طرف موفق خواهد شد تا میدان داری کرده و ادامه دهنده این مسیر باشد.

46