سیدمحسن فرجادی
جایگاه مراجع تقلید پس از انقلاب اسلامی از سوی نهادهای مختلف نظام که مشروعیت خود را وابسته به ولایت فقیه می‌دانستند پاس داشته می‌شد، تا جایی که توجه به نظر مراجع از اصلی‌ترین اولویت‌ها و معیارهای مسئولین اجرایی کشور بود.
شاید به همین دلیل بود که سیدمحمد خاتمی در دوران ریاست جمهوری‌اش تلاش می‌کرد به صورت مستقیم با مراجع عظام تقلید گفت و گو کند و برای انتصاب‌های دولتی خوشآیند و نگرانی‌های مراجع را مورد توجه قرار می‌داد.
ترس دوم خردادی‌ها بیش‌تر از آنکه از اعتراضات دانشجویی که بعضاً در اواخر دوره اصلاحات به توهین ختم می‌شد، باشد از طلاب و حوزه‌های علمیه قم و کفن‌پوشانی بود که به اعتبار تجمع و تحصن در مقابل بیوت یکی از مراجع و با واسطه قرار دادن نام آنها صدا و پیامشان را به پایتخت می‌رساندند و نقش تعیین کننده‌ای در تصمیمی‌گیری‌ها داشتند.
اما احترام به مراجع تقلید و نگاه داشتن حرمت آنها و قائل شدن وزنی برای سخنانشان در دولت فعلی وجهی دیگر یافت تا جایی که سیداحمد خاتمی یکی از اعضای مجمع مدرسین حوزه علمیه قم و از تشکل‌های حامی احمدی‌نژاد انتصاب مشایی به عنوان معاون اول رئیس‌جمهور را دهان کجی رئیس‌جمهور به مراجع قم ارزیابی کرد؛ سخنی که اگر درباره هر مسئول دیگری گفته می‌شد موجی از خشم فراگیر را برمی‌انگیخت. اما آیا آحاد جامعه نسبت به جایگاه مراجع‌تقلید بی‌تفاوت شده‌اند؟ حامیانی که سال‌های پیش در پس هر اقدامی خواستار عذرخواهی، توبیخ مسئولان مربوطه و بالابردن هزینه توهین به مقدسات بودند دیگر همتی برای دفاع از نهاد مرجعیت دینی ندارند؟
حقیقت آن است که تاکنون مراجع تقلید نظرات صریح و نقدهای بی‌مقدمه خود را نه به واسطه گروه‌ها و اشخاص بلکه مستقیماً مطرح می‌کرده‌اند و به همین دلیل امروز غیاب کفن‌پوشان جای شگفتی و سؤال ندارد. اما سکوت مراجع تقلید اثرات مثبتی به دنبال نخواهد داشت.
مراجع عظام تقلید هنوز به عنوان یکی از منابع رجوع آحاد جامعه که سخنشان بالاتر از ریش سپیدان ارج و قرب دارد به حساب می‌آیند، ویژگی که تقریباً درباره گروههای مرجع دیگر مصداقی اینچنین ندارد و احزاب، نهاهای مدنی و چهره‌های شناخته شده نیز به نسبت تعدد و فراگیری نتوانسته‌اند چنین قابلیتی را کسب کنند، چرا که این توانایی مراجع ریشه در اعتقادات دینی مردم دارد که علاوه بر پیروی از برداشتهای آنان از مسائل فقهی، مراجع به عنوان معیاری برای گزینش مردم نیز بدل شده‌اند.
آنچه این روزها به عنوان بی‌توجهی دولت به نظرات و انتقادات دولت و شخص رئیس‌جمهور مطرح می‌شود حکایت از فاصله‌ای دارد که میان دولتمردان و این نهادهای دینی افتاده است، مسئله‌ای که نتیجه آن به نفع دولت نخواهد بود مگر اینکه در پس «این همه آوازها» شخص رئیس‌جمهور اهدافی مستور باشد که در همین «فاصله» محقق می‌شود.
سخنان آیتالله ناصر مکارم شیرازی که پنجشنبه شب پس از اقامه نماز مغرب و عشا در صحن جامع رضوی حرم امامرضا(ع) ایراد شد نشان از استمرار منطق نقد و پیشنهاد راهکار بود. هر چند دولت تاکنون گامی برای رفع سوء تفاهم‌ها با مراجع تقلید برنداشته و اقدامی نیز برای جبران آن نکرده است اما مراجع که رابطه آنها با توده‌های مردم دوراندیشی را اقتضا می‌کند به این بهانه پا را تاکنون پس نکشیده‌اند.
سخنان مکارم شیرازی حکایت از فصل اول نقدهای بی‌پیرایه و مقدمه مراجع تقلید دارد، رویه‌ای که با توجه دولت اثرات آن در عرصه جامعه مشاهده خواهد شد و البته در صورت گذشتن و بی‌توجهی باید در پی راز‌گشایی منطق دولت برای گذر از مراجع تقلید بود.
این مرجع تقلید که سخنانش را با ضرورت توجه متمولین و حتی افراد عادی به مشکلات دیگر هموطنان که قصد ازدواج و کاریابی دارند آغاز کرد درباره آنچه این روزها می‌گذرد گفت که مسائل این روزها را بحران و فتنه نمی‌دانم. او در پیش گرفتن ادبیات دوستانه را ضرورتی برای این روزها برشمرد و در خطابی عام گفت: نیش و تهمت نزنید!
او که در سخنانش به ظاهر هیچ کس را مورد نظر نداشت ولی در آغاز از آنچه مشکلات خواند یاد کرده بود گفت: گذشته را رها کنید به آینده نگاه کنید.
آیتالله مکارم شیرازی با برشمردن مشکلات اقتصادی، سیاسی، اجتماعی و اخلاقی جامعه به ارائه راهکارهایی پرداخت و با اشاره به اینکه نسخه مسائل این روزها که بحران و فتنه نمی‌دانم در قرآن هست با ذکر احادیثی خواستار در پیش گرفتن مشی اسلامی شد.
این مرجع تقلید نزاع‌هایی که در مسائل سیاسی ایجاد شده است را عاملی برای سست شدن جامعه دانست و هشدار داد: خدا در قرآن گفته است که زمانی که نزاع می‌کنید سست می‌شوید. وی با اشاره به نتایج سست شدن ساختار حکومت خطاب به مسئولان و افراد دیگرگفت: زمانی که نزاع می‌کنید باد به پرچم جمهوری اسلامی نمی‌افتد.
وی درباره مسائل اقتصادی با اشاره به اینکه این مشکلات به دلیل مدیریت ناکارآمد در کشور، بحران جهانی و آب و هوایی ایجاد شده است با بیان اینکه بی‌عدالتی و شکاف طبقاتی در کشور فراگیر شده است خواستار رفع این مسائل و همکاری هم مردم شد. آیتالله مکارم شیرازی البته سخنان صریح‌تری هم درباره مسائل روز داشت و با اشاره به اینکه باید به تمام افراد سفارش کرد که از ادبیات دوستانه و محبت‌آمیز استفاده کنند قبل از این سخنرانی در دیدار با مدیران خبرگزاری فارس در مشهد رسانه ملی را مورد عتاب قرار داد و در توضیح نظرش افزود: ادبیات خشن که متأسفانه در صدا و سیمای ما هم وجود دارد هیچ مشکلی را حل نخواهد کرد و اگر در سخنان از ادبیات خوب و دوستانه استفاده شود در کشور هم امنیت برقرار خواهد بود.
وی گفت: شرایط حاکم بر جامعه شرایط خاصی است و زمان هوشیاری فرا‌رسیده است اما من نسبت به آینده خوشبین و امیدوار هستم. نسبت به آینده امیدوار باشید و دیگران را نیز امیدوار کنید تا افراد از حالت انفعالی، نگرانی زیاد و یأس و ناامیدی خارج شوند.
نظر شما