ذوالفقار دانشی: اگر این شب‌ها حوالی ساعت 11 شب به افق جنوب شرقی خود بنگرید، گوی سفیدرنگ پرنوری را می‌بینید که در ارتفاع نه چندان زیادی از افق می‌درخشد. این، سیاره مشتری، بزرگ‌ترین سیاره منظومه شمسی است که آسمان شب‌های تابستان را در سیطره خود گرفته و در تمام طول شب در آسمان جولان می‌دهد. اما واقعه‌ای نادر، برای دومین بار در پانزده سال گذشته در این سیاره اتفاق افتاد تا پس از مدت‌ها، این سیاره دوباره به کانون توجه اخترشناسان تبدیل شود.
هفته گذشته، اخترشناسان توانستند به‌شکلی تصادفی، لکه سیاه جدیدی روی این سیاره پیدا کنند که بقایای برخورد دنباله‌دار یا سیارکی به جو این سیاره است. بزرگی این برخورد و محو شدن نسبتا سریع آن و از همه مهم‌تر، فشار اخترشناسان و سیاره‌شناسان به مسوولان موسسه علوم تلسکوپ فضایی، این سازمان را بر آن داشت تا برنامه‌های آزمایش تلسکوپ فضایی هابل را که 73 درصد آن سپری شده بود، تعلیق کنند و مجموعه‌ای از تصویربرداری‌های جدید را از سیاره مشتری برنامه‌ریزی کنند.
نخستین تصویر از این مجموعه که بعدازظهر پنج‌شنبه گرفته شد، شامگاه دیروز منتشر شد و نشانه‌هایی مشابه با بقایای برخورد دنباله‌دار شومیکر-لوی9 را که پانزده سال پیش اتفاق افتاد، آشکار کرد.
تلسکوپ فضایی هابل در خارج از جو زمین قرار دارد و به همین دلیل می‌تواند واضح‌ترین و شفاف‌ترین تصاویر را نه‌تنها در نورمریی، که در امواج فرابنفش و فروسرخ نیز تهیه کند. به همین دلیل، اطلاعات گردآوری‌شده توسط هابل بخصوص در محدوده فرابنفش که جو زمین مانع از مشاهده آنها می‌شود، برای تحلیل این برخورد بسیار مهم است.
جسم برخوردی (دنباله‌دار یا سیارک) از مسیری غیرقابل مشاهده از زمین به این سیاره برخورد کرده است. نشانه‌های موجود در جو مشتری نشان می‌دهد در این برخورد، انرژی زیادی آزاد کرده است؛ به‌طوری‌که ذرات معلق و بازتابنده فراوانی را از لایه‌های زیرین جو مشتری به جو فوقانی و قابل مشاهده از زمین پرتاب کرده است. ابعاد این جسم چند صد متر تخمین زده شده و طول آثار برخورد از قطر سیاره زمین است!
اولین آزمون دوربین دید گسترده 3
تصاویر جدید با استفاده از جدیدترین و قدرتمندترین ابزار هابل، دوربین دید گسترده 3 (WFC3) بدست آمده است. این دوربین 132 میلیون دلاری که قرار است بیشترین زمان رصد هابل را در پنج سال آینده به خود اختصاص دهد، می‌تواند در سه محدوده فروسرخ، مریی و فرابنفش رصد کند.
اما پس از آخرین ماموریت تعمیر تلسکوپ فضایی هابل در اواخر اردیبهشت، قرار بود این تلسکوپ تا شهریورماه تحت آزمایش قرار گیرد و تمام ابزارها و تجهیزات علمی آن از جمله دوربین دید گسترده 3 به دقت آزموده و تنظیم شوند. اما از آن‌جاکه نشانه‌های این برخورد با سرعت نسبتا زیادی در حال تغییر است و چنین فرصت‌هایی به ندرت پیش می‌آید، مدیران تلسکوپ فضایی برنامه‌ای برای عکسبرداری از سیاره مشتری فراهم کرده‌اند.
هرچند توان دوربین دید گسترده 3 به بیشینه خود نرسیده، اما تصاویر ارسالی آن، دقیق‌ترین و شفاف‌ترین تصاویری است که تاکنون از برخوردی در منظومه شمسی گرفته شده است. قرار است در هفته جاری، تصاویر بیشتری از سیاره مشتری تهیه شود تا اخترشناسان بتوانند سیر تحول جو مشتری و آثار برخورد را با دقت بیشتری دنبال کنند.
نظر شما