اگرچه ممکن است ازظاهر وصیت، چنین برداشت شود که قاتل، یک نفر است؛ ولی بر اساس منابع، دست کم دو نفر همراه ابن ملجم برای ترور امام(ع) در مسجد حاضر بودند. گزارش‌هایی نیز، از نقش غیرمستقیم اشعث بن قیس کِندی در این ماجرا حکایت دارد.
از این فراتر، می‌بینیم که یکی از اعمال شب نوزدهم ماه مبارک رمضان،صد بار تکرار این عبارت است: «اللهم العن قتلة امیرالمومنین»؛ یعنی خدایا! قاتلان امیرالمؤمنین(ع) را از رحمت خود دور دار و نه قاتل. بررسی‌ها نشان می‌دهد که داستان مشهور پیمان سه نفر از خوارج برای قتل همزمان حضرت علی علیه السلام، معاویه و عمروعاص، نمی‌تواند چندان قابل اعتنا باشد.
از یک سو، ناکامی ترور دو تن دیگر مشکوک به نظر می‌رسد، به خصوص که عمروعاص به مسجد جامع مصر نرفت و فرد دیگری را به جای خود برای نماز فرستاد که کشته شد.
پژوهش‌هایی، سیاست معاویه در ترور مخالفان را تشریح کرده است و نقش عمروعاص در ترور و شهادت مالک اشتر،گمانه‌زنی‌ها را در رد آن داستان مشهور، تقویت می‌کند. از مضمون وصیت امام(ع) هم می‌توان حدس زد که همان زمان نیز، کسانی به مشارکت افرادی در این ترور اعتقاد داشتند.از سوی دیگر، دربارۀ این که ابن‌ملجم از خوارج بوده است،تردیدهایی وجود دارد. کتابی چاپ الجزایر که نسخه‌ای از آن در کتابخانۀ تخصصی امیرالمؤمنین علی(ع) مشهد موجود است، این فرضیه را تقویت کرده تاجایی که می‌توان گفت نقش پررنگ قطام در آن داستان،برای تکمیل پازلی است که تلاش می‌کندبا سرگرم کردن مخاطب، این سوال را بی‌پاسخ بگذارد که چطور به شکل اتفاقی،درست زمانی امام(ع) ترور می‌شوندکه برای جنگ دوباره با معاویه، اقداماتی کرده‌اند؟ این مستندات، پرده از وقایعی ناشنیده در تاریخ اسلام بر می‌دارد .
23302
نظر شما