از هنرمند بزرگ ایرانی که ۴ انگشت خود را بُرید، چه می‌دانید؟

موسیقی در دوره ساسانی به شدت مورد توجه دربار قرار گرفت. نقل است که بهرام گور دستور داد جمعی از رامشگران هندی را به ایران دعوت کنند تا به نوازندگی در شهرهای مختلف بپردازند. با این حال، موسیقی فاخر ایرانی، در میان قشرهای مختلف ایرانیان، طرفداران خود را داشت و استادان چیره‌دستی در این عرصه پدیدار شدند که «باربد» یکی از برجسته‌ترین آن‌هاست.

او را باید نخستین استاد موسیقی ایرانی بدانیم که لحن و گوشه‌های این هنر را در سرزمین ما سامان داد و ۳۰ لحن متفاوت را در موسیقی ایرانی، مشهور به «۳۰ لحن باربد» ابداع کرد. این مجموعه که هر کدام به مناسبتی ساخته و اجرا شده بود، بسیارمورد توجه هنردوستان آن دوران قرار گرفت.

حکیم ابوالقاسم فردوسی، باربد را از اهالی جهرم در استان فارس امروزی می‌داند که به تعبیر استادِ سخنِ خطه توس، «زجهرم بیامد سوی تیسفون/ پر از آب مژگان و دل پر ز خون». اما ابن‌خردادبه، جغرافی‌دان نامی قرن سوم، باربد را از اهالی ری دانسته است. باربد در دربار خسروپرویز، جایگاه و مقامی بالا یافت؛ اما همین گرامی داشتن، اسباب سقوط وی را فراهم کرد.

دیگر هنرمندان درباری، بر هنر و مقام باربد رشک بردند و هنگامی که خسروپرویز به دست پسرش شیرویه به قتل رسید، انواع توهین و تحقیر را نسبت به باربد روا داشتند و او را در بزهکاری شاه قبلی، دخیل دانستند؛ حال آن‌که چنین نبود.

باربد با ناامیدی بسیار راهی زندان شد و هنگامی که از او خواستند برای شاه جدید، قطعه‌ای بسازد و بنوازد تا رهایی یابد، چهار انگشت خود را بُرید و دیگر برای هیچ اهل قدرتی، موسیقی نساخت. ظاهراً باربد مدتی بعد از زندان بیرون آمد و در گوشه‌ای عزلت اختیار کرد و پس از چندی درگذشت.

۲۴۱۲۴۱