اقدام خطرناک ترامپ و جمهوریخواهان علیه ایران چیست؟

ابوالفضل خدائی: بسته تحریمی آمریکا این روزها سرو صدای زیادی در رسانه های خبری منطقه داشته است. این بسته تحریمی فعالیت های منطقه ای ایران را هدف گرفته است و بر اساس آن گروه های مقاومت و کشورهایی که این گروه‌ها در آن فعالیت دارند، را هدف گرفته است.تحریم اقتصادی لبنان که با هدف گرفتن حزب الله انجام شده نمونه ای از این بسته تحریمی است. این بسته درحالی در سنای امریکا مطرح شده که مهرماه سال جاری ایران و کشورهای عضو برجام در نشست شورای امنیت سازمان ملل درباره بند تسلیحاتی ایران در قطعنامه 2231 تصمیم خواهند گرفت که این تحریم ها لغو شود یا دوباره تمدید شود که تمدید آن نقض صریح قطعنامه است. در این باره با نصرت‌الله تاجیک سفیر اسبق کشورمان در اردن گفتگو گرده ایم که در ادامه مشروح آن را می‌خوانیم:

بسته تحریمی جدید امریکا حاوی چه نکاتی است و قرار است شاهد چه اتفاقی باشیم؟

هر چه به زمان لغو تحریمهای تسلیحاتی سازمان ملل بر اساس قطعنامه 2231 که سند شورای امنیت و پشتوانه حقوقی و بین المللی برجام است نزدیک می شویم سلسله تحرکاتی توسط و با هدایت آمریکا برای جلوگیری از برخورداری ایران از مزایای این قطعنامه بیشتر می شود.نگاهی به جزئیات طرح بسته تحریمی پیشنهادی جدید ۱۱۱ صفحه‌ای که حاوی ۲۵ توصیه در زمینه سیاست‌های آمریکا در قبال ایران از جمله قطع کمک آمریکا به لبنان و قرار دادن گروه انصارالله یمن در فهرست سازمان‌های تروریستی که توسط نمایندگان جمهوریخواه کنگره آمریکا علیه ایران، نشان میدهد یکی از اهداف این طرح و در کنار تنگتر کردن حلقه فشار اقتصادی بر مردم ایران از بین بردن عقبه استراتژیک سیاست خارجی کشور است. اما با یک نگاه بدبینانه به این توصیه ها به نظر میرسد جمهوریخواهان میخواهند دست دولت اینده  در مقابل ایران و مخصوصا اگر احتمالا دموکراتها باشند را ببندند! زیرا بعید است خطاب آنها ترامپ باشد که خودش نزده می رقصد! زیرا یکی از بندهای این بسته"برداشتن هرگونه تحریم ایران فقط با اجازه کنگره و مجلس نمایندگان"و در واقع مانع تراشی بزرگ برای دولت آتی آمریکا است تا راه هر گونه مصالحه  احتمالی با جمهوری اسلامی را اگر نبندندحداقل دشوارتر کنند.لذا با این اوصاف ضروریست این بسته تحریمی اگر چه ممکن است دارای خمیر مایه اختلافات داخلی باشد اما از آنجا که منافع ایران را هدف قرار داده ما باید به آن بصورت استراتژیک نگاه و به طراحی های مقابله ائی سیاسی – حقوقی و از جمله یارگیری بین المللی و تلاش برای اجماع سازی علیه آمریکا مباردت نمائیم.

ایران باید چه نکاتی را در این بسته تحریمی جدی بگیرد و بر اساس ان راهبرد خود را اتخاذ کند؟

به چند نکته مهم می توان اشاره کرد:

1-  اگرچه مفاد این بسته تنگتر کردن حلقه فشار اقتصادی بر مردم و شوراندن آنها علیه حکومت است، اما آنگونه که آمریکائیها دوست دارند بپندارند که همچنان یکه تاز صحنه بین المللی هستند، واقعیت بین المللی چنین چیزی را نشان نمیدهد و آنها بدلیل خروج ترامپ از برجام ، قادر به استفاده از آن برای برقراری مکانیسم ماشه برای تداوم تحریمهای تسلیحاتی ایران نیستند!

2-  اگر نگوئیم خطرناک تر از این بسته تحریمی ،حداقل یکی از اقدامات خطرناک ترامپ، تصویب قانون قیصر یا سزار است که هدفش در هم کوبیدن محور مقاومت و اقتصاد سوریه است و اگر اقدامات ترامپ و جمهوریخواهان که محاصره سیاسی، اقتصادی  نظامی است، تصویب این قانون تا حدی میتوان گفت در عمل فرقی با محاصره نظامی ندارد. 

ایران در مقابل چه اقداماتی داشته است؟

ایران نیز در خصوص برجام و زنده نگه داشتن توافق هسته ای با وجود خروج ترامپ از آن دو استراتژی اصلی داشته است و تا زمانی که به آن دو وفادار ماند به توفیقات نسبی زیادی دست یافت و حداقلش آن بود که گزک دست ترامپ و جمهوری خواهان نداد:

1-  ایران تلاش کرد تا ترامپ از انزوای ناشی از لغو برجام خارج نشود. باید توجه داشت که اجماع سازی و یارگیری حرف اول را در روابط بین الملل می زند و همانطور که پیش بینی می شد در این قضیه ترامپ نتوانست یارگیری کند و کشورها را علیه ایران بسیج نماید. این موضوع سبب شد تا ایران با اتحادیه اروپا، روسیه و چین و برخی کشورهای دیگر تعاملات خوبی داشته باشد؛ هر چند که این کشورها آنچنان اقدامات مثبتی که ایران انتظار داشت انجام ندادند اما به جبهه ترامپ علیه ایران هم نپیوستند.

2-  استراتژی دیگر در خصوص برجام این بود که این توافق تا زمانی برای ایران مورد احترام خواهد بود که منافعی در بر داشته باشد و شرط اصلی برای پایبندی به آن نیز بر همین مبنا قرار گرفت. 

در نهایت ایران با این دو استراتژی به پیش رفت و در پنج مرحله تعهداتش در توافق هسته ای را کاهش داد که تا حدی نیز جواب داد. اگرچه دست اروپایی ها در تعاملات تجاری آن چنان باز نبوده اما طراحی هایی در خصوص ساز و کار مالی مانند اس پی وی و یا اینستکس انجام دادند و با اینکه برای ایران راضی کننده نبود اما با اینکه این اقدامات بی توجهی به ترامپ بود و او را همچنان در انزوای بین المللی ناشی از خروج برجام نگه داشتند ابروی آمریکا نیز دردنیا مورد خدشه قرار گرفت. 

با اجرای این دو استراتژی آژانس بین المللی انرژی اتمی نیز در چندین گزارش پایبندی ایران به توافق هسته ای را اعلام کرد که در آخرین گزارش و در پاسخ به جواب رد ایران برای بازرسی آژانس از بعضی از مکانها که ایران معتقد است اطلاعات آن به دست دشمنان ایران میرسد آخرین گزارش این سازمان علیه ایران بود و ترامپ در صدد است از این موضع آژانس سوء استفاده کند.

با این تفاسیر منظور شما این است که که جمهوریخواهان استراتژی ترامپ را جدی تر از ترامپ پیگیری می کنند؟

طرح اخیر جمهوری خواهان بر جنبه روانی آن در راستای همین کارزاری است که ترامپ آغاز کرده تا با استراتژی تغییر رژیم ایران حتی به قیمت تجزیه ایران حلقه داخلی و خارجی فشار حداکثری علیه ایران را تداوم میبخشد. زیرا تحریم های شدید آمریکا علیه جمهوری اسلامی ایران چون نتوانست برای وی راهگشا باشد تا ایران را در نهایت به پای میز مذاکره بکشاند و با توجه به انقضای تحریم تسلیحاتی ایران این طرح ضد ایرانی در حالی رونمایی شد که ترامپ و مشاورانش بر این باور بودند با ادامه فشار حداکثری مردم ایران علیه حکومت خواهند شورید و این نشان میدهد دیگر تغییر رفتار ایران نیز مد نظر دولتمردان آمریکا نیست! 

با اینحال می توانیم بگوییم ترامپ و تیم همراه او موفق خواهند شد؟

تقلاهای ترامپ برای دستیابی به برجامی دیگر و مذاکره با ایران در فضای پرتنش آمریکا ناشی از کرونا، تظاهرات علیه نژادپرستی و مشکلات ترامپ با اروپا و چین به جائی نمیرسد. زیرا این دو مساله تا کنون به مشکل بزرگی برای ترامپ تبدیل شده و مجموعه این عوامل باعث پایین آمدن سبد رأی وی شده و فشارها از هر سو بر او بیشتر می شود.از سویی همزمان با نزدیک شدن به پایان مهلت تحریم تسلیحاتی ایران دولت آمریکا با تمام توان خود می کوشد تا مانع از لغو تحریمهای تسلیحاتی شود که در این راه دو سد بزرگ مانند چین و روسیه را پیش رو دارند که به احتمال قوی یکی از این دو کشور اگر قطعنامه ای علیه ایران در شورای امنیت در این زمینه مطرح شود را وتو خواهند کرد.

از سوی دیگر همزمانی خاتمه تحریم های تسلیحاتی ایران، و انتخابات آمریکا نیز به پیچیدگی اوضاع بین دو کشور کمک میکند. از طرفی ترامپ معتقد است الان وقت بهتری برای تفاهم دو طرف ایرانی و آمریکایی است ولی ایران  چنین استنباطی ندارد و لذا گمانه زنی های زیادی درخصوص برنده شدن و یا نشدن ترامپ در انتخابات مطرح می شود.البته نمی توان انتظار داشت که با پیروزی نامزد دموکرات دراین انتخابات آمریکا امتیازهای زیادی به ایران بدهد،اما به طور کلی جمهوری اسلامی ایران می تواند تعاملات بهتری با دموکرات ها نسبت به جمهوری خواهان در روابط بین ایران و آمریکا و همچنین مسائل منطقه ای به خصوص عربستان و رویکرد خصمانه این کشور داشته باشد. زیرا لابی قدرت و مالی جمهوری خواهان صنایع تسلیحاتی است و کمپانیهای تسلیحاتی مایل به ایجاد تشنج در منطقه و افزایش میزان فروش تسلیحات هستند. با متزلزل شدن جایگاه ترامپ دموکرات ها با نامزدی بایدن و یا هر شخص دیگر می توانند با ابتکار عمل و شانس رای حامیان برنی سندرز که جوانان سوسیالیست هستند را پشت سر خود داشته باشند و در نهایت کاخ سفید را از آن خود کنند که در این صورت و با توجه به شرایط منطقه ای و بین المللی می توان پیش بینی کرد که دیدگاه ایران نسبت به تعامل با امریکا در ایران نیز کمی بهتر شود.

نقش رقبای منطقه‌ای چیست؟

باید بازی رقبای منطقه ای ایران را نیز مد نظر داشته باشیم. در انتخابات گذشته ریاست جمهوری آمریکا در سال 2016 بود که عربستان سعودی و امارات متحده عربی سرمایه گذاری سنگینی روی کمپین انتخاباتی دونالد ترامپ کردند و حتی یک شرکت اسرائیلی نیز در این قضیه دخیل بود. برای جمع بندی باید گفت که عوامل مختلفی در انتخابات ماه نوامبر نقش خواهد داشت و باید دید مجموعه تحولات چگونه سرنوشت رئیس جمهور بعدی آمریکا را رقم خواهد زد. دو چالش اساسی وی کرونا و مبارزات تبعیض نژادی است و اولی پاشنه آشیل او و دومی تیغ دو لبه است! لذا به عنوان جمع بندی میتوان گفت اوضاع داخلی آمریکا و همچنین اوضاع داخلی ایران و با توجه به نقش تخریبی ترامپ در روابط ایران و آمریکا شرایطی برای مذاکره با ترامپ فراهم نیست.

زیرا همانگونه که یکی از کارشناسان ایرانی سیاست خارجی نوشته است " کنگره قبلا در قانون CAATSA در اوت 2017 حق تعلیق تحریم ها علیه روسیه و کره شمالی را از رئیس جمهور گرفته بود. آن اقدام با این ملاحظه صورت گرفت که ترامپ را علاقه مند به روسیه می دانستند و نگران آن بودند که خودسرانه تحریم های آمریکا علیه روسیه را تعلیق کند. در آن زمان حق تعلیق تحریم ها علیه ایران را مطابق قوانین تعلیق شده کنگره را تغییر ندادند. چون فرضشان این بود که در صورت اعاده تحریم ها علیه ایران، ترامپ اهل تعلیق آنها نیست. اما اکنون با توجه به احتمال پیروزی بایدن جمهوریخواهان قصد دارند حق تعلیق تحریم ها علیه ایران را از رئیس جمهور بگیرند و در واقع امکان بازگشت بایدن به برجام را منتفی کنند. از آنجا که محتمل است جمعی از دمکرات ها نیز به جمهوریخوهان ملحق و این طرح به قانون تبدیل شود و علیرغم اینکه برای تصویب چنین طرحی در کنگره اکثریت ساده هم کافی است و لازم نیست که veto-proof  باشد و از آنجا که یقینا" ترامپ چنین مصوبه ای را وتو نخواهد کرد لذا در چنین صورتی تفاهم با آمریکا جز از طریق کسب حمایت کنگره ممکن نخواهد شد و این با توجه به نقش جمهوریخواهان در کنگره روابط ایران و آمریکا را تا مدتی  به محاق خواهد برد!."

23 / 310311