۲ نفر
۵ فروردین ۱۴۰۰ - ۱۲:۲۲
نوروزانه؛ از تبریک نوروزی تا تسلیت ایرانی و جهانی با کووید 19

عید نوروز و نوروز پارسی و جهانی در نو بهار1400 در حالی سر از طبیعت برآورد که هزاران خانواده ایرانی و خارجی در سالی که گذشت، قربانی ناخواستۀ ویروس ناخواندۀ کرونا و پیامدهای زیانبار و ویرانگر ناشی از آن بود؛

بسیاری از عزیزان خویش را در اثنای یک سال گذشته، با ناباوری و نا بهنگامی از دست داده و در آه و اندوه و غم فراق آنها نا امیدانه افسردند و ناباورانه نیز در نبود آنان، خود را در نوروز و سال جدید یافتند...! به راستی، در چنین شرایطی باید نسبت به عید نوروز و نو بهار جدید به یکدیگر و آنها تبریک گفت یا در مقام ابراز همدردی با آنها و همنوایی با درد و اندوه و غم آنها و ادای احترام و تسلیت ایرانی و جهانی نسبت به خانواده های آنان در " قصۀ پُر غصه و شوم کرونا" و بازخوردهای ایرانی و جهانی آن و وضعیت اندوهناک سایر هنموعان خویش نسبت به درگذشت عزیزان آنها در ایران و جهان در طی یک سال اخیر برآمد؟! در همین ارتباط، محمدرضا زمانی درمزاری(فرهنگ)، مدرس حقوق و کنشگر حرفه ای و حقوق بشری در نخستین یادداشت خویش در سال 1400 به موضوع " کرونا ویروس و ایران و جهان در سالی که گذشت" و ابعاد حقوقی و بین المللی آن در نوروزانه های گروه نخبگان خبرآنلاین برآمده و آنرا مورد مطالعه و بررسی قرار داده است.

همه گیری کرونا ویروس و کووید 19 :    

   کووید 19 به بیماری عفونی ناشی از ابتلای کرونا ویروس  اطلاق می شود که با سرایت آن ویروس موجب ابتلای بیمار بدان می گردد و نوعاً و به اشتباه، هر دو عنوان مزبور را در کنار هم یا به جای هم به کار می برند. کرونا؛ ویروسی نوپدید و بازپدیدی است که از دسامبر سال 2019 و در طی یک سال گذشته، مرزهای ملی و بین‌المللی را درهم نوردید و بعنوان یک بیماری همه گیر و فراگیر جهانی، جامعه بین المللی و ملل مختلف را درگیرِ درد مشترک سلامت و بهداشت و درمان کرده و متاثر از خود ساخته است. 

    ویروس‌ها و بیماری‌های ناشی از آنها با هم متفاوت می باشند. ویروس‌ها توسط کمیته بین‌المللی طبقه بندی ویروس‌ها (ICTV) در سازمان بهداشت جهانی(WH0) نام گذاری می‌شوند. نظر به تکلیف سازمان بهداشت جهانی در مواجهه با بیماری‌های انسانی و همه گیر؛ نام گذاری بیماری‌ها از سوی سازمان براساس طبقه بندی و اعلام کمیته مزبور صورت می پذیرد. این کمیته در ۱۱ فوریه ۲۰۲۰، ویروس جدید را «کرونا ویروس- سندروم حاد تنفسی-۲» نامید و سازمان بهداشت جهانی نیز بیماری ناشی از این ویروس را " کووید-۱۹" نام گذاری کرد.

سازمان بهداشت جهانی و پیشنیه بیماری های همه گیر و وضعیت اضطراری عمومی در جهان :

دستیابی به بالاترین سطح سلامت بعنوان هدف اصلی سازمان بهداشت جهانی در اساسنامه آن می باشد و وظیفه اصلی سازمان نیز در مبارزه با بیماری‌ها، به خصوص بیماری‌های واگیر فراگیر و ارتقاء سلامت عمومی مردم جهان مقرر شده است. دولتهای عضو سازمان، به ترتیب مشروحه در مقدمه اساسنامه آن با موافقت با منشور ملل متحد و تاکید بر اصول مندرج در آن بعنوان اساس سعادت ملل و سازگاری روابط و تأمین‌امنیت آنها؛ سلامتی را مبتنی بر رفاه کامل جسم و روح جامعه دانسته و حق برخورداری از بهترین حالت رفاه و سلامتی را بعنوان یکی از حقوق اساسی هر انسانی بر می شمارند و اختلاف نژاد و مذهب و عقاید سیاسی و وضع‌اقتصادی و اجتماعی را مانع آن نمی داند.

    از اینرو، سلامتی کلیه ملل برابر اساسنامه این سازمان شرط اساسی صلح و امنیت جهانی است و رسیدن به این شرط بدون همکاری‌جدی اشخاص و دول امکان‌پذیر نیست. ‌نتایج حاصله از این همکاری به منظور بهبود و صیانت سلامتی برای هر کس ارزشمند است و آگاهی افکار عمومی و همکاری علمی بین آحاد مردم، اهمیتی اصلی در بهبود حال مردم و سلامتی ملل دارد و دولتها مسئول حفظ سلامتی ملل خود می باشند و ‌با قبول کردن این اصول برای همکاری به منظور بهبود و حفظ سلامت تمام ملل؛ دولت های امضاءکننده با این اساسنامه موافقت خویش را اعلام و به موجب این اساسنامه، بنای سازمان بهداشت جهانی را به عنوان سازمان بهداشت ملل متحد را تشکیل می دهند و ماده 1 اساسنامه سازمان نیز دسترسی به بالا بردن سطح ممکن سلامتی نسبت به تمام افراد بشر را بعنوان هدف اساسی و اصلی آن مقرر می دارد.

    با این حال، پیشنیه وضعیت های اضطراری عمومی اعلامی از سوی سازمان بهداشت جهانی شامل؛ وضعیت اضطراری عمومی سال 2009 به جهت شیوع آنفولانزای خوکی، وضعیت اضطراری عمومی سال 2014 به علت شیوع فلج اطفال، وضعیت اضطراری عمومی سال 2014 به جهت ویروس ابولا در غرب آفریقا، وضعیت اضطراری عمومی سالهای 2016 و 2019 به علت شیوع ویروس زیکا در آمریکای جنوبی، وضعیت اضطراری عمومی سال 2020 به جهت کووید 19 می باشد که هیچ یک از آنها به فراگیری و همه گیری کرونا ویروس در خلال سالهای 2019 و 2020 نبوده است و همین موضوع، موجبات اعلام ششمین وضعیت اضطراری عمومی سازمان بهداشت جهانی را از سوی مدیر کل آن فراهم آورد.

    بدین ترتیب، سازمان بهداشت جهانی از کووید 19 بعنوان یک پاندمی(همه گیری)  جهانی در ۱۱ مارس ۲۰۲۰ نام برد. کمیته بین‌المللی طبقه بندی ویروس‌ها (ICTV) سازمان بهداشت جهانی بعنوان مسئول طبقه بندی بیماری های واگیر دار و عفونی در ۱۱ فوریه ۲۰۲۰، ویروس جدید را «کرونا ویروس- سندروم حاد تنفسی-۲» نامید و بر همین اساس، سازمان بیماری ناشی از این ویروس را " کووید- ۱۹ " نام گذاری کرد و در پی وضعیت اضطراری عمومی سال 2020 از سوی آن سازمان، دبیرکل سازمان ملل متحد نیز خواستار آتش بس جهانی برای تمرکز بر مبارزه با این بیماری و ایجاد راه هایی برای ارائه کمک به افراد آسب پذیر شد.

 "حق بر سلامت و حق بر حیات" بعنوان "حق بنیادین بشر" :

حق بر سلامت، از زمرۀ حقوق بنیادین، اساسی و بشری شناخته شده نسبت به انسان به شمار می رود که در نظامهای حقوقی ملی و بین المللی مورد شناسایی و تضمین قرار گرفته است. شناسایی حق بر سلامت به عنوان یک حق انسانی، دولتها را مکلف می کند تا موجبات دسترسی به بالاترین استانداردهای بهداشتی و مراقبتی و درمانی و خدمات پزشکی مرتبط با آنرا فراهم آورد. بر این اساس، تعهد یک کشور برای حمایت از حق بهداشت با اختصاص بیشترین منابع موجود برای تحقق تدریجی این هدف از طریق مکانیسم های مختلف بین المللی حقوق بشر مانند بررسی دوره ای جهانی یا کمیته حقوق اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی مورد بررسی و ارزیابی قرار می گیرد.

 تکالیف دولت‌ها و سازمان‌های بین‌المللی، بویژه سازمان بهداشت جهانی در مقابله با پاندمی و همه گیری کرونا از منظر حقوق بین‌الملل و حقوق بشر، به طورکلی؛ مبتنی بر ملزم دانستن آنها به این مهم است که با توجه به تمام ظرفیت های حقوق بین‌الملل، بازیگران بین‌المللی باید در راستای تضمین و ارتقاء جهانی حق بر سلامت عمل کنند و در این مسیر، مکلف به رعایت اقدامات بدون تبعیض و توام با برابر در دسترسی به خدمات بهداشتی و درمانی و پیشگیری از نقض حق بر سلامت می باشند.

از اینرو، حق بر سلامت بعنوان یک حق بنیادین بشری است که ضروری است با برابری نسبت بدان و عدم تبعیض نسبت به آن از حیث نژاد ، سن ، قومیت یا هر وضعیت دیگر همراه باشد و تحقق و اجرای کامل آن در نظام حقوق داخلی و ملی کشورها مورد تضمین مستمر و موثر از سوی دولتها قرار گیرد. این حق با مشارکت نهادهای دولتی و غیر دولتی محقق خواهد شد. علاوه بر این، "حق دستیابی به بالاترین استاندارد بهداشتی" ، بیانگر مجموعه ای از تعهدات قانونی و حقوقی دولت ها برای اطمینان از شرایط مناسب برای برخورداری از سلامتی بدون تبعیض برای همه مردم به شمار می رود.

حق بر سلامت، یکی از مجموعه استانداردهای حقوق بشری مورد توافق بین المللی است و نسبت به سایر حقوق بشری مربوطه نیز تفکیک پذیر و غیر قابل تقسیم است و بدان معناست که دستیابی به حق بر سلامتی و تحقق آن منوط به وجود سایر حقوق بشر، از قبیل حق بر غذا ، مسکن ، کار ، تحصیل ، اطلاع رسانی و مشارکت اساسی و وابسته به آنها است و با توجه به هدف و موضوع اصلی وظیفه سازمان بهداشت جهانی( حق دست یابی به بالاترین سطح بهداشتی ممکن)، در راستای تکالیف بین المللی آن سازمان، نمود ویژه و مستمر دارد.

حق بر سلامت، یکی از حقوق بنیادین، طبیعی، بشری و اساسی در نظام های حقوقی ملی و بین المللی به شمار می رود که علاوه بر ترتیب مقرر در بند ب ماده 55 منشور ملل(1945)، مبنی بر تعهد دولتهای به ترویج راه حل های مربوط به مشکلات سلامت و انعکاس بعدی آن، انعکاس بعدی این حق در اساسنامه سازمان بهداشت جهانی(1946) که سلامتی را نه تنها به معنای نبود بیماری، بلکه در مفهوم سلامت کامل جسمی و روانی مورد شناسایی و تاکید قرار داده است و هدف آن سازمان را در ارتقای سطح سلامتی تمام افراد تا بالاترین استانداردها در حد ممکن  بیان کرده، تبلور یافته است. این حق با وضعیت های حقوقی دیگری مانند از کارافتادگی و تغییرات آب و هوایی تلاقی می کند. حمایت از حق بهداشت به معنای حمایت از سایر حقوق بشر، از قبیل "حق تأمین اجتماعی"، " حق بر غذا "،  "حق بر آموزش" ، " حق بر مسکن"، " حق بر دسترسی آزاد به اطلاعات و انتشار آنها "می باشد.

حق بر سلامت و بهداشت مانند سایر حقوق بشری شامل آزادی ها و حقوق متعدد می باشد. آزادی ها شامل حق کنترل سلامتی و بدن فرد (به عنوان مثال ، حقوق جنسی و تولید مثل) و مصونیت از دخالت (به عنوان مثال ، عاری از شکنجه و معالجه پزشکی و آزمایش غیر توافقی) است. این حقوق شامل حق داشتن یک سیستم حفاظت از سلامت است که به همه، فرصت برابر برای لذت بردن از بالاترین سطح بهداشتی را می دهد  .

 حق بر سلامت در منابع بین المللی مانند اساسنامه سازمان جهانی بهداشت، بند ۲ ماده ۱۲ اعلامیه جهانی حقوق بشر و  میثاقین حقوق اقتصادی و اجتماعی و فرهنگی و حقوق سیاسی و مدنی و اسناد حقوق بشر منطقه ای نیز بعنوان یکی از حقوق بنیادین بشر مورد شناسایی و تضمین قرار گرفته است و هدف اصلی دولت ها و سازمان ملل متحد نیز در رساندن همه مردم به سطحی از سلامتی است که بتوانند از یک زندگی اجتماعی و اقتصادی مناسب و مطلوب برخوردار باشند.

کرامت انسانی و توجه بین المللی نسبت بدان از زمان تدوین منشور ملل متحد تاثیر مهمی در ابعاد مختلف هنجارهای حقوق بشری داشته است و محاکم قضایی داخلی و بین المللی همواره برای تفسیر حق‌های بشری و توسعه آنها به کرامت انسانی بعنوان مبنای حقوق بشر استناد کرده اند. حق بر سلامت و مراقبتهای پزشکی و بهداشتی، از جمله حق‌های بشری که محاکم قضایی بین المللی برای آن مبنای کرامتی در نظر گرفته اند. بر این اساس، به موجب اسناد و رویه های قضایی داخلی و بین المللی مشخص می‌شود که مبنای حق بر سلامت، نه صرفا بقای بشر، بلکه کرامت ذاتی وی می‌باشد. مبنای کرامتی حق بر سلامت نیز محاکم قضایی را قادر می‌سازد تا با استفاده از ابزار تفسیر، وضعیت‌های بیشتری را ذیل حق بر سلامت و مراقبت های پزشکی مورد حمایت قرار دهند.

به عبارت دیگر، حق بر سلامت، از زمرۀ حقوق بشری شناخته شده در اسناد حقوق بین الملل بشر بوده که در راستای "حق بر حیات" مطرح می که برای استیفای سایر حقوق بشری نیز ضروری قلمداد می‌شود. این حــق بــه عنــوان یکــی از حقــوق بشــر شــناخته شــدۀ نســل دوم حقــوق بشــر به شمار می رود و در بیانیه هــا و کنوانســیون ها و دیگــر اســناد منطقــه ای و بین المللــی حقــوق بشــری، بــه طــور جــدی مــورد توجــه قــرار گرفتــه اســت. حق بر سلامت در پیوندی ناگسستنی با حق حیات بعنوان یکی از حقوق بینادین و اساسی مقرر در نسل اول حقوق بشر قرار دارد و پیوند توامانی با حق بهداشت و دارد و حق بر محیط زیست سالم که در نسل سوم حقوق بشر  قرار دارد نیز متاثر از حق بر سلامت می باشد. حق مزبور بعنوان حلقه ارتباط نسل‌های مختلف حقوق بشر به شمار می رود . این حق در اسناد متعدد حقوق بشر بین المللی و منطقه ای مورد شناسایی و تضمین قرار گرفته است و در اسناد مصوب سازمان ملل متحد نیز منعکس شده است :

ماده 55 منشور ملل متحد(1945) از حیث تعهد دولتها به ترویج راه‌حل‌هایی برای مشکلات مربوط به ‌سلامت و بهداشت عمومی بین المللی تاکید دارد و شناسایی حق برخورداری از زندگی مبتنی بر تامین سلامت و رفاه خود و خانواده و رسیدگی های پزشکی و حمایت های اجتماعی  در ماده 25 اعلامیه جهانی حقوق بشر(1948)  مقرر شده است. علاوه بر این، حقوق مرتبط و تاثیر گذار نسبت به بهداشت  و سلامت عمومی و دیگر حق های بشری مرتبط در میثاق بین المللی حقوق مدنی و سیاسی(1966)  مورد شناسایی قرار گرفته است.

با این وجود، شناسایی حق بر سلامت در جامع‌ترین مفهوم خود در ماده ۱۲ آن  بعنوان بارزترین نمود و شاخص‌ترین تجلی تعهدات بین المللی دولتها درباره حق بر سلامت و شناسایی و تضمین بهره مندی از بالاترین استاندارد قابل حصول سلامت جسمی و روانی در ماده 12 میثاق بین‌المللی حقوق اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی(1966)  مقرر شده است. در همین ارتباط، کمیته سوم مجمع عمومی سازمان ملل در نگارش ماده 12 میثاق، تعریف سلامت مندرج در مقدمه اساسنامه سازمان بهداشت جهانی را، به "وضعیت بهروزی کامل جسمی، روانی و اجتماعی و نه صرفاً، فقدان بیماری یا ناتوانی" نپذیرفت. با این وجود، اشاره بند اول ماده 12 میثاق به " بالاترین سطح قابل وصول سلامت جسمی و روانی، محدود به حق بر مراقبت سلامتی نیست".

نظرات کمیته سوم مجمع عمومی سازمان ملل در نگارش ماده 12 میثاق بین المللی حقوق اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی   نسبت به حق بر سلامت، از زمرۀ اسناد مهم حقوقی در این باره به شمار می رود.  کمتیه مزبور در تفسیر عمومی شماره 14  ضمن برشمردن، حق سلامتی بعنوان یک حق فراگیر، بیان می دارد که : " سلامتی یک حقوق اساسی بشر است که برای اعمال سایر حقوق بشر ضروری است. هر انسانی مستحق برخورداری از بالاترین سطح بهداشت قابل دستیابی برای زندگی با عزت است."  حق مزبور از نظر این کمیته، نه تنها به مراقبت های بهداشتی به موقع و مناسب، بلکه به عوامل اصلی سلامتی نیز شامل حق دسترسی به آب سالم و آشامیدنی و سرویس بهداشتی کافی، تأمین کافی غذای ایمن ، تغذیه و مسکن، شرایط شغلی و محیطی سالم  و دسترسی به آموزش و اطلاعات مربوط به بهداشت نیز می باشد.

برابر تفسیر عمومی شماره 14 (2000) آن کمیته درباره" حق داشتن بالاترین استاندارد دستیابی به سلامت" (ماده 12 از میثاق بین المللی حقوق اقتصادی ، اجتماعی و فرهنگی) ؛ " سلامت یک حقوق اساسی انسان است که برای اعمال سایر حقوق بشر ضروری است. هر انسانی مستحق برخورداری از بالاترین سطح استاندارد بهداشتی مساعد برای زندگی با عزت است. احقاق حق سلامتی ممکن است از طریق رویکردهای مکمل متعدد ، مانند تدوین سیاست های بهداشتی یا اجرای برنامه های بهداشتی تهیه شده توسط سازمان بهداشت جهانی یا تصویب اسناد قانونی خاص دنبال گردد..."  

 بدین ترتیب، حق بر سلامت در میثاق بین المللی میثاق حقوق اقتصادی ، اجتماعی و فرهنگی در سال 1966 به عنوان یک حق انسانی و بشری مورد شناسایی و تضمین قرار گرفت و در پی آن از سوی بسیاری از کنوانسیون های بین المللی و منطقه ای نیز شناسایی و تاکید شده است و دولتها نیز مکلف به شناسایی و تضمین این حق در قوانین داخلی و ملی خود شده اند. توجه روزافزون به حق بر سلامت با برخورداری از بالاترین استاندارد های بهداشتی و ضرورت فراهم آوردن موجبات آن از سوی دولتهای عضو میثاق بین المللی مزبور، همواره مورد توجه و ارزیابی نهادهای نظارتی حقوق بشر مانند شورای حقوق بشر و کمیسیون حقوق بشر سازمان ملل متحد و دیگر مراجع نظارتی بین المللی حقوق بشر بوده است و تعقیب آن نیز در دستور کار مستمر وظیفه گزارشگر ویژه آنها و نیز " گزارشگر ویژه در مورد حق بهداشت جسمی و روانی سازمان ملل متحد"  قرار دارد.

افزون بر آن، حق بر سلامت در ماده 12  کنوانسیون رفع هرگونه تبعیض علیه زنان نیویورک(1979) ، ماده 5 کنوانسیون بین المللی رفع هرگونه تبعیض نژادی ، ماده 28  کنوانسیون بین المللی حمایت از حقوق کلیه کارگران مهاجر و اعضای خانواده آنها، ماده 25  کنوانسیون حقوق افراد دارای معلولیت  و ماده 24 پیمان( کنوانسیون) حقوق کودک (1969)  نیز مورد شناسایی قرار گرفته است. سلامت و رفاه کودکان و برخورداری آنها از بالاترین استانداردهای آموزشی، بهداشتی، درمانی، رفاهی و زندگی در مواد متعددی از کنوانسیون حقوق کودک مورد تاکید می باشد.  بر این اساس، شناسایی حق کودک در برخورداری‌ از بالاترین‌ استاندارد بهداشت‌ و تسهیلات‌ لازم‌ برای‌ درمان‌ بیماری‌ و توان بخشی‌ و تضمین عدم محرومیت هیچ‌ کودکی‌ از رسیدن‌ به‌ این‌ حق‌ و دسترسی‌ به‌ خدمات‌ بهداشتی از سوی دولتهای عضو کنوانسیون، تعهد دولتها به اتخاذ روشهای مناسب برای " کاهش‌ میزان‌ مرگ‌ و میر نوزادان‌ و کودکان‌ و تضمین‌ فراهم‌ نمودن‌ مشورت های‌ پزشکی‌ و مراقبت های‌ بهداشتی‌ اولیه، مبارزه‌ با بیماریها و سوء تغذیه‌ از تکالیف مقرر برای آنها در این کنوانسیون بر شمرده شده است .

    دفتر حقوق بشر سازمان ملل متحد  نقش مهمی در آموزش حقوق بشر و ارتقاء حق بر سلامت و بهداشت در جهان داشته و مبادرت به تهیه و تصویب اسناد حقوق بشری و بین المللی متعددی در این زمینه نیز نموده است. اسناد اصلی حقوقی و بین المللی تهیه شده و منتشره مراجع حقوق بشری سازمان ملل متحد درباره حق بر سلامت، از جمله " تفسیر عمومی شماره 14 در مورد بالاترین سطح استاندارد بهداشت (2000) کمیته حقوق اقتصادی ، اجتماعی و فرهنگی" ، " فکت شید حق بر سلامت شماره 31 " ، " رویکرد مبتنی بر حقوق بشر به بهداشت و سلامت "، " تفسیر عمومی شماره 15 درمورد حق کودک نسبت به بالاترین استاندارد بهداشتی (2013) کمیته حقوق کودک"  ، تفسیر عمومی شماره 22 درباره حق سلامت جنسی و تولید مثل (2016)" کمیته حقوق اقتصادی ، اجتماعی و فرهنگی و " سهم حق چارچوب بهداشت در دستیابی به اهداف توسعه پایدار مرتبط با سلامت (2018)" در این باره قابل اشاره می باشند.

علاوه برآنها، تهیه و انتشار گزارشات متعددی با عناوینی مختلف، از قبیل "پوشش بهداشت جهانی و حقوق بشر(2019) در تشریح چالش های حقوق بشری برای گسترش پوشش بهداشت جهانی ، "سهم حق چارچوب بهداشت در دستیابی به اهداف توسعه پایدار مرتبط با سلامت (2018)"  در تشریح نحوه کمک استانداردهای بین المللی در مورد حق بر سلامت به چالش های اجرای بهداشت و نیز " بهداشت روان و حقوق بشر(2017)" در بیان توصیه هایی برای بهبود کیفیت خدمات بهداشت روان ، اطمینان از برابری احترام بین سلامت روان و جسم و حمایت از حقوق افراد با شرایط بهداشت روانی نمود  را می توان در این زمینه نام برد.

حق بر سلامت و بهداشت، علاوه بر کنوانسیون ها و اسناد حقوقی و بین المللی مذکور در برخی دیگر از اسناد مصوب سازمان ملل متحد نیز مورد شناسایی و تاکید قرار داده اند، از جمله "بیانیه حمایت از زنان و کودکان در درگیری های اضطراری و مسلحانه (1974) " ، "حداقل مقررات استاندارد برای رفتار با زندانیان" ، مصوب توسط اولین کنگره سازمان ملل متحد در زمینه پیشگیری از جرم و جنایت رفتار با مجرمان در ژنو(1955) ، "مجموعه اصول حمایت از کلیه افراد تحت هر نوع بازداشت یا حبس"، مصوب مجمع عمومی سازمان ملل متحد طی قطعنامه شماره 43/173 مورخ 9 دسامبر 1988 ، " اعلامیه حقوق افراد عقب مانده ذهنی" ، مصوب 1971 مجمع عمومی آن سازمان ، " اعلامیه حقوق معلولان"، مصوب 1975 مجمع مزبور،" اعلامیه حقوق بومیان"، مصوب سال 2007 مجمع عمومی سازمان ملل متحد، ماده 23 کنوانسیون مربوط به وضعیت پناهندگان و حمایت از حق بهداشت مقرر در در کنوانسیون ژنو و پروتکلهای الحاقی آن مانند الزام به ارائه خدمات درمانی برای مجروحان برابر بند 2 ماده 3 مشترک، ماده 7 پروتکل دوم آن و ماده 12 کنوانسیون های دوم ژنو و اسناد منطقه ای حقوق بشر نیز در این رابطه، قابل اشاره می باشند.

مکانیسم نظارت بر اجرای حق بر سلامت :

دولتها، اصلی‌ترین متعهد حق سلامت می باشند و مکلف به انجام و تحقق جنبه های گوناگون تعهد سلامت، اعم از تعهد به احترام ،تعهد به حمایت و تعهد به ایفاء می باشند. محتوای هنجاری حق بر سلامت از حیث شناسایی تعهدات دولتها نسبت بدان بیانگر تعهدات توامان و سه جانبه آنها نسبت به این حق بوده و موجب ایجاد هر دو الزام منفی در "احترام" و تعهدات مثبت در "محافظت" و " ایفای" آن از سوی آنها می گردد. تعهدات منطقه ای و بین المللی دولتهای نسبت به حق بر سلامت به اشکال گوناگون در اسناد بین المللی و منطقه ای حقوق بشر مورد شناسایی و تاکید مکرر قرار گرفته است و مراجع نظارتی و حقوق بشری مقرر در کنوانسیون های مربوطه نیز نسبت به نظارت و تعقیب وضعیت انجام و اجرای تعهدات آنها اقدام می کنند.

بر این اساس، ساز و کار نظارت بر اجرای حق بر سلامت در حقوق بین الملل در کنوانسیون ها و اسناد حقوقی بین المللی متعددی پیش بینی و مقرر شده است. کمیته حقوق اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی؛ اصلی ترین نهاد نظارتی در مورد حقوق اقتصادی ، اجتماعی و فرهنگی در سطح جهانی می باشد که با استفاده از بررسی گزارشات دولتها و ارائه توصیه های مقرر در جهت تلاش برای ارتقاء و ترویج حقوق بشر و پیشگیری از آن در مورد اجرای حق بهداشت انجام می دهد. اقدامات کمیته مزبور، بویژه در ارائه و انتشار تفسیر عمومی شماره 14 نسبت به حق داشتن بالاترین استاندارد بهداشتی برای شناسایی و تضمین مستمر و موثر حق بر سلامت اهمیت دارد.

علاوه بر این، کمیته حقوق کودک بعنوان نهاد ناظر بر کنوانسیون (پیمان) حقوق کودک و مرجع نظارتی بر اجرای دو پروتکل اختیاری کنوانسیون در مورد دخالت کودکان در درگیری مسلحانه و فروش کودکان و تن فروشی کودکان و پورنوگرافی آنها و نیز سومین پروتکل اختیاری مربوط به رویه ارتباطات ، کمیته رفع تبعیض علیه زنان  بعنوان مرجع نظارت بر کنوانسیون رفع هر گونه تبعیض علیه زنان ، کمیته رفع تبعیض نژادی ، مرجع ناظر بر اجرای کنوانسیون رفع انواع تبعیض نژادی از سوی دولتهای متعاهد، کمیته حمایت از حقوق کلیه کارگران مهاجر و اعضای خانواده های آنها، نهاد ناظر بر اجرای کنوانسیون بین المللی حمایت از حقوق کلیه کارگران مهاجر و اعضای خانواده های آنها ، کمیسیون منطقه ای حقوق بشر آمریکا، مرجع نظارت بر کنوانسیون منطقه ای حقوق بشر آمریکا  و پروتکل سان سالوادور به همراه دادگاه حقوق بشر منطقه ای آمریکا ، کمیسیون حقوق بشر و مردم آفریقا ، مرجع ناظر برمنشور حقوق بشر و مردم آفریقا (1981)  و رکن نظارتی و حقوق بشری کمیسیون آفریقا ، دادگاه اروپایی حقوق بشر بعنوان مرجع قضایی حقوق بشر در اتحادیه اروپا  به همراه کمیته حقوق اجتماعی اروپا و مانند آنها، از مهمترین و اصلی ترین نهادهای ناظر حقوق بشری نسبت به حق بر سلامت به شمار می روند.

" گزارشگر ویژه در مورد حق بهداشت جسمی و روانی"  نیز از زمرۀ ساز و کارهای بین المللی نظارت بر تضمین حق بر سلامت می باشد. کمیسیون حقوق بشر سازمان ملل متحد در سال 2002 مبادرت به تعیین گزارشگر ویژه در مورد حق بهداشت جسمی و روانی کرد و مطالعه و بررسی وضعیت حق بر سلامت در سراسر جهان، شناسایی روندهای کلی مربوط به حق بر سلامت، بازدید از کشورها و بررسی موارد نقض حق مزبور و مشارکت در سمینارها ، کنفرانس ها و جلسات تخصصی و گفتگو و تبادل نظر با دولتها و سازمانها در جهت تحقق کامل حق بر سلامت و بهداشت، از زمرۀ وظایف گزارشگر مزبور به موجب قطعنامه شماره 29/6/29 تعیین گردید و در قطعنامه 2003/28 کمیسیون  نیز از گزارشگر ویژه خواسته شده است که گزارش سالیانه مربوط به فعالیتهای انجام شده در دوره مأموریت خود و گزارش موقت را به مجمع عمومی به کمیسیون ارائه دهد .

بر این اساس، حق بر سلامت جایگاه بالایی در اسناد حقوق بشر بین المللی و منطقه ای دارد و آن را در شمار اصول کلی پذیرفته شده نظام های حقوقی توسعه یافته بر شمرده اند. بدین ترتیب، این حق در شمار حقوق نسل دوم حقوق بشری بر شمرده شده است. در اسناد حقوق بشری و تمام اعلامیه های مربوط به حقوق بین الملل بشر که از سال ١٩٤٨ تا کنون به تصویب سازمان ملل رسیده، به اعلامیه جهانی استناد شده است. این امر دلیل کافی بر پذیرش حق بر سلامت به عنوان قاعده ای از حقوق بین المللی عرفی است و رعایت آن در جهت ارتقای حق بر سلامتی برای همه کشورها الزامی می باشد.

طرح چند پرسش اساسی نسبت به کرونا ویروس و کووید 19 در ایران و جهان :  

پس از مطالعه و بررسی اجمالی کرونا ویروس و بیماری کووید 19 ناشی از آن و جایگاه حقوقی و بین المللی "حق بر سلامت و حق بر حیات و حق دسترسی به داروهای اساسی و واکسن کرونا در جهان" و کارکرد سازمان بهداشت جهانی در این ارتباط، طرح چند پرسش اساسی و مهم در این باره اهمیت دارد :  

1- " کرونا ویروس و ایران و جهان در سالی که گذشت..."، چگونه کره زمین بعنوان " میراث مشترک بشریت" را اینگونه در نوردیده و همگان را آنگونه با خود درگیر کرده است که کسی را یارای رهایی و دل خوشی و احساس امنیت انسانی و سلامت نسبت بدان نیست! راز و رمز کرونا ویروس و کووید 19 در جهان هستی چیست؟

2-   " دست یابی به بالاترین استاندارد بهداشت و سلامت برای همه مردم" بعنوان هدف و ماموریت اصلی سازمان بهداشت جهانی(WH0) مبتنی بر شناسایی و تضمین " حق بر حیات " و " حق بر سلامت " و " حق بر دسترسی به داروهای اساسی" و " واکسن کرونا ویروس" در دوران همه گیری جهانی آن و کووید 19 می باشد- چگونه با وجود قربانیان فراگیر آن و آمار گسترده مرگ و میر ناشی از آن و ابتلای فراوان افراد بشر نسبت بدان طی یک سال اخیر قابل توجیه است؟

3-  هویت علمی و حقیقی کرونا ویروس و منشاء واقعی و مقرون به واقع و مستند آن چیست؟

4- رابطه بین همه گیری کرونا ویروس و مناسبات سیاسی و بین المللی چیست؟ ، نقش و جایگاه کووید 19 در پشت دربهای بسته سیاست چگونه قابل بررسی و ارزیابی می باشد؟ و " نقش اجماع جهانی دولتهای دارای حق وتو در شورای امنیت سازمان ملل متحد" و منابع ثروت های انسانی و جهانی اصلی در جهان در شیوع و همه گیری آن(khabaronline.ir/news/1374955) چگونه قابل مطالعه و ارزیابی است؟

5- چرا با وجود پیشرفت های فراگیر علمی، پزشکی و بین المللی- سازمان بهداشت جهانی و مراکز علمی و پزشکی و پژوهشی جهان ناتوان یا فاقد اراده اساسی در اعلام هویت و منشاء طبیعی یا بشری این ویروس بوده و هستند؟!

6-  پیام های پیدا و پنهان کرونا ویروس به ایرانیان و جهانیان چه می باشد؟ و درس ها و آموزه های قابل فراگیری از آن چیست؟ مردم ایران و جهان در یک سال گذشته، چگونه آنرا آموخته اند و متاثر از پیامهای خوب و مُثبت آن و درک راز و رمز زندگی و صلح و امنیت انسانی و هویت اخلاقی و همزیستی مسالمت آمیز نسبت به یکدیگر و دیگران در وضعیت همه گیری کرونا شده اند؟

7- وضعیت خسارات مادی، معنوی، اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و انسانی واردۀ ناشی از پاندومی کرونا ویروس در ایران و جهان چگونه است؟

8- پیامدها و آثار زیانبار و گستردۀ کرونا ویروس بر ابعاد گوناگون آموزشی، فرهنگی، اقتصادی، اجتماعی، سیاسی، امنیتی و انسانی مردم ایران و جهان چگونه بوده و خسارات مادی، معنوی، اجتماعی، فرهنگی، اخلاقی و انسانی آن تا کنون چگونه بررسی شده است و با وجود ثبت و انتشار مستمر آمار بیماران کووید 19 و قربانیان آن در جهان در سایت سازمان بهداشت جهانی و تحولات منطقه ای و بین المللی مربوط بدان- چگونه قابل ارزیابی و جبران خواهد بود؟

9- در صورت تکرار وضعیت اضطرار عمومی بین المللی و ظهور و بروز ویروسی جدید و مشابه کرونا در جهان یا ویروسی خطرناک تر نسبت بدان- نقش و رویکرد و کارکرد مردم و مسئولان ایرانی و جهانی نسبت بدان چگونه خواهد بود؟ و ظرفیت های ملی و بین المللی مبارزه با همه گیری های عمومی جهانی در صورت پیدایی و پویایی ویروس های واگیردار همگانی در ایران و جهان چگونه خواهد بود؟ و ساز و کار مدیریت اشتراکی و بین المللی دولت ایران و سازمان بهداشت جهانی و سایر دولتهای در مواجهه با آن چگونه می باشد؟!

10-  نقش و مسئولیت اخلاقی، انسانی، اجتماعی و حرفه ای هر یک از افراد بشر و مدیران ایرانی و جهانی در بُرون رفت از وضعیت " اضطرار همگانی کرونا ویروس و کووید 19 " در جهان چیست؟ و تاکنون تا چه حد در مقام انجام مناسب و موثر آن برآمده اند؟

11- رابطه بین " چرایی کرونا و کارکرد ما " از حیث اخلاقی و تعهدات انسانی افراد بشر نسبت به همنوعان خود و همزیستی مسالمت آمیز ایرانی و بین المللی و نیز تعهد ملی و بین المللی افراد و دولتهای در حفظ و مراقبت از محیط زیست و اکوسیستم انسانی، گیاهی و جانوری تاکنون چگونه بوده(khabaronline.ir/news/1374955 ) و پس از این در دوران " پسا کرونا" نیز چگونه خواهد بود؟

12-  چه افراد و گروه هایی از همه گیری کرونا ویروس و شیوع فزاینده آن در جهان سود می برند؟

13- مبنای افزایش روزافزون هزینه های زندگی و خدمات آموزشی، درمانی، بهداشتی، رفاهی و انسانی در حوزه های مختلف در طی یک سال گذشته چیست؟ و مبنای اخلاقی و قانونی و انسانی آن چه می باشد؟!! مبنای افزایش شهریه های تحصیلی و آموزشی، با وجود آموزش های مجازی، غیر حضوری و الکترونیکی، کاهش هزینه های خدمات آموزشی دانشگاهها و مراکز آموزش عالی ناشی از وضعیت موجود چیست؟ و مبنای قانونی، اخلاقی و انسانی و رسالت آموزشی آن کدامست؟ و کارکرد موجه و قابل انتظار و مستند مراجع قانونی، نظارتی و بازرسی در این باره نسبت به عملکرد مراکز آموزشی و دانشگاهی چیست؟ و مستند آن کدامست؟!

14- مراکز مختلف تولیدی، خدماتی، آموزشی، دانشگاهی، فرهنگی، اجتماعی، تولیدی و صنعتی به جای درک درست وضعیتِ تاسف بار و بهم ریخته مردم از حیث اقتصادی، معیشتی، درآمدی و حرفه ای و ضرورت همدلی، همنوایی و همگرایی انسانی و اخلاقی با آنها در " سال ابتلای ایرانی و جهانی به همه گیری کرونا ویروس"- چرا و چگونه و با کدامین مبنای اخلاقی، انسانی و قانونی-  در مقام افزایش مستمر و مکرر هزینه های خدمات آموزشی و حرفه ای و کالاهای تولیدی و عرضه شدۀ خویش به مردم و جامعه و احتکار و کمیابی کالاهای اساسی و مورد نیاز آنها در وضعیت موجود و بدور از وجود هر گونه نظارت موثر مراجع قانونی و نظارتی و بازرسی نسبت بدانها برآمده و بیش از پیش، زندگی را بر کام مردم دردمندِ سال سیاه و خاکستریِ کرونایی گذشته، تنگ و سخت و پُر درد و رنج تر نموده اند؟!

15- چه کسان و گروههایی با وجود همه گیری کرونا ویروس در جهان از گزند سرایت و ابتلای بدان در امان بوده و همواره مصون هستند و ضمن زندگی عادی و روزمرۀ خویش در جهت سوداگری های سیاسی و اقتصادی و مدیریتی نسبت به افراد بشر و قدرت طلبی های فزاینده خود می باشند؟

16- وضعیت نقض"حق بر سلامت، حق بر حیات و حق بر دسترسی به داروهای اساسی و واکسن کرونا ویروس" در حقوق بین الملل و حقوق بین الملل بشر چگونه است؟ و مسئولیت دولتها در ایجاد موانع و محدودیت در عدم دسترسی به داروهای اساسی و واکسن کرونا و نقض بر حق سلامت و حق بر حیات مردم و افراد بشر چگونه بوده؟ و با کدامین موازین حقوقی، بین المللی، اخلاقی، بشری و انسانی قابل توجیه است؟

17- گرچه، دستور موقت دیوان بین المللی دادگستری(ICJ) در مهر۱۳۹۷ در قضیه یا دعوای دولت ایران علیه ایالات متحد آمریکا و دستور دیوان مبنی بر رفع تحریم اقلام دارویی و بهداشتی بیانگر حق دسترسی به داروهای اساسی در شرایط همه گیری کرونا ویروس و کووید 19 می باشد تا امکان تضمین حق بر حیات و سلامت شهروندان ایرانی بعنوان در رای یک حق بنیادین و اساسی بشری فراهم شود و علیرغم رویکرد میشل باچلت ، کمیساریای عالی حقوق بشر سازمان ملل متحد در بیانیه صادره در موضوع تحریم‌ها و ویروس کرونا در ایران و تاکید بر آثار زیانبار تحریم های به عمل آمده نسبت به دولت ایران و ضرورت بازنگری آنها در وضعیت همه گیری کرونا، چالش‌های ایجادشده توسط تحریم‌های ایالات‌متحده و پیامدهای تحریم‌ها بر دسترسی ایران به دارو و تجهیزات پزشکی ضروری(دستگاه‌های تنفس مصنوعی و تجهیزات محافظتی برای کارمندان بخش‌های بهداشتی ایران) و لزوم ارزیابی مجدد تحریم های دولت امریکا نسبت به دولت ایران در وضعیت همه گیری کووید 19 و نیز رفع فشارهای وارده به سیستم بهداشتی و پزشکی این کشور و جلوگیری از سقوط نظام بهداشتی کشور- کارکرد دولت ایران در تضمین مستمر و موثر حق بر سلامت و حق بر حیات نسبت به اتباع خود از حیث حقوقی، سیاسی و بین المللی با استفاده از ظرفیت های بین المللی مذکور و موجود در این ارتباط، چگونه قابل ارزیابی است؟

18- با عنایت به تلقی"حق بر دسترسی به دارو" بعنوان یک حق بنیادین و از عناصر اصلی در تحقق حق بر سلامت و ضرورت دسترسی و حق هر فرد بیمار در هنگام ابتلاء به بیماری، به داروهای اساسی و مورد نیاز خود در هر زمان و مکانی و توصیف " دسترسی به داروهای اساسی" بعنوان یک " حق بشری" ( نه امتیاز قابل سلب و محدودیت از سوی دولتهای و حکومتها نسبت به مردم خویش!) بعنوان یکی از عناصر اصلی تحقق عالی‌ترین سطح قابل حصول سلامت جسمی و روانی از سوی کمیته حقوق اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی در تفسیر عمومی شماره 14 خود و نیز توصیف مشابه کمیسیون (سابق) حقوق بشر ملل متحد از آن بعنوان عنصری حیاتی برای تحقق تدریجی و کامل حق بر بهره‌مندی از عالی‌ترین سطح  قابل حصول سلامت- "حق دسترسی به داروهای اساسی" در جهت تحقق حق بر سلامت و چالش تولید، منع دسترسی و تحریم و موانع توزیع عادلانه واکسن کرونا در جهان و محدودیت های پیش روی آن که زمینه نقض حق بر سلامت و مسئولیت بین المللی مترتب بر آن را فراهم خواهم آورد- چگونه از سوی مراجع قضایی و نظارتی ملی و مجامع بین المللی و محاکم قضایی بین المللی مورد تعقیب و تضمین مستمر و موثر قرار گرفته است؟  

19-  جایگاه حق بر سلامت، حق بر دسترسی به داروهای اساسی و واکسن کرونا و تضمینِ حقوق برابر افراد بشر و حمایت برابر قانون از آنها نسبت به دسترسی یکسان و همانند مردم و مدیران و مسئولان و دست اندرکاران ایرانی و جهانی به واکسن کرونا ویروس- چگونه در عالم واقع قابل مطالعه، بررسی و ارزیابی است؟ و مستند برابری یکسان حق دسترسی مردم و مدیران به داروهای اساسی و واکسن کرونا چیست و کدامست؟

20- وضعیت فعل و ترک فعل های مدیران ایرانی و جهانی در نقض حق بر سلامت و حق بر حیات و دسترسی اساسی به بالاترین خدمات بهداشتی و درمانی در طی یک سال گذشته، بر اساس ماموریت اساسی سازمان بهداشت جهانی و تعهد بین المللی دولت ایران و سایر دولتها در رعایت حقوق بنیادین بشر نسبت به حق بر حیات و سلامت شهروندان و اتباع خویش از حیث تضمین موثرِ رعایت قواعد حقوق بشر و حقوق بین الملل چگونه قابل بررسی و ارزیابی است و مستند تضمین مستمر حقوق مزبور از سوی آنها چه می باشد؟

21-  رویکردها و کارکرد دولت ایران به مانند سایر دولتهای مشابه در جهت رعایت و تضمین موثرِ حقوق بشر در حوزه سلامت و بهداشت و درمان نسبت به افراد بشر و مردم چگونه بوده و چگونه دولت ایران و سایر دولتها، با وجود تعهد بین المللی خویش به فراهم آوردن موجبات حق دسترسی به بالاترین استانداردهای بهداشتی و درمانی نسبت به اتباع خویش و نقض گسترده و بنیادین حق بر سلامت و حق بر حیات آنها، با شیوع همه گیری کرونا ویروس در جهت حمایت از حقوق بنیادین و بشری آنها در نظام حقوقی ملی و حمایت سیاسی و دیپماتیک و حقوقی و بین المللی آنها در مراجع بین المللی در جهت پاسخگویی به شهروندان خود و نیز مسئولیت پذیری نسبت بدانها و جبران خسارات وارده به آنان، در راستای حکمرانی مطلوب و مولفه های آن برآمده و یا لااقل، در مقام طرح و تاکید و تعقیب و مطالبه این حق بشری و حقوقی نسبت به آنها برآمده اند؟ و عملکرد و کارکرد آنها نیز با کدامین مبنای مستند و مقرون به واقع و کارشناسی شده، مورد راست آزمایی و شفاف سازی و انتشار عمومی و همگانی از سوی نهادهای ناظر و مستقل ملی و بین المللی قرار گرفته است؟!

22-  شان و خدمات و کارکرد کادر محترم بهداشت و درمان و خدمات پزشکی و حرفه ای در تلاش شبانه روزی و مستمر برای درمان بیماران کرونایی در طی یک سال گذشته و مشاغل و گروههای شغلی و خدماتی متعدد و مرتبط با مراکز درمانی، بهداشتی، اورژانسی، ترابری ، تشییع و تدفینِ روزافزون قربانیان کرونا ویروس در یک سال گذشته چگونه حفظ و مورد نکوداشت و تکریم و احترامِ قابل انتظار قرار گرفته و خدمات بی شائبه و پُر مخاطرۀ آنها در طی یک سال اخیر نیز مورد حدشناسی و قدرشناسی مردم و مسولان قرار خواهد گرفت؟ 

23-  نقش و رویکرد و مسئولیت مردم و مدیران ایرانی و جهانی نسبت به تحولات " پسا کرونایی" در ایران و جهان چگونه بوده و طرح ها و برنامه های ملی و بین المللی آنها برای بازگشت به " نشاط و رفاه جهانی و امنیت انسانی و بین المللی" جوامع بشری با مهار کرونا ویروس و تجدید شادی و نشاط عمومی و همگانی مردم و افراد بشر بعنوان یک حق بشری ( حق بر شادی و نشاط) و ابراز شادی‌های جمعی بعنوان یکی از شاخصه‌های برخورداری از زندگی مناسب و نشانه‌ای از بهترین حالت سلامت جسمی و روحی افراد در فضاهای عمومی و جمعی به ترتیب مورد شناسایی و تضمین در ماده 24 اعلامیه جهانی حقوق بشر(1948) و ماده 12 میثاق بین‌المللی حقوق مدنی و سیاسی(1969)(http://www.pana.ir/news/831641 ) چیست و چگونه قابل ارزیابی است؟

24- کارکرد مستند و منطبق با واقع دولت ایران برابر مقررات بین المللی سازمان بهداشت جهانی در تهیه و برنامه خرید و توزیع واکسن جهانی کرونا ویروس و بهره مندی از مکانیسم جهانی و بین المللی کوواکس ( برنامه توزیع عادلانه واکسن کرونا /کوواکس)، با وجود اعلام مدیران کوواکس مبنی بر نبود مانع برای تهیه واکسن از سوی دولت ایران از طریق برنامه جهانی مزبور و اعلام صدور مجوز دفتر کنترل دارایی های خارجی خزانه داری ایالات متحده آمریکا برای تهیه واکسن کرونا ویروس از سوی دولت ایران و نیز علیرغم اعلام برخی از مسئولان دولتی و ایرانی، دائر بر وجود موانع دسترسی به واکسن جهانی کرونا ویروس، برخلاف مراتب یاد شده، بنا به اخبار منتشره، چیست؟

25- کمک ها و کالاهای بهداشتی و درمانی و پزشکی ارسالی سازمان بهداشت جهانی و برخی از کشورها به دولت ایران چگونه بین مردم و بیماران ایرانی و مراکز بهداشتی و درمانی توزیع شده است و مستند توزیع و شفاف سازی آن چگونه می باشد؟

ره آورد :

 همه گیری و پاندومی کرونا ویروس و گسترۀ فراگیر و جهانی کووید 19 و پیامدهای فراوان انسانی، اقتصادی، پزشکی، سیاسی، حقوقی و امنیتی آن در سطح ملی، منطقه ای و بین المللی و خسارات مادی و معنوی و اخلاقی توصیف نشدنی آن در سراسر جهان و استمرار روند مذکور در وضعیت موجود ؛ " کووید 19 " را  به " بزرگترین و پیچیده ترینِ بحران سلامت عمومی جهانی" در طول تاریخ تبدیل کرده است.

گرچه، حق بر حیات و حق بر سلامت، در زمرۀ حقوق بنیادین و اساسی بشری است و نقض آن مستوجب مسئولیت بین المللی دولت برابر قواعد حقوق بین الملل و تعهدات حقوق بشری دولتها خواهد بود و دولتها و سازمانهای بین المللی نیز در مبارزه با همه گیری کرونا ویروس و درمان کووید 19 از منظر حقوق بین الملل و حقوق بشر؛ دارای تعهدات بین المللی در جهت "احترام، حمایت و ایفاء " نسبت به تضمین مستمر و موثرِ حق بر سلامت و رعایت اقداماتِ بدون تبعیض و توام با برابری در دسترسی به بالاترین استانداردهای بهداشتی و درمانی و نیز پیشگیری از نقض حق بر سلامت و بهداشت عمومی جوامع می باشند و به موجب قواعد حقوق بشری مورد مطالعه در این پژوهش مکلف و متعهد به همکاری و همبستگی بین المللی برای مدیریت بحران کووید 19 بعنوان عامل اساسی و جهانی تهدید آمیز نسبت به صلح و امنیت بین المللی خواهند بود، با این وجود، نظر به ابهام در ماهیت و وضعیت واقعی کرونا ویروس، منشاء واقعی پیدایی و پویایی آن، نامشخص بودنِ دقیق و مستندِ دخالت بشر در فرایند تولید، توزیع، تکثیر و همه گیری آن در جهان و مبهم بودنِ فرایند علمی و کارشناسی روند درمان آن و نبود رویه علمی و پزشکی مشترک و مشخص نسبت بدان، همراه با ابهام در میزان خسارات مادی و معنوی فراگیر و جاری ناشی از همه گیری کرونا ویروس و شیوع فزاینده و مستمر کووید 19 در جهان و نیز عدم تعیین تکلیف قطعی وضعیت ساخت نهایی واکسن های درمانی آن و چالش های ملی و بین المللی پیش رو در تهیه واکسن جهانی آن در راستای حق دسترسی به داروهای اساسی و حق بر سلامت و تعهدات بین المللی دولتها نسبت بدان- هر گونه اعلام نظر همه جانبه را نسبت به "بحران جهانی کووید19 " و مسائل پیدا و پنهان آن و کارکرد و مدیریت سازمان بهداشت جهانی در هاله ای از ابهام و تردید قرار می دهد و اعلام نظر نهایی در این باره مستلزم روشن شدن ابعاد گوناگون و نامشخص بحران سلامت جهانی حاضر و رفع اضطرار عمومی نسبت به وضعیت سلامت بین المللی افراد بشر و شفاف سازی و راست آزمایی مستند و مقرون به واقع تولید و توزیع و استفاده از واکسن های داخلی و بین المللی و مطالعه و بررسی مستمر آثار و پیامدهای پیدا و پنهان آن بر افراد تزریق شده، می باشد.

با وجود اقدامات متعدد سازمان بهداشت جهانی در دوران همه گیری کرونا ویروس و تلاش های بین المللی و منطقه ای آن در جهت آموزش، اطلاع رسانی، پیشگیری، درمان، استاندارد سازی و کمک های داوریی و پزشکی به کشورهای مختلف و اقدامات به عمل آمده آن سازمان در جهت فراهم آوردنِ موجبات تهیه و تولید و ساخت و توزیع عادلانه واکسن جهانی کرونا ویروس از طریق مرکز تنظیم توزیع عادلانه واکسن کرونا (کوواکس)- این سازمان علاوه بر مراتب یاد شده و ابهامات گوناگون مطروحه نسبت به وضعیت کووید 19 در جهان و منشاء مبهم آن و قرار گرفتن در بزرگترین چالش و اضطرار عمومی سلامت جهانی- نسبت به چشم اندازهای درمانی و مدیریتی پیش روی خویش نیز با چالش ها و موانع متعدد و مشکلات جدی و مستمر و متعدد همراه می باشد که با وجود تکالیف بین المللی جاری آن طبق اساسنامه آن سازمان و مقررات بین المللی بهداشت 2005 و انتظار جهانی دولتها، سازمانهای بین المللی و نهادهای مردمی و غیر دولتی و کنشگران حقوق بشری و دمنی از آن سازمان در جهت مدیریت مستمر و موثر بحران کووید 19 در جهان، پرهیز از مصلح اندیشی یا جهت گیری های سیاسی نسبت به ماموریت های بین المللی و منطقه ای سازمان و فشارها و بازخوردهای مترتب بر آن، شرایط جهانی پیچیده ای را برای آن سازمان در جهت برون رفت از این بحران در سطح منطقه ای و بین المللی فراهم آورده است.

با این حال، اساساً هنوز سازمان بهداشت جهانی بعنوان مرجع بین المللی بهداشت جهانی، بنا به دلائل نامعلومی در مقام شفاف سازی و راست آزمایی نسبت به منشاء دقیق و مقرون به واقع و مستندِ ظهور و بروز و گسترش کرونا ویروس و کووید 19، نقش عوامل انسانی و سازمانی دولتها و سازمانها و گروههای مختلف در تولید و تکثیر و همه گیری آن، میزان دقیق و مستند خسارات بین المللی قطعی و مستمرِ مترتب بر شیوع و  کرونا ویروس و نیز مسئولیت بین المللی ناشی از آن و عدم بهره مندی از ظرفیت های بین المللی موجود به مانند جلب نظر مشورتی دیوان بین المللی دادگستری یا ارگانهای متعدد سازمان ملل متحد در جهت مدیریت موثر بحران مزبور یا جلب نظر ارگانهای سازمان ملل متحد( دبیر کل، مجمع عمومی و شورای امنیت سازمان) از حیث وقوع تهدید مستمر و فراگیر ناشی از بحران جهانی کووید 19 نسبت به صلح و امنیت بین المللی و ضرورت استفاده از ظرفیت های حقوقی و بین المللی آن سازمان و شورای امنیت سازمان ملل متحد، به طور جدی و اساسی برنیامده است و حتی، نسبت به راست آزمایی اظهارات و ادعاهای دولتمردان چینی و شفاف سازی وضعیت مسئولیت بین المللی احتمالی آن دولت تاکنون اقدام نکرده است و به نظر؛ از مولفه های حکمرانی مطلوب در مدیریت سازمان بهداشت جهانی نیز دور افتاده است. موضوعی که با گذشت زمان، حقیقت را بر همگان و جهانیان روشن خواهد کرد...!

صرفنظر از مراتب یاد شده و ضرورت پاسخگویی درست، مستند و مقرون به واقع به پرسش های مبنایی و اساسی مطروحه از سوی مردم و مسئولان و مدیران ایرانی و جهانی، باید دانست که ؛ " جهان است شادان به پندار نیک، ز پندار نیک است، گفتار نیک، چو پندار و گفتار، نیک شد، نباید ز تو غیر کردار نیک..." و نوروز و نو بهار، بهترین بهانه برای نو شدن ، پیدایی و پویایی و به زیستن است و شایسته است که به زیستیِ همگان و نو شدن ما و دیگران در پندار نیک، گفتار نیک و کردار نیک، ارمغان نوروز و سال جدید و نوین1400 باشد تا راز و رمز راستی و درستی و مهر و دوستی را در هستی نوید داده و نوای صلح و آرامش و آسایش و کرامت انسانی و اخلاقی افراد بشر و ضرورتِ رعایت حقوق بشر را همراه با شادی و نشاط و همزیستی مسالمت آمیز ایرانی و جهانی در کره زمین بعنوان میراث مشترک بشریت به سرودن در آورد و در مبارزه با همه گیری و پاندومی کرونا ویروس و کووید 19 بر ما و همگان نیز تاکید نماید که ؛ بنی آدم اعضای یکدیگرند.."

   " زندگی، وزن نگاهی است که بر خاطر ما می گذرد" و به سان رود، جاری است و به قول خیام نیشابوری؛ " بر چهره گل نسیم نوروز خوش است، در صحن چمن روی دلفروز خوش است، از دی که گذشت هرچه گویی خوش نیست، خوش باش و ز دی مگو که امروز خوش است..." و یا به گفته کریستین توموشات در کتاب گزارش حقوق بشر در سال1998: "... بلندای مورد نظر و آرزوی دیرینم این است که روان انسانی آنچنان در آرامش و آسایش بزید که شادی و صلح بر همه پهنه گیتی بال گسترد و خنده بر لبان آدمی جای گیرد و این تبسم جاودانه از همگان دور نشود... با وجود جایگاه‌های گوناگون و اندیشه‌های دگرگون و پدران و مادران و فرزندان دور از یکدیگر، یک ویژگی در همه انسان‌ها به چشم می‌خورد و آن، شادی و شاد بودن است..." که امید است از سوی مردم و مسئولان و مراجع ملی و بین المللی بعنوان یک " حق بشری" (حق بر شادی) مورد تضمین مستمر و موثر قرار گیرد و آثار عاطفی، روحی و روانی ناشی از همه گیری کرونا در ایران و جهان نیز با رعایت و تضمین همه جانبه آن اندکی کاهش یافته و ترمیم گردد.

با تبریک عید نوروز و سال نو و آرزوی بهترین ها و برترین ها در سال مهر و دوستی و راستی و درستی در هستی و تسلیت ایرانی و جهانی و ابراز همدردی با شهدای سلامت و خانواده های قربانیان کرونایی سال گذشته و دیگر همنوعان و هموطنان نسبت به درگذشت عزیزان آنها در طی یک سال اخیر و آرزوی شادی برای روح آنان و گرامیداشت یاد و نام و خاطره آنها در دل ها و ذهن ها.

    باید دانست که " همدلی" از " همزبانی" بهتر است و " به جهان خرم از آنم که جهان، خرم از اوست..." و درد و اندوه و آه و غم فراق و فرقتِ هجرانِ قربانیان کرونایی در ایران و جهان ؛ درد و آه و اندوه و غم هر یک از افراد بشری و پیکرۀ جهانی آن است که باید مورد احترام، دل جویی و ابراز همدردی قرار گیرد و اینگونه است که به قول حضرت سعدی؛ " بنی آدم اعضای یکدیگرند که در آفرینش ز یک گوهر(پیکر) ند، چو عضوی به درد آورد روزگار، دگر عضوها را نماند قرار..."

* پژوهشگر دکترای تخصصی حقوق بین الملل و وکیل پایه یک دادگستری

برای دسترسی سریع به تازه‌ترین اخبار و تحلیل‌ رویدادهای ایران و جهان اپلیکیشن خبرآنلاین را نصب کنید.
کد خبر 1498561

برچسب‌ها

نظر شما

شما در حال پاسخ به نظر «» هستید.
2 + 8 =