شادی، شادمانی و نشاطی که در این عید در چهره مردم دیده میشود، از بزرگ ترین نعمات خداست که می تواند نیروی محرکه خوبی برای آغازی تازه باشد.
در آغاز سال نو، مقام معظم رهبری، امسال را سال «جهاد اقتصادی» نامیدند. نامگذاری امسال به این نام، با درکی که از آغاز سال نو در بالا بدان اشاره کردم، از نظر بنده همخوانی دارد. اولین وجهی که از جهاد اقتصادی به ذهن بنده میرسد، همان حرکت با نشاط و با برنامه برای فائق آمدن بر مشکلات است. در واقع سرمایه ما برای ایجاد تحول در فضای اقتصادی، نشاط فردی و اجتماعی است که می تواند با تدبیر، در خدمت این مهم قرار گیرد. برای این منظور، شناخت از واقعیات اقتصادی، فرصت ها و تهدیدهای پیش رو و رویکرد نقادانه به مسائل، ضروری است.
از دیگر ضرورتهای جهاد اقتصادی، گسترش و تعمیق حس مسئولیت پذیری و فاصله گرفتن از فرافکنی است. انداختن مشکلات به گردن دیگران، با روحیه جهادی سازگار نیست؛ هر کسی می باید در حوزه کاری خودش مسئولیت پذیر باشد و بر اساس حق و مسئولیت خود اقدام نماید. این موضوع نه تنها در حوزه فردی بلکه در حوزههای کلان هم باید مورد توجه قرار گیرد؛ دولت، بخش خصوصی و بخش تعاونی، هر کدام باید بر اساس وظایف خود، مسئولیت خود را بر عهده گیرند. در این صورت می توان به اهداف کلان اقتصاد کشور دست یافت. در واقع اگر قرار است 8 درصد رشد اقتصادی داشته باشیم، هر بخشی باید در همین حد، سهم خود را از رشد کلان بر عهده گیرد. مطالعه تاریخ ملتهای مختلف و حتی در برهههایی از تاریخ کشورمان که شاهد رشد و شکوفایی بودهایم، نشان از آن دارد که رشد، زمانی اتفاق افتاده است که قبول مسئولیت و تکلیف، با استقبال عمومی روبرو شده و مردم عاشقانه قبول مسئولیت کردهاند. هر جا که همت، تلاش و مسئولیت پذیری اتفاق می افتد، برکت الهی هم این تلاش را مضاعف کرده و به ثمر خواهد نشاند. عکس این ماجرا، یعنی غلبه رفتارهای نامطلوب اقتصادی به شکل به دنبال درآمدها و دستاوردهای بی زحمت رفتن و عدم توجه به مسئولیت فردی و اجتماعی، نتیجهای جز ایجاد مشکلات عدیده اقتصادی نخواهد داشت. نگاه اخیر، اقتصاد تک محصولی وابسته به نفت را به همراه دارد. اگر از اقتصاد اعانهای به اقتصاد تولیدی تغییر مسیر دادیم، آنگاه رشد و توسعه پایدار حاصل خواهد شد. در این مسیر باید نگاه تربیتی و فرهنگی نیز تغییر کند؛ باید افراد درک کنند که در قبال خلق ارزش افزوده و داشتن سهم در رشد باید توقع دستمزد و یا جایزه داشته باشند. بدیهی است با رشد عمومی، دستاورد آن سرریز شده و همه آحاد مردم از آن بهرهمند خواهند شد.
در عین حال، اقتصاد، زمانی رشد میکند که در کنار همه شاخصهای اجتماعی و انسانی، پاسخگویی نیز وجود داشته باشد. در قبال هر مسئولیتی، باید نسبت به هر تصمیم و رفتاری در مقابل جامعه پاسخگو باشیم. اگر پاسخگویی نباشد، طبعا راه حل مشکلات اقتصادی هم محلی از اعراب نداشته و اتفاق میمونی برای اقتصاد نخواهد افتاد. وقتی در قبال مسئولیت، پاسخگو باشیم، آنگاه برای توزیع ثروت نیز به محل درآمد آن نیز توجه می کنیم و خود را در قبال تولید هم پاسخگو می دانیم. متاسفانه یکی از بدفهمیهای گسترده درباره اقتصاد اسلامی، این است که تصور می شود در اقتصاد اسلامی فقط سخن از مصرف و توزیع ثروت است و تولید در آن جایگاهی ندارد. در واقع بخشهای مهمی از اقتصاد اسلامی که به تولید و خلاقیت بر می گردد، مورد غفلت و بی توجهی قرار گرفته است.
فارغ از برداشتها و یا وجوه مختلف مفهوم جهاد اقتصادی، یک نکته مهم باید مورد توجه قرار گیرد؛ چرا این مفهوم اهمیت یافته و مطرح می شود؟ در واقع، وجود خلائی اساسی باعث شده است تا امسال، چنین نامی به خود گیرد. پس از دههها سخن گفتن در مسائل اقتصادی، باز هم جهاد اقتصادی مورد توجه و نظر قرار میگیرد و همه به تلاش بیشتر دعوت میشوند و این بدان معناست که تلاش ما کافی نیست و باید راهکارهای اساسی برای رفع مشکلات اقتصادی یافت. هنوز در تولید ناخالص داخلی، منابع تجدید ناپذیر سهم قابل توجهی دارند و این به معنای آن است که مصرف ما بیش از تولید ماست.
بخشی از مشکلات اقتصاد کشور، به ساختار آن باز می گردد. تجربه ثابت کرده است که با نگاه دولتی و با رویکرد دولت محور، نمی توان این ساختار را اصلاح نمود. در اقتصاد دولت محور، نگاه بر این اساس است که خزانه و بودجه مشخصی وجود دارد که باید آن را خرج و یا تقسیم کرد؛ در حالی که در نگاه بخش خصوصی، اول باید درآمد پیدا کرد و بعد نسبت به هزینه اقدام نمود. لذا نگاه برای اصلاح ساختار اقتصاد، باید نقش و سهم بخش خصوصی را در اقتصاد ملی افزایش داد و اتاق بازرگانی و صنایع و معادن ایران در این زمینه وظیفه سنگینی را بر عهده دارد؛ شناسایی موانع این امر مهم و تلاش برای رفع آن با رویکرد تعاملی با سایر نهاد و قوا، از جمله این وظایف است؛ که البته اتاق تا کنون نیز تلاش کرده است تا در این زمینه گام بردارد و با رویکرد پژوهش محور، نقش خود را در عرصههای مختلف ایفا نماید و سخن بخش خصوصی را نه به عنوان طرفداری از منافع خاص، بلکه به عنوان تحلیلی منطقی از منظر مصالح عمومی و اقتصاد ملی بیان کند. در عین حال برای این منظور، باید در داخل سازمان اتاق هم ما به وظایف خود در قبال مسئولیت های اجتماعی و فردی عمل نماییم و خود را نسبت به تحقق اهداف و آرمان های اتاق متعهد بدانیم. در چنین حالتی است که دیگر انجام وظایف سازمانی تنها در مسئولیت های تعریف شده در ساختار رسمی معنا نیافته، افراد خود را در قابل همه مسائل مسئول میدانند؛ این همان نکتهای است که برای جهاد اقتصادی، از نظر رفتار سازمانی، لازم است. ما نباید بگذاریم روحیه نشاط و شادمانی در اتاق از بین برود؛ نباید بگذاریم بوروکراسی دولتی در اتاق رشد کند و جلوی پویایی سازمانی را بگیرد. در مقابل این مسئولیت کارکنان، مسئولان اتاق نیز باید از ایده های نو استقبال کنند و موانع رشد و نشاط را رفع نمایند. اتاق با پشتوانه 127 سال تجربه و تلاش، امروز از افکار و روش های نو در جهت باروری و رشد استقبال می کند؛ یکی از درس های بهار هم همین است؛ ریشه در خاک است اما گیاهان هر سال برگ و بار و گل نو می دهند. در حقیقت، آن ریشه است که باعث و ضامن رشد میوه ها و گل هاست. اگر ریشه نفی شود، شاخ و برگ هم نفی می شود. ترکیب اصالت ها با نوآوری ها، همیشه رشد مستمر را فراهم می کند.
اگر به مفهوم نام گذاری سال جدید توجه کنیم، با عنایت به این که سال جدید آغاز دهه آخر قرن چهاردهم هجری شمسی است، هم در کل اقتصاد ایران و هم در اقتصاد بخش خصوصی، باید آغاز یک دهه پرتلاش تلقی شود. در اتاق بازرگانی و صنایع و معادن ایران نیز به عنوان کانون فعالان اقتصادی، حتماً میباید یک برنامه ریزی 10 ساله در دستور کار قرار گیرد. اتاق هم وظیفه خودش را در این رابطه باید بشناسد و مسئولیت خود را به طور کامل به عهده بگیرد و در این راه از تجربههای پیشین و ریشه های این نهاد کهن استفاده و از ایده های نو استقبال کرد.
نظر شما