چرا محیط زیست مهم است؟

 مساله‌ی محیط زیست در اساس وابسته به امر سیاسی است، چرا که قانون‌گزاری، اِعمال قانون، پایشگری، و تا حد زیادی آموزش در این زمینه کارِ حکومت و در حد توانِ دستگاه‌های حکومتی است. همچنین اجرای طرح‌های توسعه که بر محیط زیست اثرگذار هستند یا دادن مجوز اجرای این طرح‌ها، از سوی نهادهای سیاسی صورت می‌گیرد. با این حال، مردان عرصه‌ی سیاست غالباً علاقه‌ی زیادی به موضوع محیط زیست نشان نمی‌دهند یا فقط در حد نمایش، مثلاً در آستانه‌ی انتخابات یا در نشست با کنشگران و کارشناسان محیط زیست، خود را دوستدار حفاظت از طبیعت معرفی می‌کنند.

علت بی‌رغبتی سیاستمداران به محیط زیست این است که حفاظت از طبیعت پروژه‌ای است درازمدت و به‌نفع همگان؛ برعکسِ سیاست که عرصه‌ی آمدورفت‌های کوتاه‌مدت و قدرت‌طلبی‌های شخصی یا حزبی است. هرقدر ثبات سیاسی یک سرزمین کم‌تر باشد، توجه سیاست‌مردان آن سرزمین به محیط زیست کم‌تر است. علت آن هم روشن است؛ به دست آوردن موقعیت و منافع مادی در سرزمین بی‌ثبات، در گروی اجرای طرح‌های توسعه‌ای زودبازده، بهره‌کشی بی‌ملاحظه از زمین، و مصرف منابع سرمایه‌ای است. در این قبیل کشورها، نه‌تنها سرمایه های طبیعی مانند جنگل و مرتع، آب‌های روزمینی و زیرزمینی و منابع معدنی تاراج می شوند، بلکه دولتمردان هر چند وقت یک بار منابعی را هم که به‌عنوان سرمایه‌ی مالی اندوخته شده‌اند، مانند صندوق‌های تأمین اجتماعی، صندوق‌های ذخیره‌ی ارزی، صندوق‌های بازنشستگی، اموال دولتی، اندوخته‌های طلا و دیگر ذخیره‌های بانک‌های مرکزی را نیز هزینه می‌کنند تا صرف پر کردن چاله‌های ناشی از بدمدیریتی و بی‌انضباطی مالی شود.

پروژه‌ی دفاع از محیط زیست، نه در برابر رشد اقتصادی یک کشور، بلکه بیش از هر چیز در برابر رشد زیاده‌خواهی کسانی قرار دارد که منافع شخصی یا حزبی و جناحی خود را از راه تصرف و ریخت‌وپاش داشته‌های طبیعی و فدا کردن منافع همگانی می‌جویند. اهمیت امر محیط زیست در این است که منافع بین‌نسلی را برتر از منافع زودگذر زورمندان و فرادستان می‌داند. مدافعان این امر، زیست پایدار جامعه‌های انسانی، شکوفایی درازمدت اقتصادی، افزایش احساس آسایش و آرامش، و حق دیگر زیستمندان برای بقا را وابسته به حفاظت زیستگاه‌ها و جلوگیری از تخریب جبران‌ناپذیر پهنه‌ی زمین می‌دانند.

سیاست‌ورزانی که به منافع ملت خود (و دیگر مردمان جهان) می‌اندیشند، از امر محیط زیست با صفت‌هایی مانند «محیط ایست»، «محیط نیست»، «موضوع لوکس» و «موضوع حاشیه‌ای» یاد نمی‌کنند. سیاسمداران خردمند، برعکسِ کسانی همچون دونالد ترامپ، موضوع‌های محیط زیستی را به سخره نمی‌گیرند یا نسبت به آن تجاهل نمی‌کنند و نه‌تنها در برنامه‌های انتخاباتی و بیانیه‌ها، بلکه در عمل هم حفاظت از محیط زیست را جزو برنامه‌های کاری خود قرار می‌دهند.  

*کنشگر محیط‌زیست

۴۷۴۷