آنچه در جوی می‌رود آب است

دلایل غنی باید و معنوی. . . ما در عرصه سیاست، شعر نمی‌گوییم و با تکیه بر اشراقات باطنی موضع نمی‌گیریم. توی سیاست و اقتصاد و مملکت‌داری، حساب، حساب دو‌دو تا چهارتاست و کسی که حجت می‌آورد ناچار است که واضح و روشن به عقل و استنادات عقلی رجوع کند. در مدیریت خردو‌کلان کشور ما، با احساسات سر و کار نداریم و قرار نیست کسی بیاید و مخاطبین خود را تهییج کند و آنها را برانگیزاند، بلکه باید از روی منطق و برهان، صغرا و کبرایی بچیند و دلایلی بیاورد که با نتیجه‌گیری‌اش همخوانی داشته باشد.

ضرب‌المثل شده است و لابد شنیده‌اید که «آن‌چه در جوی می‌رود آب است، آنچه در چشم می‌رود خواب است. . . پس نتیجه می‌گیریم که فلانی بر حق است.» از این نوع، این استدلال‌های خنده‌آور در این روزگار هم کم نمی‌شنویم، اما معمولاً آنها را با ظاهری عالمانه و در قالبی پیچیده عرضه می‌کنند و طوری موجه جلوه می‌دهند که گویی حساب و کتابی دقیق در پس آن نهفته است. آنها احساسات دم دستی ما را تحت تأثیر قرار می‌دهند و به جای عقل، نفس ما را مخاطب قرار می‌دهند و در بسیاری موارد هم، متأسفانه، ما را مجاب می‌کنند، اما همین که احساسات به کنار رفتند و عقل سر جایش آمد، تازه آن موقع می‌فهمیم که چطور خام شده‌ایم و چطور سرمان را شیره مالیده‌اند. بی‌جهت نبوده که منطقیون قدیم، حتی استفاده از شعر و کلام آهنگین را در مباحثات عقلی جایز نمی‌دانستند و از راه و روش عقلی و استدلالی در برابر هرچیزی که از جنس شعار و احساس باشد، حراست می‌کردند.

پس از این مقدمه اجازه می‌خواهم درباره موضوع مهمی صحبت کنم که تاریخ و آینده و اوضاع و احوال مملکت ما، تا حد زیادی، مرتبط با آن است. رئیس‌جمهور تیم اجرایی و وزیران خود را انتخاب کرده و قرار است مجلس اول، بحث کند و بعد هم رأی اعتماد بدهد و در مواردی هم ندهد. این بحثی قدیمی بوده و در قانون هم تصریح شده و ایضاً قریب صد سال است که کشور ما این روند را تجربه کرده است. گاهی به خطا رفته و گاهی به صواب. اینجا اتفاقاً از همان مصادیقی است که موافق و مخالف، دو دوتا چهارتای عقلی می‌کنند و حساب و کتاب دقیق انجام می‌دهند و در حالی که روی زمین قرار دارند و مضار و مزایای نسبی را بر‌می‌شمرند و موافقت و مخالفت خود را بیان می‌کنند. به هیچ‌وجه موضوع پیچیده‌ای نیست. نه بحث عرفانی است، نه بحث خیالبافی است و نه شعر و شعار و احساسات. با این همه به کرات و طی همین صد سال دیده شده که موافق و مخالف از همان استدلال‌هایی آورده‌اند که: «زیر ابروی مردمان چشم است، روی چانه‌شان پشم است، پس نتیجه می‌گیریم که فلانی بر حق است».

بی‌وجه نگران این نوع استدلال‌ها نیستم. پنج‌شنبه که دلایل انتخاب وزرا را شنیدم، این نگرانی به جانم افتاد. برای شما هم نقل می‌کنم تا ببینید که جای این دو دوتا چهارتا کجاست: «رئیس‌جمهور درباره دلیل اینکه چرا یک زن را به عنوان وزیر بهداشت انتخاب کرده است، گفت: خانم‌ها در ارزیابی بیماری‌ها به خاطر حجب و حیایشان بیماریشان را از همسرشان هم پنهان می‌کنند. گفتیم یک مدتی خانم متخصص درجه یک بیاید جایی که خانم‌ها چک شوند. خانم‌ها اگر سالم باشند جامعه سالم خواهد شد. وزیر بهداشت باید خدمات را آن‌قدر گسترش دهد که هر سه ماه یکبار چک شوند و این خانم فوق تخصص زنان دارد. . .» از آن طرف هم البته هست. از طرف نمایندگان را می‌گویم. آنها هم دلایلی می‌آورند و پیش‌بینی‌هایی می‌کنند که آدم نگران می‌شود. البته یادمان نرود که این بحث‌ها جنبه رسانه‌ای پیدا کرده و کمی از مدار اصلی‌اش احتمالاً خارج شده. امروز باید مذاکرات مجلس را بشنویم تا ببینیم که آیا دلایل غنی و معنوی هستند یا اینکه به جایش رگ گردن به حجت قوی می‌کنند. . .