جمهوری اسلامی ایران و نیروهای مسلح آن در سال‌های اخیر به ویژه پس از پایان جنگ تحمیلی تاکنون توانسته‌اند دستاوردهای مهمی در حوزه تجهیزات و ارتقای توان رزمی به دست بیاورند. خودکفایی و ایجاد قدرت درون زا با طراحی و ساخت انواع تجهیزات نظامی بومی در سال‌های اخیر به قدری سرعت یافته که حیرت بسیاری از ناظران بین المللی را به همراه داشته و باعث شده توان نظامی کشورمان هر سال بیش از سال‌های گذشته رشد کند.
همه این دستاوردها موید این مطلب است که فرماندهان و مسئولان نیروهای مسلح کشورمان به خوبی اهمیت خودکفایی و حفظ اسرار تجهیزات نظامی را متوجه شده‌اند. پدافند هوایی و تجهیزات مورد استفاده در آن یکی از این حوزه‌های مهم در نیروهای مسلح کشورمان است که در خط مقدم دفاع از کشور قراردارد. پدافند هوایی از جمله موضوعاتی است که دائما مورد تاکید رهبر معظم انقلاب بوده و به دلیل اشتراک این حوزه میان ارگان‌های نظامی (ارتش، سپاه، نیروی انتظامی و بسیج) از حساسیت و اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. کشف، رصد، پایش، درگیری و انهدام اهداف هوایی به ویژه پهپادها و حتی نشاندن و سالم گرفتن آن‌ها از جمله قابلیت‌های نرم و سخت پدافند هوایی است که نمونه‌های متفاوتی از آن را طی سال‌های اخیر شاهد بودیم.
ارتش جمهوری اسلامی ایران و سپاه پاسداران انقلاب اسلامی که در همکاری با یکدیگر به عنوان ید واحده از ایران اسلامی حراست می‌کنند، این همکاری پدافندی را در قالب قرارگاه پدافند هوایی خاتم الانبیاء (ص) آغاز کرده‌اند و تاکنون نیز با موفقیت ادامه داده‌اند. حاصل این همکاری‌ها امنیت بسیار بالای آسمان ایران اسلامی در قالب شبکه یکپارچه پدافندی هوایی کشور است، شبکه‌ای که با دارا بودن لایحه‌های مختلف و متعدد امنیت بسیار بالایی را برای کشورمان فراهم کرده‌اند.
مسئولان دفاعی کشورمان در نخستین روزهای دفاع مقدس و با حمله رژیم بعث و همچنین ضعف سیستم پدافندی ایران به این فکر افتادند که صرف اتکا به سامانه‌های پدافندی بومی اطمینان بخش نیست و باید برای تامین امنیت آسمان ایران اسلامی به سراغ ساخت سامانه‌های بومی بروند. اما در کنار طراحی و ساخت سامانه‌های موشکی پدافندی باید رادارهای قدرتمندی نیز در کشورمان طراحی می‌شد تا بتواند سامانه‌های موشکی را به خوبی هدایت کند. یکی از این رادارهای بومی، خانواده رادارهای بومی مطلغ الفجر است که در ادامه سه نسل از آن‌ها را معرفی می‌کنیم.
رادارهای مطلع الفجر و انواع آن
رادارهای مطلع الفجر در سه نسل طراحی و ساخته شده‌اند که هر کدام از آن‌ها ویژگی خاصی دارند و هم اکنون به عنوان عضوی از شبکه یکپارچه پدافند هوایی کشورمان فعالیت می‌کنند.
رادار مطلع الفجر ۱
این نوع از رادارهای بومی کشورمان که ساخت سازمان صنایع الکترونیک ایران (صاایران) وزارت دفاع و پشتیبانی نیروهای مسلح کشورمان است و سال ۱۳۹۰ در رژه نیروهای مسلح رونمایی شد که از مقابل جایگاه خود را به همگان معرفی کرد. رادار مطلع الفجر ۱ به طور ویژه برای کشف و شناسایی اهداف پنهانکار طراحی و ساخته شده که در باند VHF جزو رادارهای سه بعدی برد متوسط قرار می‌گیرد. رادارها برای شناسایی و کشف اهداف خود از آنتن‌ها تشکیل شده اند که در این رادار شکل آن‌ها به صورت یاگی یا شاخه‌ای هستند. رادار مطلع الفجر در داخل یک کامیون حمل می‌شود که در هنگام حرکت به سوی محل استقرار به صورت جمع شده قرار داشته و پس از رسیدن به محل مورد نظر باز می‌شود.
نخستین نسل از رادار مطلع الفجر به صورت ۳۶۰ درجه می‌تواند با برد ۲۰۰ و ارتفاع ۲۰ کیلومتر فضای کشورمان را رصد و پایش کند. این رادار می‌تواند به صورت همزمان ۱۰۰ هدف را ردگیری کرده و سابقه حرکت آن‌ها را نیز در حافظه شناسایی خود نگهداری کند.
رادار مطلع الفجر ۱ قابلیت‌های ویژه‌ای دارد که از میان آن‌ها باید به ضد جنگ الکترونیک، توانایی کار به صورت ۲۴ ساعته، قابلیت تعمیر و نگهداری آسان و بسیاری دیگر اشاره کرد. البته تجهیزات مربوط به این سامانه راداری اعم از مکانیزم‌های استقرار، سامانه‌های پردازش و کنترل نمایشگرهای کاربران، ادوات مخابراتی و سامانه تولید برق توسط یک تریلر حمل می‌شود.
رادار مطلع الفجر ۲
دو سال بیشتر طول نکشید که نسل دوم این رادار نیز توسط محققان و متخصصان کشورمان در پژوهشکده فناوری اطلاعات و ارتباطات دانشگاه صنعتی اصفهان طراحی و ساخته شد. البته این طرح که جزو ۱۵ طرح پژوهشی برتر سال ۱۳۹۲ نیز معرفی شد با همکاری صنایع الکترونیک ایران (صاایران) و دانشگاه صنعتی اصفهان ساخته شده است. این رادار از انواع رادارهای سه بعدی است و متحرک برد بلند مراقبت هوایی و هشدار زودهنگام در باند VHF است که توان فعالیت در همه شرایط آب و هوایی را داراست. مطالع الفجر ۲ می‌تواند اهداف مورد نظر را تا برد ۴۸۰ کیلومتری شناسایی کرده و علاوه بر این توان شناسایی اهداف با سطح مقطع پایین را انجام دهد.
نحوه حمل این سامانه و اجزای مربوط به رادار مطلع الفجر ۲ همچون نسل قبلی خود توسط تریلر انجام می‌شود و برای راه اندازی و باید برای فعالیت آن از برق شهری یا دیزل ژنراتور استفاده کرد. سامانه‌های داخلی این رادار سیگنال‌های دریافتی را به صورت پردازش منسجم پردازش کرده و علت آن هم ارسال این سیگنال‌ها به صورت فازهای یکسان است. البته سیگنال‌های ارسالی در روش‌های نامنسجم اختلاف فاز دارند که نتایج استفاده از آن توانایی تشخیص کوچکترین تفاوت سرعت اهداف بوده که ناشی از اختلاف سیگنال‌های بازگشتی است.
نحوه آرایش آنتن‌های مطلع الفجر ۲ نیز بدین گونه است که این رادار از ۳۲ آنتن در دو طبقه به فاصله حدود ۲ تا ۴ متر و در هر طبقه دو ردیف تشکیل شده است. هر ردیف از این آنتن‌ها، ۸ آنتن بطور متقارن حول استوانه طراحی شده و ارتفاع نهایی آنتن‌ها از سطح زمین به ۱۲ تا ۱۴ متر رسیده که هدف آن افزایش پوشش‌دهی ارتفاع پایین و نزدیک به سطح زمین عنوان شده است. در طراحی آنتن ها نیز به گونه‌ای عمل شده که در صورت از کار افتادن طبقه اول آنتن های این رادار، طبقه دوم به راحتی فعالیت خود را ادامه می دهد.
از دیگر ویژگی‌های این رادار می‌توان به اندازه‌گیری زاویه، جهت سرعت و ارتفاع، شناسایی اهداف پروازی به روش مقایسه سیگنال بین دو کانال مستقل، مقاوم در برابر جنگال، هزینه تعمیر و نگهداری پایین، قابلیت کشف اهداف پنهانکار، قابلیت جهش فرکانسی تا ۱۰۰ پله، قابلیت ردگیری همزمان ۱۰۰ هدف، نگهداری سابقه اهداف، امکان استفاده به صورت شبیه ساز آموزشی اشاره کرد.
رادار مطلع الفجر۳
نسل سوم رادارهای مطلع الفجر نیز اول آبان ماه سال ۱۳۹۵ با حضور سردار حسین دهقان وزیر سابق دفاع و پشتیبانی نیروهای مسلح در شیراز رونمایی شد. این رادار قابلیت مراقبت هوایی برای کشف و شناسایی اهداف دو بعدی و برد ۵۰۰ کیلومتر را دارد. اطلاعات بیشتری از این سامانه موجود نیست ولی به نظر می‌رسد در مشخصات به سایر اعضای خانواده‌اش شبیه باشد و تنها تفاوت آن را در افزایش برد شناسایی‌اش دانست.
1727219
