مهسا مژدهی: کمتر کسی فکرش را می کرد که باوجود اینکه بایدن در رقابت های انتخاباتی اش بازگشت به برجام را بخشی از برنامه خود در سیاست خارجی اش اعلام می کرد، کار بازگشت به توافق هسته ای و لغو تحریم های ظالمانه ترامپ علیه کشورمان تا این اندازه پیچیده شود.با شروع مذاکرات وین به نظر می رسید که رسیدن به نتیجه درشرایطی که هر دو طرف به ضرورت بازگشت به توافق هسته ای، معتقدند کار سختی نباشد.اما بعد از گذشت از پنجمین دوره از گفتگوها امیدها برای رسیدن به یک توافق میان تهران و واشنگتن که بر اساس آن ایالات متحده به تعهداتش بازگردد سخت تر به نظر رسید. تا جایی که بعد از برگزاری ششمین دوره عملا دوره بعد گفتگوها ابتدا متوقف و بعد به بعد از انتقال قدرت در ایران موکول شد. اما چرا لغو تحریم ها علیه کشورمان به تعویق افتاده است؟
ایالات متحده توپ را به زمین ایران می اندازد
ایالات متحده میل دارد تا بخشی از تحریم های ایران به ویژه آن دسته که مرتبط با تحریم های نفتی و برخی مقامات و نهادها هستند را بردارد. اما در فهرست باقی مانده تحریم ها به گفته کاظم غریب آبادی، نماینده ایران در سازمان های بین المللی، 500 مورد دیگر باقی مانده که واشنگتن حاضر نیست قید آنها را بزند. کارشناسان معتقدند که حتی اگر دولت بایدن مایل باشد تا دست به چنین اقدامی بزند و همه تحریم ها را لغو کند، در سنا به مشکل خواهد خورد و سناتورها چنین رفتاری را نخواهند پذیرفت. از سوی دیگر متحدان منطقه ای ایالات متحده هم تن به قبول چنین موضوعی نخواهند داد. عربستان هر چند حالا مواضع ملایم تری از دوران ترامپ دارد اما سرسختانه از حفظ تحریم ها علیه کشورمان دفاع می کند و تلاویو هم تمام تلاش خود را بر آن گذاشته تا نه تحریمی لغو شود و نه ایالات متحده به برجام برگردد. در چنین شرایطی دیپلمات های دولت بایدن، به دنبال راه حلی بوده اند تا دل همه طرف را به دست بیاورند. اتفاقی که تا امروز نیافتاده است.
در یک هفته گذشته دو مقام در ایالات متحده در لابه لای حرف های خود به موضوع توافق هسته ای پرداختند و تلاش کردند تا برای ایران منگنه ای را ایجاد کنند. ابتدا بلینکن وزیر خارجه دولت بایدن، توپ را به زمین تهران انداخت و گفت که روند گفت‌وگوها با ایران بر سر برجام نمی‌تواند به طور «نامحدود» ادامه پیدا کند و اکنون زمان تصمیم‌گیری ایران است. او از حسن نیت و تمایل واشنگتن برای ادامه گفتگوها سخن گفت. این درحالی است که پیش از این، کاظم غریب ابادی به موضوع پانصد تحریمی اشاره کرده بود که ایالات متحده حاضر نیست تا از آنها کوتاه بیاید و گفت که امریکا بر موضع عنادآمیزش اصرار میکند. با این حال برخی از کارشناسان معتقدند گام هایی که امریکا تا امروز با لغو برخی از تحریم های ایران برداشته به معنای قدمی است که واشنگتن برای بازگشت به جلو برداشته است. معاون سخنگوی کاخ سفید هم کمی بعد از گفته های بلینکن ادعاهای وزیرخارجه کشورش را تایید کرد و با اشاره به آمادگی و تمایل ایالات متحده برای تحقق بازگشت متقابل به پیروی از برجام، مدعی شد که این پیشنهاد به صورت نامحدود روی میز نخواهد ماند.
ژان پییر در این گفتگو البته در مورد زمان بازگشت به گفتگوها اشاره ای نکرد اما گفت که ما بارها نشان داده‌ایم که آماده‌ایم در راه تحقق بازگشت متقابل به پیروی کامل از برجام گام برداریم. وقتی ایران روند انتقالی ریاست جمهوری خود را پشت سر گذاشت، ما آماده‌ایم برای بازگشت‌مان به وین برای ادامه گفت‌وگوهایمان برنامه‌ریزی کنیم.
سنگی که مجلس جلوی پای مذاکره کنندگان انداخت
اذرماه سال گذشته مجلس شورای اسلامی دولت را ملزم کرد تا تنها در صورتی به تعهداتش در توافق هسته ای بازگردد، که ایالات متحده همه تحریم ها علیه تهران را لغو کند. این تحریم ها محدود به مواردی که ترامپ با خروج از برجام باعث و بانی اش بود نمی شد بلکه همه تحریم های چهاردهه گذشته را مد نظر داشت. در دولت مخالفت های زیادی با این طرح صورت گرفت اما سرانجام خواسته مجلس به کرسی نشست. حسن روحانی در سخنرانی های خود بارها اعلام کرده که چطور این مصوبه مانع به ثمر رسیدن گفتگوها در اسفندماه شده بود. مدتی قبل علی ربیعی سخنگوی دولت هم گفت که حتی پیش نویس یک توافق آماده شد اما به دلیل مخالفت مجلس و مصوبه اش چنین اتفاقی رخ نداد چرا که طبق آن گفتگوها تنها تحریم ها مرتبط با برجام لغو می شدند. اما مجلس می گوید به این میزان راضی نیست. نمایندگان معتقدند که چنین مصوبه ای باعث می شود تا دست ایران برای گفتگوها در وین پر باشد. اما عملا در ماه های گذشته اوضاع نشان داده که این درخواست بدون توجه به اینکه گفتگوها در وین تنها در حوزه توافق هسته ای بوده، باعث شد تا این مذاکرات راه به جایی نبرند و در معرض فرسایشی شدن قرار بگیرند. به اعتقاد بسیاری از کارشناسان این تنها دولت حسن روحانی نیست که از مصوبه مجلس اسیب دیده است. در شرایط فعلی که تحریم ها و کرونا اقتصاد کشور را هدف قرار داده، پافشاری مجلس بر مصوبه اش باعث شده تا گفتگوها در وین به گره ای کور مبدل شود. مذاکره کنندگان کشورمان اجازه گفتگو در مورد مسائل دیگری به غیر از برجام را ندارند اما توقع مجلس آن است که بدون مذاکره مسائل چهل ساله بین تهران و غرب حل و فصل شده و امریکا تمام تحریم ها را لغو کند. در چنین شرایطی دولت بعدی هم با مشکلات عدیده ای رو به رو خواهد شد. واشنگتن حاضر به پذیرش این شرط نیست و تهران هم نمی تواند چانه زنی بیشتر و گسترده تری در مورد تحریم ها داشته باشد و این موضوع گفتگوها را با ابهام زیادی رو به رو می کند.
انتقال قدرت گفتگوها را به تعویق انداخته
انتقال قدرت در ایران بعد از انتخابات ریاست جمهوری، باعث لغو موقت گفتگوها در وین شده است. تیم فعلی وزارت خارجه عملا گفته است که گفتگوها را به تیم دولت سیزدهم واگذار می کند و به نظر می رسد که از زمان تحلیف ابراهیم رییسی تا بازگشت دیپلمات ها بر سر میز مذاکره زمان ببرد. برای دیپلمات های امریکایی اینده گفتگوها در وین مبهم است. آنها سال ها با دیپلمات های فعلی ایرانی کار کرده اند و از این به بعد و با دولت جدید باید منتظر چهره های جدیدی باشند که احتمالا درمورد گفتگوهای هسته ای و برجام، پیش از این کار نکرده اند.ازسوی دیگر هرچند که رییسی پیش از انتخابات از برجام دفاع کرده بود اما تعداد زیادی از کارشناسان پیش بینی می کنند که بعید است دولت بعدی در تهران، مانند دولت دوازدهم پیگیر مذاکرات وین باشد و این تحلیل ها هم به فضای مبهم بین تهران و واشنگتن افزوده است.
مجموع عوامل باعث شده تا بازگشت به برجام و لغو تحریم ها در هاله ای از ابهام باقی بماند. از زمان اغاز گفتگوهای وین تا به امروز، مذاکرات با چنین ابهامی رو به رو نبوده است. اما با پیش رفتن در مذاکرات مشخص شده که راه از انچه که در ابتدا تصور می شد سخت تر است. به ویژه اینکه سد مهمی در تهران به نام مصوبه مجلس ایجاد شده که انتظاراتش با آنچه که از دست یک توافق بین المللی بر می آید مطابقت ندارد.
>>> این مطالب را هم بخوانید:
وقتی ایران در شرایط اضطراری قرار بگیرد آمادگی هرگونه حادثه را دارد؟
پیامی که رئیسی باید به جهان مخابره کند
توافق در وین و سد مجلس در برابر لغو تحریمها
310312/23
نظر شما