مقصر این فاجعه انسان است نه طبیعت

سپیده سعیدی: عده‌ای هدایت آب از زاینده‌رود به شهر یزد را دلیل اصلی می‌دانند که از جمله متخصصان محیط زیست هستند. مسئولان هم عدم بارش باران به اندازه کافی را مسبب خشکسالی اعلام می‌کنند. در این میان گرچه هر دوی این عوامل را می‌توان بر خشکسالی در اصفهان صحه گذاشت اما به قول دکتر برهان ریاضی دلیل خشکسالی اصفهان این‌بار برعهده طبیعت نیست و انسان‌ها مقصر هستند.

آقای دکتر شما دلیل خشکسالی زاینده‌رود و در ادامه آن اصفهان را چگونه ارزیابی می‌کنید؟
امروزه نه تنها در اصفهان شاهد خشکسالی هستیم بلکه دریاچه بختگان و پریشان نیز با کمبود آب مواجه هستند و به عبارتی روبه خشکی می‌روند. این اتفاق آن هم در نقاط مختلف ایران نمی‌تواند به خاطر خشکسالی باشد. مقصر این‌بار طبیعت نیست. اگر ریشه‌یابی کنیم باید دید در فاجعه‌های طبیعی تا چه اندازه می‌توان طبیعت را مقصر نمود.

اگر در نقاط مختلف شاهد خشکسالی هستیم به نظر می‌رسد ایران در معرض خشکسالی است؟
نکته اصلی آن است که ما در یک منطقه خشک و نیمه خشک در ایران زندگی می‌کنیم. اصلاً ایران در کمربند خشک و نیمه خشک جهان واقع شده است. این ویژگی سرزمین ماست. این در حالی است که ایران مناطق سرسبز بسیاری دارد که در اصفهان هم شاهد این مناطق هستیم اما رفتار ما با طبیعت ایران مطابق با موازین اکولوژیک و سرشت این منطقه نیست. مدیریت زیست‌محیطی ما با ایران مدیریت در یک منطقه مرطوب است در حالی که ما در منطقه‌ای خشک زندگی می‌کنیم.

عده‌ای معتقد هستند که انتقال قابل توجهی آب به یزد باعث این فاجعه در اصفهان شده است.
من هم بر این باور هستم. انتقال آب از رودهای کارون و زاینده‌‌رود به استان‌های کویری که فراخشک هستند و موقعیتی بیابانی دارند کاردرستی نیست.

نیاز آب چنین شهری را باید چگونه برطرف کرد؟
این سؤال شما دو جواب دارد. 1- این شهر تا به حال چگونه نیاز آب خود را برآورده می‌کرد. 2- باید اصفهان را خشک کنیم تا یزد آباد شود؟

چرا این تصمیم برای این دو شهر گرفته شد؟
به نظر می‌رسد احداث واحدهای صنعتی و کارخانجات در شهر یزد باعث این رخداد شده است. حالا شهر یزد جز آب شرب نیاز فراوان به آب برای مصرف کارخانجات و واحدهای صنعتی دارد. مشکل همین است.

این اقدام چه اثری‌بر اکوسیستم شهر می‌گذارد؟
آب زاینده‌رود نیاز کشاورزی است نه نیاز صنعتی. این شهردارای شالیزارهای فراوانی است. اصفهان تولید‌کننده برنج در ایران است. گرچه برای آبیاری شالیزارها نیز مجبور شده‌اند سدی در بالادست زاینده‌رود ایجاد کنند و بی‌محابا آب را برای شالیزارها مصرف کنند. انسان، زراعت و تالاب مواردی هستند که در اصفهان آب مورد نیاز خود را از زاینده‌رود تأمین می‌کردند.

چگونه در چنین شرایطی آب برای شالیکاری بی‌مهابا مصرف می‌شود؟
در این میان عدم توجه به الگوی کشت که همیشه در مناطق بالادست زاینده‌رود در چهارمحال و بختیاری شاهد آن هستیم مورد توجه است که متأسفانه وزارت کشاورزی هیچ کنترلی روی این مسئله ندارد. این در حالی است که در پایین دست سد در زاینده‌رود قطره آبی ملاحظه نمی‌شود و خشکسالی محض است. کشاورزان در نقاط بالادست که آب بیشتر به آنها می‌رسد آبیاری را با روش کرتی انجام می‌دهند و آب را رها می‌کنند که مقدار قابل ملاحظه‌ای آب تلف می‌شود. راندمان آبیاری در این روش 30 درصد است و 70 درصد آب هدر می‌رود.

به نظر می‌رسد علت خشکسالی اصفهان مجموعه عواملی است که گفتید.
بله. دقیقاً نمی‌توان گفت که آبرسانی به یزد دلیل است یا این روش آبیاری و ایجاد سد در بالادست زاینده‌رود حتی باید اشاره کنم که ورزنه شهری در نزدیکی اصفهان نیز دارای آب شوری است که از زاینده‌رود آب شیرین می‌گیرد. این نیز یکی از عوامل است.

نتیجه؟
به نظر من همه این عوامل مؤثر هستند جز اینکه بخواهیم بگوییم باران کم باریده و خشکسالی داشته‌ایم چون مقدار قابل توجهی آب در حال حاضر هدر می‌شود که نشان می‌دهد خشکسالی در اصفهان فاجعه‌ای انسانی است نه طبیعی.