باید بین آنچه در گذشته به عنوان سرقت ادبی و یا انتحال مطرح بوده با کتابسازی آشکار، تمایزی قائل شد. به این معنا که نویسنده بدون ذکر نام کسی، کار را از وی اقتباس و بدون نقل معنا و تجزیه و تحلیل، موضوعی را که مؤلف در اثرش گفته و خلاصه و نتیجه‌گیری کرده، استفاده کند. هرچند که در ظاهر، کسی متوجه نمی‌شود که این اثر را این شخص خلق نکرده است.
انتحال ادبی یعنی این‌که نامی از نوشته در منبع ذکر نمی‌شود، یعنی در حقیقت نوشته‌ای است که ریشه‌اش را در آثار دیگران می‌توان یافت، اما از برخی دلایل به وجود آمدن کتابسازی باید نخست به سهل‌الوصول بودن نشر، تعداد ناشران و تعداد مجلاتی که به دنبال مطلب هستند، اشاره کرد. بنابراین وسواسی که در گذشته برای نشر مطلب بود، دیگر وجود ندارد و دوم این‌که افراد بدون صلاحیت و شایستگی می‌خواهند صاحب نام شوند و زمانی که اسم خود را در کتاب چاپ‌شده می ببینند، اعتباری کسب می‌کنند و دیگر زحمت نمی‌کشند که چیز تازه‌ای تألیف کنند.
ناشر، این اثر را با جلد زیبا چاپ می‌کند و اکثر افرادی که کتاب را می‌خرند بدون مطالعه این کار را می‌کنند و به طور خلاصه دلیل اصلی کتابسازی را باید نخست در دسترس بودن نسبتاً ساده نشریات، یعنی ناشران و مجلات فراوان که دنبال مطلب هستند، دانست و دوم این‌که افرادی بدون صلاحیت می‌خواهند صاحب نام شوند و از بازار آشفته برای نامآور شدن استفاده کنند.
کتابسازی از نظر اقتصادی به خریدار ضرر و زیان وارد می‌سازد و بعضی وقت‌ها، محتواها یکی و تنها روی جلد عوض شده، متن را جابجا کرده، ولی در اصل همان مطلب است! در برخی موارد نیز ویرایش‌هایی که مولف برای آن خون دل خورده با یک چاپ جدید و دو نسخه زیرنویس یا معنی لغت به چاپ می‌رسد. دوم سطح علمی در کشور پایین می‌آید و مطالب مبتذلی در مطبوعات نوشته می‌شود.
یکی از راه‌های حل این مشکل، نقد دقیق علمی بی‌غرض است؛ یعنی کتابی را نقد کنیم، نه برای دفاع از کتاب و نه برای دشمنی. در حال حاضر جای یک نشریه نقد علمی و پژوهشگرانه خالی است که نه تعریف باشد و نه حمله به اثر. به خصوص ناشران آگاه باشند کتابی که چاپ کرده‌اند اهلیت ندارد و ناشر مورد انتقاد قرار خواهد گرفت که خودش هیأت تحریریه را انتخاب خواهد کرد تا اثرش را بررسی کنند.
در دنیا حق تألیف و استفاده از مآخذ خیلی جدی گرفته می‌شود و حق‌التألیف مقالات بررسی می‌شود و حق استفاده از آن به صورت مختصر و کلی بدون اجازه مولف و ناشر ممنوع است و حتی یک جمله هم بدون اجازه به کار نمی‌رود، اما در کشور ما چنین موضوعی وجود ندارد و ما هنوز به کپی‌رایت نپیوسته‌ایم. در سال، کتاب‌های بسیاری ترجمه و یا عیناً افست می‌شود و این بی‌قانونی بین ناشران هم هست و خیلی راحت نویسندگان، بدون هیچ باکی از هم مطالب را می‌گیرند و در این باره، نه به ناشر اعتراض می‌شود، نه به نویسنده. البته دولت نباید در ضوابط دخالت کند، ولی دادگستری باید مقرراتی بگذارد که اگر کسی مطلبی نقل کرد با اجازه اش باشد.
دکترای آموزش زبانهای خارجی از دانشگاه ویلز انگلستان
291/60
نظر شما