طرح استقرار سامانه سپر دفاع موشکی آمریکا در کشور‌های چک و لهستان که از زمان بوش مطرح شد، مجادله‌ای را در روابط روسیه و آمریکا پدید آورد. حالا اما اعلام انصراف اوباما از استقرار این سامانه فصلی جدید در این مجادله باز کرده است. فصلی که انتظار می‌رود در آن اختلافات روسیه و آمریکا تا اندازه‌ای مرتفع شود اما کدورت‌های تازه‌ای میان واشنگتن و متحدان اروپایی‌اش خصوصاً در شرق قاره سبز پدید آید. روزنامه خبر این موضوع را در گفت‌وگو با دکتر بابک نادرپور، کارشناس مسائل روسیه مورد واکاوی قرار داده است.
پس از اینکه مقامات جمهوری چک از انصراف آمریکا در استقرار سپر موشکی خبر دادند، اوباما و خانم کلینتون اظهار داشتند که این پروژه را به شکل دیگری اجرا خواهند کرد. آیا این سخنان به معنای عدم انصراف آمریکا از استقرار سامانه سپر موشکی است؟
این سخنان می‌تواند در قالب یک تعارف دیپلماتیک بیان شده باشد. به این معنا که مقامات آمریکایی برای خوشایند هم پیمانان خود در اروپای شرقی (لهستان و چک) این اظهارت را گفته باشند. این کشورها به حمایت آمریکا از خود امیدوارند. آنها با توجه به تجاربی که در دوران اتحاد جماهیر شوروی داشته‌اند، تأمین امنیت خود را در حمایت آمریکا جست‌وجو می‌کنند. از سوی دیگر آمریکا نیز منافع خود را در هم پیمانی با این کشورها می‌بیند. با این وجود اصرار آمریکا بر اجرای پروژه سامانه دفاع موشکی در چک و لهستان در حقیقت اعمال فشار به روسیه برای کسب امتیازات بیشتر بود. لذا آنچه به عنوان انصراف آمریکا از استقرار سامانه سپر موشکی مطرح می‌شود در چارچوب روابط کلان روسیه و آمریکا قابل تحلیل است.
کدام مسائل مورد مناقشه روسیه و آمریکا بیشتر از بقیه موارد بر بحث سپر دفاع موشکی تأثیر گذارند؟
از مدت‌ها پیش چندین موضوع در روابط آمریکا و روسیه مناقشه و مجادلات سیاسی پدید آورده بود و دستگاه دیپلماسی دو کشور تلاش بسیاری برای حل این مسائل و یا کاهش تنش‌ها داشتند. این مسائل مجموعه‌ای از موارد را شامل می‌شد که مهمترین آنها همکاری روسیه در جنگ افغانستان، تجدید پیمان استارت (کاهش تولید سلاح‌های استراتژیک)، گسترش ناتو به گرجستان و اوکراین، انتقال گاز روسیه به اروپا، سامانه سپر موشکی و پرونده هسته‌ای ایران بودند. حداقل دو مورد از مسائل مهم مورد مناقشه دو کشور یعنی تجدید پیمان استارت و همکاری روسیه در جنگ افغانستان طی ماه‌های گذشته با همکاری دو کشور به توافقات مورد قبول دو طرف رسید. بحث توقف استقرار سامانه سپر موشکی روسیه در اروپای شرقی به طور مستقیم به دیگر مسائل مورد مناقشه دو کشور مرتبط است و اگر آمریکا از استقرار این سامانه منصرف شود باید منتظر تحولات مهمتری در روابط دو کشور بود.
پس از سفر اخیر آقای اوباما به مسکو، محافل دیپلماتیک خبر دادند که رئیس‌جمهوری آمریکا توقف استقرار سامانه دفاع موشکی را منوط به توقف غنی‌سازی هسته‌ای در ایران کرده‌اند، به نظر شما در حال حاضر این توافق در حال اجراست؟
هنوز قضاوت در این باره زود است. باید ابعاد توقف سامانه دفاع موشکی و برنامه‌های آتی آمریکا مشخص شود تا بتوان نسبت به احتمالات اظهارنظر کرد، اما آنچه مسلم است روس‌ها غیر قابل اعتمادند و روابط ایران و روسیه همواره نوسانات مختلفی را شاهد بوده است. روس‌ها اگر در معامله با آمریکا بتوانند منافع ملی خود را تأمین کنند به راحتی از ایران چشم پوشی خواهند کرد. البته بحث سپر دفاع موشکی آنچنان موضوع مهمی است که به طور قطع به موضوعات متعدد و متنوعی مربوط می‌شود و اشتباه است که گمان کنیم آمریکایی‌ها در قبال عدم حمایت روسیه از پرونده هسته‌ای ایران حاضر به عقب نشینی از این پروژه شده‌اند. من تمایل دارم نگاه‌ها را به تغییر استراتژی در آمریکا نیز جلب کنم. سیاست‌های باراک اوباما با بوش تفاوت‌های جدی دارد و پروژه سامانه دفاع موشکی از زمان بوش بر جای مانده بود. در عین حال آمریکا در جهت آب شدن یخ‌های روابط دو کشور گام بر می‌داشت. اقدام آمریکا در این راستا نیز می‌تواند اینگونه تعبیر شود. ضمن اینکه آمریکا پیش از این یکی از مهمترین دلایل استقرار سامانه دفاع موشکی را جلوگیری از خطر ایران عنوان کرده بود لذا با توجه به تمایل آمریکا برای گفت‌وگو با ایران برخی این اقدام را به عنوان چراغ سبز آمریکا به ایران ارزیابی کرده‌اند.
آیا توقف سپر دفاع موشکی از سوی آمریکا به معنای آغاز دور جدیدی در روابط روسیه و آمریکا تلقی می‌شود؟
بدون تردید، این طور است. روابط آمریکا و روسیه از حدود یک‌سال پیش چارچوب جدیدی به خود گرفت. در قالب این چارچوب پیشرفت‌هایی در روابط این دو کشور پدید آمده است و توقف سپر دفاع موشکی ادامه این روابط حسنه تلقی می‌شود. شاید به خاطر همین هم هست که بلافاصله بعد از اعلام این خبر روس‌ها نیز اعلام کردند سامانه‌ای و که قصد داشتند در مرزهای غربی خود ایجاد کنند تعلیق می‌کنند.
نظر شما