سفره ایرانی اغلب در آثار مهرجویی حامل مفاهیمی نمادین از پیامی پنهان بوده است که شاید ناخودآگاه مهرجویی برای مخاطب می فرستد . در حقیقت فرهنگ و ادب ما متاثر از مفهومی در عرفان است به نام وحدت وجود گرایی که کاری به منشا و محل ظهورش ندارم که محل اختلاف است اما از ابن عربی تا مولوی از بایزید بسطامی تا حافظ و از گوشه نشینان آیین زروان تا دراویش سلسله های مختلف و عرفان گورجیف که به قولی تحت تاثیر دراویش کرمانشاه بوده و در هامون هم به آن اشاراتی می شود، به مفهومی اشاره دارند که در نهایت همه جزیی از یک کل واحدیم وحدت در عین کثرت ؛ بازیگران نمایش بزرگی که تمام کلیت آن خالق است ؛" اصلا فکر کن بازیگر خدایی".
نکته جالب ،تجلی این‌مفهوم در آثار هنریست که گاهی حتی در ناخودآگاه هنرمند اتفاق می افتد ؛هنرمندی که متاثر هزاران سال هنر و ادب ملهم از این‌مشرب عرفانیست . شاید این مفهوم را در آثار هنرمندان زیادی بتوان پی گرفت از هنرهای تجسمی تا سینما حتی آنهایی که داعیه اثری عرفانی ندارند اما مشخصا سفره ایرانی در برخی آثار مهرجویی نمادی از وحدت وجود است . در حقیقت اگر در "اجاره نشینها"، "هامون" و "مهمان مامان" را نگاه کنید . سفره با مناسک خاصی تزیین و چیده می شود و اجزای متکثر و متضاد و آشفته داستان را کنار هم‌می نشاند . حتی آشپزی ایرانی مخصوصا در قسمت خورش ها نیز تا حدی در برابر آشپزی فرد گرا در غرب وحدت وجود گرایانه است . این که اجزای متکثر و گاه نامربوط طوری کنار هم قرار می گیرند که کلیتشان در تکاملی قوام آمده، فراتر از ماهیت اجزاست اما بستگی کامل به ماهیت و عملکرد آنان دارد.
در اجاره نشینها همه همسایه ها که سایه هم را با تیر می زنند پای سفره می نشینند و یکی می شوند و سعی می کنند اختلافاتشان را حل کنند. در مهمان مامان تمام آشفتگی ها و بی نظمی ها در مهمان داری مامان سر سفره به وحدت وجود می رسد و آرامش پرتو می افکند.....ودر سکانس آخر رویای همه چیز خوب هامون سفره ای اعیانی ،چیده می شود چرا که قرار بود همه چیز آنطوری که حمید هامون می خواست باشد اما باد می آید و همه سفره را با خود می برد چرا که همه چیز خوب پیش نرفت . به گمانم در سکانسی از "لیلا " که مهمانیست و یا شله زرد می پزند و در فیلم "بانو" و سکانس آخر پری هم که سفره افطار نان خشک و خرما توسط داداشی چیده می شود و حتی در سکانس تقسیم سوسیس توسط علی سنتوری در پناهگاه معتادان هم می توان این المان را پی گرفت.
اینروزها که ذهن بسیاری از ما هنوز از مرگ فجیع داریوش مهرجویی خلاص نشده است گاهی بر می گردم و سکانس های درخشانی از آثار او را مرور می کنم و با خودم می اندیشم ما( لا قل ما دهه چهل و پنجاهی ها ) هنوز چه قدر مدیون او هستیم.
نظر شما