نوری المالکی مرحله به مرحله پیش می‌رود

پس از اینکه اکثریت گروه‌های شیعه عراق با تشکیل ائتلاف جدید، نوری المالکی نخست‌وزیر این کشور و حزب الدعوه، حزب متبوع وی را در معرض انتخاب پیوستن به این ائتلاف و یا جدا شدن راه خود قرار دادند، انتظار می‌رفت نوری المالکی سرانجام به ائتلاف شیعیان بپیوندد. اما چنین نشد، وی طی روزهای گذشته با اعلام ایجاد ائتلاف دولت قانون متشکل از جمعی از گروه‌های شیعه و سنی راه خود را از اکثریت شیعه جدا کرد. مالکی اکنون در مرحله‌ای از اعتماد به نفس بالا به سر می‌برد و تصورش بر این است که خود به تنهایی می‌تواند محور بسیاری از رویدادها و تحولات سیاسی قرار بگیرد و برهمین اساس است که تحلیلگران معتقدند نپیوستن او به ائتلاف ملی نوعی قمار بزرگ سیاسی در دوران حیات او است که چه بسا پیروزی او در آن می‌تواند فصل جدیدی در تاریخ معاصر عراق محسوب شود. مالکی یقین دارد که ائتلاف دولت قانون او تا زمان انتخابات سراسری که حدود سه ماه دیگر است به اندازه‌ای قوی خواهد شد که بتواند با ائتلاف ملی به تقابل بپردازد. خبر، در گفت‌وگو با دکتر علی بیگدلی استاد دانشگاه شهید بهشتی زوایای مختلف این مسئله را مورد واکاوی قرار داده است.

*نوری المالکی سرانجام با تشکیل «ائتلاف دولت قانون» راه خود را از دیگر گروه‌های شیعه جدا کرد. ارزیابی شما از این اتفاق چیست؟

نوری المالکی در دور اول نخست‌وزیری خویش از سوی شیعیان حمایت می‌شد لذا از سوی محافل داخلی و همچنین غربی‌ها مورد اعتراض قرار گرفته بود که به سمت شیعیان گرایش دارد و این امر اجازه نمی‌دهد دولت ملی عراق تشکیل شود. این گرایش مشکل مهمی پیش روی تشکیل دولت ملی و همه گیر در عراق شده بود. از طرفی گروه‌های دیگر شیعه نیز نوری المالکی را به همکاری بیشتر با آمریکا متهم کرده و خواستار سهم بیشتری در کابینه جدید نوری المالکی (دور دوم نخست‌وزیری) بودند. این مناقشات به نتیجه‌ای تفاهم آمیز نرسیدتا اینکه نوری المالکی تحت حمایت آمریکایی‌ها راه خود را از دیگر شیعیان جدا کرد و در پیوند با برخی گروه‌های سنی و شیعه ائتلاف جدیدی تشکیل داد که بنظر من برای آینده عراق و همچنین تشکیل دولت ملی و مقتدر در عراق مفید است.

*اما اکثریت مردم عراق شیعه هستند و نوری المالکی در اداره کشور بدون مشارکت فراگیر شیعیان به مشکل بر می‌خورد؟

اینکه اکثریت شیعه هستند مهم نیست، چرا که در لبنان نیز همین حالت وجود دارد گرچه در تقسیم‌بندی 1943 قدرت به صورت طائفه‌ای تقسیم شده است و به اشتباه شیعیان در موقعیت پائینی قرار گرفتند ولی در حقیقت شیعیان لبنان نیز در اکثریت هستند. گروه‌های شیعه در عراق و همچنین در لبنان معمولاً فقیر هستند و در ساختار قدرت از لابی‌های چندانی برخوردار نیستند. آقای مالکی به این نتیجه رسیده است که اگر می‌خواهد قدرت تأثیر‌گذاری باشد باید به سنی‌ها امتیاز بدهد. به هر حال در آینده می‌تواند نظر گروه‌های شیعه را به نحوی جلب کند ولی الان باید به اهل تسنن امتیاز بدهد. شما به این موضوع توجه کنید که در دوره نوری المالکی رؤسای قبایل سنی پنهانی با آمریکایی‌ها به توافق رسیدند و از نا امن شدن عراق جلوگیری کردند این امر در موفقیت نوری المالکی بسیار مؤثر بوده است. منهای حساسیتی که ما درباره گروه‌های شیعه داریم این اقدام نوری المالکی جواب مثبت می‌دهد.

*یعنی گروه‌های شیعه دیگر مانند جریان صدر و مجلس اعلای اسلامی عراق در این انتخابات شکست می‌خورند؟

ممکن است شکست نخورند. اما همه چشم‌ها به آقای مالکی دوخته شده است، مالکی هم شیعه است، هم به ایران نزدیک است و هم اینکه ارتباط خوبی با مراجع تقلید دارد. در عین حال با آمریکا و برخی قدرت‌های دیگر نیز به توافقاتی رسیده است. وی اگر مثل دفعه گذشته فقط به شیعیان تکیه کند نمی‌تواند به موفقیت قابل توجهی برسدو حمایت‌های دیگران از خود را از دست خواهد داد. بنابراین بسوی همکاری با ائتلاف ملی نرفت. گرچه شیعیان اکثریت جمعیت عراق را تشکیل می‌دهند ولی اقلیت سنی از نفوذ بیشتری برخوردار است و قدرت لابی زیادی دارد به هر حال این اقلیت در دوره رژیم گذشته تحصیلات بالایی پیدا کرده و توانستند ارتباطات خوبی با جهان عرب برقرار کنند.

*کردها در دولت آینده از چه جایگاهی برخوردار خواهند بود؟

الان یک مقدار اختلافاتی بین دولت مرکزی و کردها بخصوص درباره نفت کرکوک وجود دارد. بنظر می‌رسد، آمریکایی‌ها هم از مواضع کردها حمایت نخواهند کرد و در این مجادله طرف نوری المالکی را خواهند گرفت به شرط اینکه نوری المالکی نیز آن‌طور که آمریکایی‌ها می‌خواهند سهم لازم را به اهل تسنن بدهد. البته کردها هوش سیاسی بالایی دارند به همین دلیل بارزانی هم خیلی دستپاچه شده است و احتمالاً چنانچه نوری المالکی نخست‌وزیر باقی بماند، پس از انتخابات کردها را محدودتر خواهد کرد و در رأس همه مسائل تکلیف نفت کرکوک را روشن خواهد کرد. المالکی سابقه مبارزاتی دارد و شخصیت فهمیده و تحصیل کرده‌ای است. بنابراین نافع ملی عراق را بر دیگر مسائل ترجیح داده و نخواهد گذاشت این رویه ادامه پیدا کند. بدین ترتیب پس از تعیین تکلیف سنی‌ها نوبت به نحوه مشارکت شیعیان در قدرت خواهد رسیدو پس از این است که مسائله کرده نیز حل خواهد شد. به نظر من این رویکرد استراتژی درستی است که البته بدون شک آمریکایی‌ها در طراحی آن به نوری المالکی مشورت می‌دهند.