گزارشی از آمار سایت‌های خبری در شهرستان‌ها/ انبوهی از سایت‌های بی‌تاثیر و بی‌سرانجام

سارا طالبیان: در حالی که تا همین چند سال پیش جز در تهران و چند مرکز استان بزرگ کشور، خبری از سایت‌های خبری و تحلیلی و پایگاه‌های اطلاع رسانی نبود. حال این سوال پدید می‌آید که آیا رشد کمی آمار سایت‌های خبری متولد شده در شهرستان‌ها واقعا نشان از گسترش توجه به امر اطلاع رسانی و اهمیت اخبار شهرستان‌ها دارد یا آنکه مقصود و هدف نهایی از تاسیس چنین سایت‌هایی چیز دیگری است.

هنگامی که آمار سه یا چهار سال قبل سایت‌های خبری فعال در شهرستان‌ها را مرور می‌کنیم، با تعداد نسبتا زیادی از سایت‌های خبری و تحلیلی مواجه می‌شویم که در برهه‌های خاصی از تاریخ سیاسی و اجتماعی کشور و متناسب با شرایط روز در برخی شهرستان‌ها سر برآورده‌اند و جالب آنجاست که با آرام شدن فضای سیاسی و اجتماعی خاص آن دوران، به سرعت از فعالیت باز ایستاده‌اند و نیست و نابود شده‌اند. تعداد سایت‌های خبری و تحلیلی که تاریخ مصرفی چند ماهه داشته‌اند در بسیاری از استان‌ها و شهرستان‌های کشور آماری تامل برانگیز دارد. این در حالی است که در کنار تعداد نسبتا زیاد سایت‌های خبری تاریخ مصرف‌دار و مقطعی، سایت‌های معدود و انگشت‌شماری نیز در شهرستان‌ها فعالیت می‌کنند که پیشینه چندین ساله و سابقه فعالیت حرفه‌ای و زورآمد را در کارنامه خود ثبت کرده‌اند.

تبلیغات سیاسی در پوشش سایت خبری

هنگامی که سایت خبری و تحلیلی جدیدی آغاز به کار می‌کند، معمولا باید برنامه‌ای میان مدت و دراز مدت برای ادامه فعالیت خود داشته باشد و مهم‌تر از آن، اینکه باید اطلاع‌رسانی صادقانه و بی‌طرفانه را اساس و سرلوحه فعالیت خود قرار ‌دهد؛ اما این روزها فضای مجازی فارسی‌زبان پر شده است از سایت‌های خبری و تحلیلی که هر فعالیتی انجام می‌دهند به جز اطلاع‌رسانی و آگاهی‌بخشی به مردم.  بسیاری از سایت‌های خبری فعال در شهرستان‌ها، نه تنها ویژگی‌های عمومی و اصولی یک سایت خبری را ندارند، بلکه صرفا با نام سایت خبری و با مقاصد سیاسی و تبلیغاتی پا به عرصه می‌گذارند و در نهایت نیز دولت مستعجل آنها خیلی زود افول می کند و این سایت ها برای همیشه به خانه ای متروک بدل می شوند.

نگاهی به آمار سایت های خبری شهرستان ها و نحوه تولد و ادامه حیات آنان نشان می دهد که بسیاری از سایت‌های به اصطلاح خبری و تحلیلی در شهرستان‌ها در برهه‌های زمانی خاصی نظیر انتخابات مجلس شورای اسلامی، انتخابات میان دوره‌ای مجلس، انتخابات شورای شهرها و ... راه‌اندازی شده‌اند و در تضاد با فلسفه سایت خبری و تحلیلی، صرفا به تبلیغات غیرمستقیم و حتی بعضا مستقیم برای گروه یا فردی خاص پرداخته‌اند و با برآورده شدن نیات تبلیغاتی دست از فعالیت کشیده‌اند.

این روزها و هم‌زمان با آغاز فعالیت‌‌های انتخاباتی نامزدهای نهمین دوره انتخابات مجلس شورای اسلامی، در بسیاری از شهرستان‌ها دوباره رد پای سایت‌های خبری جدیدالتاسیس دیده می‌شود. این سایت‌ها نیز همچون گذشته با هدف تبلیغ برای نامزد یا جریانی خاص ایجاد شده‌اند و با شمایل سایت خبری و تحلیلی به تبلیغات انتخاباتی و بعضا در مواردی، تخریب رقبای انتخاباتی جریان مورد حمایت خود می‌پردازند.

استفاده از نام و شمایل سایت خبری و تحلیلی برای مقاصد سیاسی و تبلیغاتی افراد و گروه‌های خاص، نه تنها تخطی از تعهدات و اصول حرفه‌ای اطلاع‌رسانی مستقل و عینی در سایت‌های خبری و تحلیلی است، بلکه به نوعی ناآگاه و منفعل پنداشتن مخاطب را القا می‌کند، گویی که مخاطبان رسانه را می‌توان تنها با نام و ظواهری به نام سایت خبری فریب داد و تبلیغات غیرمستقیم و اثرگذار را بر آنها عرضه کرد.

فعالیت غیرحرفه‌ای و بی‌کیفیت در سایت‌های خبری نوظهور

سایت‌های خبری و تحلیلی تبلیغ‌گر، سایت‌هایی که یک شبه متولد می‌شوند و چند ماهه از بین می‌روند، سایت‌هایی که موعد انقضا و تمام شدن تاریخ مصرف آنها زود به سر می‌رسد، عمدتا سایت‌هایی غیرحرفه‌ای و بی‌کیفیت نیز هستند. بسیاری از سایت‌های خبری موجود در شهرستان‌ها به لحاظ ویژگی‌های خبری، تصویری، گرافیکی و محتوایی از کیفیت بسیار پایینی برخوردار هستند تا جایی که گاه می‌توان گفت محتوا، ادبیات نگارش و جلوه‌های تصویری برخی از این سایت‌ها، نازل و غیرقابل دفاع است.

ساده‌ترین اصول خبرنویسی و گزارش نویسی در برخی از این سایت‌ها رعایت نمی‌شود. بسیاری از اصول حرفه‌ای و اخلاقی حرفه خبر و روزنامه‌نگاری در برخی از این سایت‌ها نادیده گرفته می‌شود تا آنجا که گاه برای حمایت از فرد یا جریان خاصی، تخریب، توهین و افترا به فرد و جریانی دیگر سرمشق فعالیت‌های یک سایت قرار می‌گیرد.

همه این موارد موجب می‌شود بسیاری از سایت‌های خبری فعال در شهرستان‌ها، سایت‌هایی غیرحرفه‌ای و بی‌کیفیت باشند که به واسطه حضور افراد غیرحرفه‌ای به فعالیت کوتاه مدت خود ادامه می‌دهند و به دلیل محتوای نازل و کم‌مایه، به سرعت مخاطبان هیجان زده خود را از دست می‌دهند.

سایت‌های متعهد؛ سایت‌های ماندگار

با وجود تمام اشکالات و نابسامانی‌هایی که در بسیاری سایت‌های خبری فعال در شهرستان‌ها وجود دارد، می‌توان گفت نفس افزایش کمی و بالا رفتن تعداد سایت‌های خبری شهرستانی، می‌تواند عامل مهمی در گسترش توجه به اطلاع رسانی در استان‌ها و بهبود کمی و کیفی بنگاه‌های خبری در مناطق مختلف کشور باشد. این مهم در صورتی محقق می‌شود که فعالیت سایت‌های خبری و تحلیلی به تدریج از تبلیغات سیاسی و مقطعی، به سمت خبررسانی عینی و اطلاع‌رسانی حرفه‌ای سوق پیدا کند.

در میان سایت‌های خبری فعال در شهرستان‌ها سایت‌هایی وجود دارند که به رغم تغییر و تحولات مقطعی سیاسی و به دور از سیاست‌زدگی کار حرفه‌ای روزنامه‌نگاری الکترونیک را دنبال می‌کنند و با تعهد به اصول اخلاقی و حرفه‌ای کار خبر، رسالت واقعی یک سایت خبری را عهده‌دار می‌شوند. همین دوری از جریان‌ها و موج‌های سیاسی و حفط جایگاه نقد و نگاه بی‌طرفانه و عینی به مسائل، رمز ماندگاری و برجستگی فعالیت برخی سایت‌های خبری در شهرستان‌ها است.

با وجود آنکه تعداد سایت‌های خبری و تحلیلی متعهد در شهرستان‌ها کمتر و محدودتر از سایت‌های مقطعی و تبلیغاتی است، اما این سایت‌ها توانسته‌اند با فعالیت اصولی و حرفه‌ای، مخاطبان  خود را در شهرستان‌ها حفظ کنند و با نگاه به اصول اخلاقی روزنامه‌نگاری، فعالیت مستمر و تأثیرگذاری را در حوزه خبری و اطلاع‌رسانی تحت پوشش خود داشته باشند.

نگاهی به آمار سایت‌های خبری فعال در شهرستان‌ها

بررسی تعداد سایت‌های خبری در استان‌های مختلف و مقایسه تعداد کاربر و میزان نفوذ اینترنت در هر شهرستان با تعداد سایت‌های خبری آن شهرستان یکی از موضوعاتی است که دید روشن‌تری را نسبت به فعالیت سایت‌های خبری در شهرستان‌ها ایجاد می‌کند.

در زیر جدولی از مهم‌ترین و فعال‌ترین سایت‌های خبری موجود در شهرستانها به تفکیک استان و شهر ارائه شده است. نکته قابل توجه در این مورد آن است که جدول سایت‌های فعال در شهرستان‌ها هر سال و یا حتی چند ماهی یک بار با تغییرات متعددی روبرو می‌شود و تعداد قابل توجهی سایت خبری و تحلیلی از بین می‌روند و تعداد قابل توجهی سایت خبری و تحلیلی جدید و نوظهور نیز متولد می‌شوند. این امر همان طور که پیشتر عنوان شد نشان‌دهنده غیرحرفه‌ای بودن، سطح کیفی پایین از نظر شکل و محتوا و نیز فعالیت ناهماهنگ و متضاد با اصول و تعهدات عینی‌گرایی و بی‌طرفی در سایت‌های خبری است. این در حالی است که سایت‌های خبری حرفه‌ای و متعهد در شهرستان‌ها فعالیت مستمر و ماندگاری دارند و با وجود تولد و مرگ سایت‌های متعدد دیگر، به فعالیت باثبات و مداوم خود ادامه می‌دهند.

 همان طور که مشاهده می‌شود استان‌های اصفهان و مازندران بیشترین تعداد سایت‌های خبری را به خود اختصاص می‌دهند و این آمار بی ارتباط به این موضوع نیست که ضریب نفوذ اینترنت در سال 90 در هر دوی این استان‌ها از آمار میانگین کشور که از سوی وزارت ارتباطات 32 درصد اعلام شده، بیشتر است و تعداد کاربر قابل توجهی در این استان‌ها وجود دارد.

در نمودار زیر استان‌هایی که بیشترین تعداد سایت خبری و نحلیلی فعال را پس از تهران دارند، مشخص شده است:

 /2727