محمد حسین نجفی کلباسی کیست؟ مسافر گمنام کتابخانه های جهان

آیت الله محمد حسین نجفی کلباسی؛ دانشمندی از دیار اصفهان و از دل خانواده ای با دانش و علم بالا بود که از نوجوانی برای کسب علوم دینی به نجف مهاجرت کرد.
نسبت خانوادگی محمد حسین نجفی کلباسی به مالک اشتر می رسد، او از عالمان گمنام دینی و صاحب ده ها تالیف ارزشمند است. نگاه ویژه ای به گردآوری آثار خطی اسلامی داشت . همین شد که به بسیاری از کتابخانه های مهم جهان سفر می کرد و با شناسایی آثار ارزشمند، از آن ها نسخه برداری می کرد.

پایگاه فکر و فرهنگ مبلغ، به مناسبت ۱۸ آبان ۱۳۳۴ شمسی، سالروز درگذشت آیت الله محمد حسین نجفی کلباسی، گزارشی از زندگی، شخصیت گمنام و آثار او را تقدیم شما علاقه مندان کرده است:

زندگینامه

محمدحسین نجفی کلباسی در سوم شعبان قمری در اصفهان متولد شد، او فرزند محمدرضا کلباسی از نوادگان دانشور معروف محمد ابراهیم کرباسی از علمای زمان بود. نام فامیلی آنها ابتدا به کرباسی سپس به کلباسی معروف شدند.

این خاندان که صاحب علم و اعتبار بالایی در اصفهان و از مروجین شرع مقدس بودند، نسبت شان به مالک اشتر، از فرماندهان و یاران خاص امام علی علیه السلام می رسد. در اواخر قرن 13 قمری بود که علاقه این خانواده به کسب علم باعث شد آنها به نجف اشرف مهاجرت کنند و در آنجا از جایگاه خاص علمی برخوردار شدند.

تحصیلات و استادان

محمدحسین در دوران نوجوانی قرآن و ادبیات عربی و فارسی را آموخت و در اوان بلوغ به کسب علوم دینی و به یادگیری فقه و اصول و کلام مشغول شد. کتاب «شرح لمعه» از معروف ترین کتاب فقهی شیعه را نزد فقیه کامل میرزا محمدحسن قاضی عسکر فراگرفت. در همین ایام بود که شرحی مجزی برای کتاب «باب حادی عشر» تالیف علامه حلی نوشت. 

محمدحسین پس از تکمیل کردن علوم مقدماتی در اصفهان، در سال 1340 قمری که 17 ساله بود برای کسب مراتب علم به نجف رفت اما تحصیل یک علم عطش او را رفع نکرد.

علم رجال را نزد آقا سید ابوتراب خوانساری و سطوح را نزد سید آقا ابراهیم اصطهباناتی و شیخ عبدالحسین رشتی خواند. دروس عالیه خارج فقه و اصول را نزد آیت الله سید ابوالحسن اصفهانی، آیت الله ضیاءالدین العراقی و آیت الله شیخ محمدکاظم شیرازی فراگرفت.

 حکمت و فلسفه را خدمت مرحوم شیخ مرتضی طالقانی و سید حسین بادکوبه‌ای و کلام را نزد شیخ محمدجواد بلاغی تلمذ نمود.

پس از هشت سال اقامت در نجف

وی پس از هشت سال اقامت و کسب علم در نجف، در سال ۱۳۴۸ قمری به اصفهان بازگشت و در محضر آیت الله حاج سید محمدصادق خاتون‌آبادی به فراگیری فقه اشتغال جست و در همین ایام مشغول تألیف کتابی به نام «غرائب و قصار الکلم» شد که در آن لغات عربی و کلمات کوتاهی که در قرآن و سنت وارد شده، همراه با گوینده و ناقل آن جمع آوری کرد.

پس از مدتی به نجف اشرف بازگشت و در محضر آیت الله سید عبدالهادی شیرازی و شیخ حسین حلی به تکمیل آموخته‌هایش در فقه و اصول و تألیف کتاب‌هایی چند پرداخت.

 وی به خانه و جلسات خانگی سید جمال الدین گلپایگانی و شیخ عبدالرسول جواهری بسیار رفت و آمد می‌کرد تا از فضائل و کمالات اخلاقی و اندوخته‌های علمی ‌آن‌ ها بی‌بهره نماند. 

تدریس و تحقیق

محمدحسین در سال 1360 قمری در سن 37 سالگی برای کسب معنویت به حج رفت، پس از یک سال و دو ماه اقامت در مکه و مدینه به نجف بازگشت و به تدریس و تالیف مشغول شد. 17 سال بعد که 54 ساله بود برای معالجه به تهران آمد و پس از بهبودی نسبی، پزشکان به ایشان اجازه برگشت به عراق را ندادند از این رو در ایران ماندگار شد و ایشان قم را برای ادامه کسب علم و تدریس انتخاب کرد.

ایشان با وجود استعداد سرشار و توانایی های علمی که داشت اما در گمنامی به سر می برد و از سال 1378 قمری در سن 55 سالگی که به قم مهاجرت کرد به دور از تشریفات در منزلی محقر و استیجاری ساکن شد. در مدت کوتاهی درس خارج فقه و اصول او مجمع بسیاری از دوستداران علم و فضل شد.

سفر به کتابخانه های جهان

او در کنار تدریس و تحقیق، برای دست‌یابی به حقایق، رنج سفر به کتابخانه‌های بزرگ و معتبر جهانی را بر خود می‌خرید و سفرهای مختلفی برای دست‌یابی به حقایق تاریخی و علمی، به کتابخانه‌های مختلف جهانی داشت. او که با کتاب و کتابخانه می‌زیست، دارای کتابخانه نفیسی حاوی نسخه‌های خطی فراوان جمع آوری شده از سراسر جهان بود.

مرکز میکروفیلم نور ایران - هند در مقدمه فهرست میکروفیلم نسخه‌های خطی فارسی و عربی خود در بزرگداشت از اقدام علمی ‌آن مرحوم، چنین می‌آورد:
«اهداء: این مجموعه گرانقدر که شناسنامه مهمی از تلاش علمی ‌عالمان بزرگ اسلامی ‌در طول قرن‌های متمادی است، به روح پرفتوح آیت الله شیخ محمدحسین کلباسی، بزرگمردی که تمام عمر شریفش در گوشه گمنامی ‌در تلاش برای احیاء آثار ناشناخته اندیشمندان بزرگ اسلامی ‌سپری گشت، تقدیم می‌گردد».

آثار و تالیفات

محمدحسین نجفی کلباسی همواره با قلم و دفتری در درس حاضر می‌شد و آن چه استاد به او القاء می‌کرد، ثبت می‌نمود تا سرمایه‌ای جاوید برای آیندگان و مکتب پویای شیعی باشد. او با نوشتن تقریرات درس اساتید مشهوری چون: مرحوم آقا ضیاءالدین عراقی و مرحوم سید ابوالحسن اصفهانی، سهم بسزایی نسبت به گسترش و تقویت فقه و اصول و فرهنگ شیعی اسلامی ‌ادا کرده است.

تألیفات او، که جز دو مورد همه مخطوط هستند، به این شرح است:

۱- غریب الحدیث.

۲- شرحی بر کفایه آخوند خراسانی.

۳- شرحی بر عروة الوثقی.

۴- وسیلة الوصول إلی حقائق الأصول (تقریرات درس فقه و اصول آیت الله سید ابوالحسن اصفهانی).

۵- تقریرات درس آیت الله آقا ضیاء عراقی (این تقریرات یک دوره کامل اصول است که توسط انتشارات جامعه مدرسین در حال انتشار است).

۶- تقریرات درس فقه آیت الله میرزا عبدالهادی شیرازی.

۷- فضائل اهل البیت علیهم السلام.

۸- شرح باب حادی عشر اثر علامه حلی.

۹- غرائب و قصارالکلم من الکتاب والسنة.

۱۰- مقداری از فقه مثل کتاب طهارت و صلات و غیره.

۱۱- تقریرات درس آیت الله شیخ حسین حلی.

۱۲- غریب القرآن، در چند جلد. (وی در این کتاب به دسته‌بندی آیات قرآن کریم به صورت موضوعی پرداخته است).

جایگاه اجتماعی و دینی

آیت الله شیخ محمدحسین کلباسی دارای خصوصیات بارزی بود که او را از سایر علما جدا می‌کرد. ترجمه نویسان به اتفاق گفته‌اند: وی از علمای اعلام و فقهای کرام حوزه علمیه نجف و قم، عادل، فاضل، کامل و فقیهی زاهد، واجد عنوان حسب و نسب، دارای مقام علم و عمل بود.

در قضای حوائج عامه مردم و اعمال خیریه و دستگیری از محتاجان سعی فراوان داشت و برای رفع گرفتاری مردم از هیچ کاری دریغ نمی‌کرد. او از آبرو و علمی ‌که خداوند به او ارزانی کرده بود، ذره‌ای دریغ نداشت و خانه او مأمن خاص و عام مردم بود.

بسیاری به او مراجعه می‌کردند و کتاب‌های علمی ‌و اخلاقی او را برای مطالعه و استفاده از نکات علمی‌ و اخلاقی امانت می‌گرفتند و او هیچ امتناعی نمی‌کرد؛ به طوری که در همین راه دو نسخه خطی از بهترین کتاب‌هایش را متأسفانه از دست داد.

آیت الله کلباسی محضری خوش و اخلاقی نیک داشت، مقید به آداب و اوراد و ادعیه و دائم الذکر و حافظ بسیاری از سوره‌های قرآن و دعا بود. کلباسی وارسته‌ای بود که سرای دل را به نور تقوا و تهذیب نفس روشن کرده؛ یاد خدا آرام بخش روح و روان او و معارف اهل بیت علیهم السلام زینت بخش نهانخانه وجودش گشته بود.

وفات

آیت الله محمدحسین نجفی کلباسی در روز دوشنبه نهم رجب ۱۴۱۸ قمری پس از چهل سال سکونت در قم در سن 95 سالگی دعوت حق را لبیک گفت و پیکر پاکش با تشییعی باشکوه و پس از نماز آیت الله محمدتقی بهجت بر پیکر ایشان، در یکی از حجرات صحن حرم مطهر حضرت معصومه سلام الله علیها به خاک سپرده شد.

منبع: تهیه شده در تحریریه مبلغ