به گزارش پایگاه فکر و فرهنگ مبلغ، ۳۰۹ سال پیش در روز ۲۵ ماه مبارک رمضان، شیخ بهاءالدین اصفهانی، معروف به فاضل هندی و اصفهانی، از علمای بزرگ شیعه در عصر صفویه، به دیار باقی شتافت و در قبرستان تختپولاد اصفهان به خاک سپرده شد.
بنابر روایت حوزه، جایگاه ویژه ایشان به علت تألیف کتاب کشف اللثام در شرح قواعد الاحکام علامه حلی است، به گونهای که وی را کاشف اللثام نیز میخوانند چون در کودکی با پدر بزرگوارش به هند رفت، به فاضل هندی مشهور شد.
وی در مقدمه «کشف اللثام» میگوید: «در ۱۳ سالگی از معقول و منقول فارغ التحصیل شدم.» او تألیف را قبل از بلوغ آغاز کرد و پیش از بلوغ به اجتهاد دست یافت. فاضل هندی در ۱۶ سالگی موفق شد شفای بوعلی را تلخیص کند.
مرجعیت علمی فاضل هندی پس از رحلت مرحوم مجلسی (۱۱۱۰ هـ.ق) و درگذشت آقا جمال خوانساری (۱۱۲۵ هـ.ق) فراگیر شد.آراء و نظرات او کاملا مورد توجه فقهاء و علمای شیعه است.
تألیفات فاضل هندی
در برخی از آثار فاضل هندی آمده است که وی ۸۰ تألیف درباره موضوعات مختلف علوم اسلامی نگارش کرده است.
گرایش و تبحّر وی در فقه و اصول بود. وی در زمینههای: عقاید، کلام، تفسیر، نحو و ... به تلخیص و شرح آثار پیشینیان پرداخت. برخی از شرحهای وی مانند کشف اللثام چنان عمیق و مبسوط است که خود تألیفی مستقل به حساب میآید. از جمله کارهای تفسیری او تنظیم بخشهای تفسیری کتاب امالی سید مرتضی است.
فاضل هندی در تلخیص برخی متون نحوی نیز کوشش بسیاری نمود. تعداد آثار او را تا ۱۵۰ کتاب و رساله نوشتهاند.
فاضل هندی در عصری میزیست که اخباریگری در حوزههای علمیه رواج داشت. علامه محمدباقر مجلسی گرچه اخباری بود، روش میانه و معتدلی را در پیش گرفته بود و اکثر آثارش ـ حتی آثار فقهی و کلامیاش ـ در قالب ترجمه احادیث بود. در کنار این حرکت مقدس، مجتهدانی بودند که آثار آنها بر اساس استدلالهای عقلانی و بهرهگیری از دانش اصول بود. پیشتازان این اندیشه، آقا جمال خوانساری و فاضل هندی بودند.
اثر ماندگار و کمنظیر
فاضل هندی متن فقهی مفصلی را به عنوان شرح بر «قواعد الاحکام» علامه حلی نوشت و نام آن را «کشف اللثام عن حدود قواعد الاحکام» نهاد. او پیش از این شرح، شرحی بر لمعه با عنوان «المناهج السویه» را نوشت. آقا جمال خوانساری جز حاشیه بر لمعه و نگارش آثار فقهی کوتاه، متن مفصلی آماده نکرد. بعد از این دو شخصیت، تا مدتی طولانی یعنی در تمام قرن دوازدهم متن فقهی مفصلی نوشته نشد. بنابراین «کشف اللثام» موقعیتی ممتاز یافت.
زمانی که صاحب جواهر و صاحب «ریاض المسائل» دست به نگارش کتابهای مفصل خود زدند، آخرین اثر فقهی مفصل عالمانه را همین کشف اللثام دانسته، از آن در تدوین کتاب خویش بهرهی فراوان بردند. صاحب «جواهر الکلام» اعتماد عجیبی به فاضل هندی و کتابش (کشف اللثام) داشت و چیزی از جواهر را نمینوشت مگر آن که کشف اللثام در دسترس او باشد. از قول صاحب جواهر نقل کردهاند: «لو لم یکن الفاضل فی ایران ما ظننت أنّ الفقه صار الیه؛ اگر فاضل (هندی) در ایران نبود، گمان نمیکردم فقه به آنجا رفته باشد».
صاحب جواهر، از کشف اللثام در نگارش جواهر فراوان استفاده کرده است. از جمله: ۸۰ مورد در جلد اول، ۱۳۸ مورد در جلد هشتم، ۸۰ مورد در جلد نهم، ۸۵ مورد در جلد دهم، ۱۵۰ مورد در جلد یازدهم، ۲۰۰ مورد در جلد چهل و یکم و ۲۸۰ مورد در جلد چهل و سوم. شیخ انصاری نیز در کتاب مکاسب خود، به کشف اللثام بسیار استناد کرده است. بنابراین باید فاضل هندی را حلقه واسط مهمی در تاریخ اجتهاد شیعی برشمرد.
رحلت
این عالم نابغه شیعه در سال ۱۱۳۷ ه.ق در همان سال فتنه افغان و تسلط آنان بر اصفهان درگذشت و درتخت فولاد، بالاتر از قبر ملا اسماعیل خواجوئی مدفون گشت، و حاج ملامحمد نائینی هم که از فضلای علمای اعلام بود، در سال ۱۲۶۳ ه.ق در اصفهان وفات یافت و در جنب آرامگاه فاضل هندی مدفون گردید و به همین مناسبت این آرامگاه را مردم اصفهان «فاضلان» گویند.
منابع:
گلشن ابرار جلد ۳ زندگینامه فاضل هندی
ویکی فقه
فقهای نامدار شیعه عقیقی بخشایشی
نظر شما