به گزارش پایگاه فکر و فرهنگ مبلغ،حجت‌الاسلام امیرحسین شکیبافر، کارشناس و پژوهشگر علوم اسلامی به مناسبت ماه مبارک رمضان درباره اهمیت تهذیب و تزکیه نفس گفت: ما در یک نظام مادی متولد می‌شویم یعنی در تحول وجودی خود که از بالا به پایین آمده‌ایم به یک موجود مادی تبدیل شده‌ایم و ارتباط تنگاتنگ با ماده و جسم داریم. روح و جسم ما وحدت دارند که این وحدت نه از نوع انضمامی که دو چیز را به هم پیوند دهد بلکه حالتی مادی است و مرتبه پایین آن جسم می‌شود و مرتبه بالاتر نفس نام می‌گیرد.
چیستی تهذیب
بنا بر روایت ایکنا، وی ادامه داد: قرآن عبارتی دارد که می‌فرماید: «نَفَخْتُ فِیهِ مِنْ رُوحِی» یعنی انسان می‌تواند اسم اعظم الهی باشد و بالاترین و رفیع‌ترین مقام را به خود اختصاص دهد و برای اینکه این امکان به فعلیت برسد باید حرکت کند و این حرکت هم انتقالی نیست که از جایی به جایی حرکت کند بلکه این حرکت به معنای تحول است؛ یعنی حرکتی که همراه با تحول است و ذات انسان تحول پیدا می‌کند و موجود مادی به سمت ملک شدن پیش می‌رود که به آن سیر تهذیب گفته می‌شود.
این پژوهشگر علوم اسلامی افزود: خداوند در سوره مبارکه «تین» می‌فرماید «لَقَدْ خَلَقْنَا الْإِنْسَانَ فِی أَحْسَنِ تَقْوِیمٍ» یعنی ما انسان را در بهترین زمان آفریدیم که به معنای حقیقت انسانیت است و در عالی‌ترین مرتبه قرار دارد؛ سپس خداوند در آیه بعدی می‌فرماید «ثُمَّ رَدَدْنَاهُ أَسْفَلَ سَافِلِینَ» که انسان از آن مرتبه خود پایین آمده است و به پایین‌ترین نقطه یعنی دنیا و عالم ماده رسیده است.
چیستی تزکیه
وی با بیان اینکه سؤالی که پیش می‌آید این است که چطور می‌شود از این عالم ماده خارج شد ادامه داد: خداوند در آیه بعد فرموده است «إِلَّا الَّذِینَ آمَنُوا وَعَمِلُوا الصَّالِحَاتِ» یعنی به شرطی که ایمان و عمل صالح داشت که این دو، بشر را تحول ذاتی می‌دهد و به ذاتش ارتقا می‌بخشد که به آن تزکیه می‌گویند.
شکیبافر اظهار کرد: در قرآن فرمانی وجود دارد که خداوند می‌فرماید «قُلْ إِنَّمَا أَعِظُکُمْ بِوَاحِدَةٍ أَنْ تَقُومُوا لِلَّهِ» یعنی ای پیامبر بگو من فقط یک موعظه دارم که به خاطر خدا بپاخیزید؛ یعنی از حالت رخوت خارج شوید و تمام نیرو و استعداد خود را برای اصلاح نفس بسیج کنید و از رخوت و خواب رها شوید و به صحنه بیایید. این کار به امامت عقل اتفاق می‌افتد؛ امیرالمؤمنین(ع) در خطبه ۲۲۰ نهج‌البلاغه فرمودند که «قَدْ أَحْیَا عَقْلَهُ وَ أَمَاتَ نَفْسَهُ» یعنی کسی که در مسیر حرکت می‌کند یعنی سالک الی‌الله، عقلش را احیا می‌کند و نفسش را که به وضع نامتعادل زمینی تعلق دارد، می‌میراند.
وی افزود: ما عقل و شرع را در تقابل با هم نمی‌دانیم بلکه دست در دست هم دارند و این دو آمدند که فرمان‌های الهی و دستورات شریعت تماماً در خدمت باشد و انسان را در این مسیر حرکت دهند. ماه مبارک رمضان سه رکن دارد؛ رکن اول روزه، دوم قرآن و سوم دعا است. انسان با روزه گرفتن باید توجه خود را از ماده کم کند. روزه سفره تکاثر دنیا را محدود می‌کند تا سفره کوثر معنویت پهن شود. با محدودیتی که برای انسان در خوردن و خوابیدن در ماه رمضان به وجود می‌آید؛ طبع و نفس او لطافت پیدا می‌کند تا حقایق را دریافت کند.
روزه جریانی پاک کننده و اصلاح‌گر برای نفس
شکیبافر با اشاره به آیه روزه در قرآن گفت: قرآن می‌فرماید «یَا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا کُتِبَ عَلَیْکُمُ الصِّیَامُ کَمَا کُتِبَ عَلَی الَّذِینَ مِنْ قَبْلِکُمْ لَعَلَّکُمْ تَتَّقُونَ» یعنی شما روزه می‌گیرید برای اینکه با تقوا شوید و اگر با تقوا شدید الهامات الهی دریافت خواهید کرد؛ بنابراین روزه یک جریان پاک‌کننده و اصلاح‌گر برای نفس انسان است تا انسان بتواند از الهامات الهی و وحی که نازل شده، استفاده کند. وقتی با روزه چنین زمینه‌ای فراهم شد باید به قرآن پرداخت و سپس ارتباط خود را با دعا برقرار کنیم؛ این سه راه ارکان ماه رمضان را می‌سازد البته موضوعات دیگری مثل انفاقات، توجه به اجتماع، ارتباط مفید با مردم برقرار کردن و... کمک می‌کند تا تهذیب صورت بگیرد.
وی با بیان اینکه سه رکن روزه، قرآن و دعا در طول هم هستند، گفت: وقتی قرآن را دریابیم، نفس ما از آن استفاده می‌کند و بروزی دارد که به صورت دعا ظهور می‌یابد. روزه باید ما را از تکاثر دنیا دور کند و در این صورت است که تقوا رخ می‌دهد به همین علت هم از عبارت «َلعَلَّکُمْ» یعنی «شاید» استفاده شده است. حقیقت روزه ارتباط را با دنیا کم و متعادل می‌کند و زمینه استفاده از ارزش‌های انسانی را بیشتر فراهم می‌کند.
ایجاد حرکت در نفس انسان با روزه، قرآن و دعا
شکیبافر درباره نقش دعا در زندگی بیان کرد: ما با دعا زندگی نمی‌کنیم؛ دعا را می‌خوانیم در صورتی که دعا باید به ما جهت دهد. دعاها مقاصدی دارند و وقتی دعای ابوحمزه یا افتتاح می‌خوانیم درست است که از زبان و بیان امامان است اما باید مقاصد ما با مقاصد امام یکی شود؛ هنگامی که دغدغه‌ها یکی شد حرکت ایجاد می‌شود؛ بنابراین روزه، قرآن و دعا باید حرکت ایجاد کند و تهذیب، نهاد انسان را تغییر می‌دهد و حرکت ایجاد می‌کند.
وی در پااین افزود: دعاها باید روح ما را تغییر دهد و به حرکت وادارد؛ وقتی کسی دعا می‌کند آن دعا درخواست و اعلام نیاز فرد است مثلاً مهم‌ترین نیاز در ادعیه هدایت است و وقتی در زندگی دغدغه و اولویت ما هدایت نباشد دعا می‌خوانیم اما آن دعا در زندگی ما وارد نشده است به همین دلیل باید با دعا زندگی کرد. قرآن کتابی است که زندگی کردن را یاد می‌دهد.
نظر شما