به گزارش پایگاه فکر و فرهنگ مبلغ، دروز که خود را موحدون می‌خوانند، یک گروه قومی- مذهبی عرب هستند که سکونت‌گاه‌های اصلی پیروان آن در سوریه، لبنان، فلسطین اشغالی و اردن است. دروزیان در سده ۱۱ میلادی از اسماعیلیان منشعب شدند.
بنابر روایت شبستان، جامعه دروزی پس از سقوط نظام بشار اسد، رئیس جمهوری پیشین سوریه، باوجود اینکه بیش از ۳ درصد از جمعیت سوریه را تشکیل نمی‌دهند، جایگاهی برای خود در نقشه مذهبی، اجتماعی و سیاسی این کشور به دست آورده است. در اینجا نگاهی خواهیم داشت که دروزی‌های سوریه چه کسانی هستند؟
۷۰۰ هزار دروزی در داخل سوریه
برآوردهای غیررسمی، جمعیت جامعه دروزی در سوریه را بین ۷۰۰ هزار تا ۸۰۰ هزار نفر، از جمعیت تقریبی ۲۲ میلیونی سوریه، تخمین می‌زنند که تقریباً ۳ درصد از جمعیت این کشور را تشکیل می‌دهد.
این درصد در مقایسه با فرقه‌های سنی، علوی و مسیحی محدود است، اما وزن واقعی آنها را در معادله سوریه، چه از نظر تاریخی و چه در حال حاضر، نشان نمی‌دهد.
فقدان آمار رسمی دقیق به دلیل توقف سرشماری‌های جمعیتی از زمان آغاز جنگ سوریه، اکثر مؤسسات تحقیقاتی را مجبور به تکیه بر برآوردهای مستقل، مانند برآوردهای منتشر شده توسط بنیاد کارنگی و مرکز مطالعات سوریه در بیروت، کرده است.
طبق این برآوردها، این جامعه در سال‌های اخیر به دلیل مهاجرت و جابجایی، کاهش نسبی عددی را تجربه کرده است، اما هنوز در برخی مناطق حضور گسترده خود را حفظ کرده است.
تعدادی از دروزی‌های سوریه در خارج از این کشور، به ویژه در لبنان، ونزوئلا، برزیل و ایالات متحده آمریکا ساکن هستند. با این حال، این گزارش فقط بر تعداد افراد داخل سوریه تمرکز دارد.
جبل العرب، قلب تپنده دروزی‌ها
بیش از ۸۵ درصد از دروزی‌های سوریه در استان سویدا، در جنوب سوریه، در مرز با اردن زندگی می‌کنند.
این منطقه به طور سنتی با نام جبل الدروز یا جبل العرب شناخته می‌شود و شامل شهرها و شهرک‌های مهمی مانند سویدا، صلخد، شهبا و القریا، علاوه بر ده‌ها روستای با اکثریت دروزی است.
این کوه با جغرافیای ناهموار خود شناخته می‌شود که از نظر تاریخی پناهگاهی امن برای این جامعه فراهم کرده و استقلال آن را تقویت کرده است.
در خارج از سویدا، دروزی‌ها در مناطق کم‌جمعیت‌تری پراکنده شده‌اند، که مهم‌ترین آنها عبارتند از کوه هرمون یا جبل الشیخ در حومه غربی دمشق است، این منطقه شامل روستاهایی مانند عرنة، حینة، ریمة، بیت تیما و بیت سابر است، مناطقی که سابقه طولانی حضور دروزی‌ها به دوران عثمانی بازمی‌گردد.
استان قنیطره شامل برخی روستاهای دروزی‌نشین در نزدیکی ارتفاعات جولان اشغالی، مانند حضَر، است.
جبل السماق در ادلب؛ این منطقه روستاهای قدیمی دروزی مانند قلب لوزه، کفر مارا و کفرکرم را در خود جای داده است. اما از سال ۲۰۱۲ که گروه‌های افراطی کنترل این منطقه را به دست گرفتند، به شدت آسیب دیده و بیشترساکنان را مجبور به فرار کرده است.
این نقشه نشان می‌دهد که جامعه دروزی از نظر جغرافیایی در جنوب متمرکز است، در حالی که حضور آنها در شمال و شمال غربی با تهدید آوارگی و مهاجرت مواجه است.
نهادهای مذهبی بسته و یک نظام اجتماعی منسجم
دروزی‌ها در سوریه پیرو یک فرقه مذهبی بسته هستند که در قرن یازدهم میلادی تحت حکومت سلسله فاطمیان ظهور کرد. از فرقه شیعه اسماعیلیه جدا شد و به مذهب جداگانه ای تبدیل گردید.
آیین دروزی اجازه ندارد به هیچ کس خارج از این جامعه بپیوندد، همچنین تغییر دین به دین دیگری برای هیچ کس در درون آن مورد استقبال نیست. این انزوای شدید مذهبی، جامعه را به یک واحد اجتماعی منسجم تبدیل کرده است.
ساختار مذهبی این فرقه مبتنی بر تقسیم اعضای آن به دو دسته است:
عقال(خردمندان) : کسانی هستند که کتاب‌های حکمت می‌خوانند و مردانی دیندار به شمار می‌روند. آنها با لباس خاص و رفتار سختگیرانه‌شان مشخص می‌شوند و در رأس صحنه مذهبی و اجتماعی قرار دارند.
جاهلان: عوام الناس هستند که حق ندارند از عقاید باطنی مطلع شوند، مگر اینکه به درجه خاصی از دینداری و تقوا رسیده باشند.
اما مرجعیت دینی در نهادی به نام «شیخ عقل»، بالاترین نهاد معنوی این فرقه، تجسم یافته است. به طور سنتی، سه شیخ عقل اصلی در سوریه وجود دارند که به صورت محلی از میان روحانیون ارشد انتخاب می‌شوند.
از جمله مهم‌ترین این چهره‌ها در حال حاضر می‌توان به شیخ «حمود الحناوی» و «حکمت الهجری» اشاره کرد که نفوذ قابل توجهی در جبل العرب دارند، به ویژه پس از کشته شدن شیخ «وحید البلعوس «در سال ۲۰۱۵ که گفتمانی مخالف دخالت این فرقه در درگیری‌های سوریه را در پیش گرفته بود.
شیخ البلعوس که در بمب‌گذاری در شهر سویدا ترور شد، جای خالی قابل توجهی را به جا گذاشت، به ویژه که او بنیانگذار گروهی بود که به «شیخ کرامت» معروف شد، گروهی مذهبی و شبه‌نظامی که به حفاظت از این فرقه در برابر هرگونه دخالت خارجی، چه از سوی دولت و چه از سوی مخالفان مسلح، دعوت می‌کرد.
موضع سنتی نسبت به قدرت: بی‌طرفی مسلحانه
دروزی‌ها سابقه طولانی در اتخاذ مواضع مستقل از قدرت مرکزی دارند که به دوران عثمانی برمی‌گردد، زمانی که از حکومت نیمه‌مستقل در جبل الشیخ برخوردار بودند. در دوران حکومت فرانسه، آنها انقلاب بزرگ سوریه را در سال ۱۹۲۵، تحت رهبری مجاهد سلطان پاشا الاطرش، رهبری کردند که اولین مقاومت ملی سازمان‌یافته علیه استعمار فرانسه را تشکیل می‌داد.
دروزی‌های سوریه مطالبات متعددی دارد که اولین خواسته تشکیل مرجعی از نمایندگان همه رنگ‌ها و اقشار ملت سوریه است که قانون اساسی حقوق همگان را تضمین کند. دومین خواسته کنترل کامل امنیتی بر این استان است که تنها اعضای دروزی آن را اداره کنند. سومین خواسته حفظ سلاح‌هایشان در استان برای دفاع از خود است.
در دوران مدرن، این فرقه باوجود حفظ روابط با نظام سوریه، نوعی «بی‌طرفی محتاطانه» را اتخاذ کرد، به‌ویژه پس از سال ۲۰۱۱.
این فرقه با امتناع از مشارکت در اقدام مسلحانه علیه نظام اسد، از اعزام پسران خود به خدمت سربازی نیز خودداری کردند که منجر به درگیری‌های مکرر با ارتش و سرویس‌های امنیتی شد.
این موضع محتاطانه به سویدا وجه تمایزی کم‌نظیر بخشید. اگرچه به میدان جنگ تبدیل نشد، اما از رکود اقتصادی و هرج و مرج امنیتی مصون نبود و ساکنان را وادار به سازماندهی اعتراضات مکرر، به ویژه در سال‌های ۲۰۲۰ و ۲۰۲۳ کرد. آنها خواستار بهبود شرایط زندگی و پایان فساد شدند. برخی شعارهای سیاسی روشنی علیه نظام سر دادند، اما بدون اینکه به شورش مسلحانه کشیده شوند.
روابط منطقه‌ای در هم تنیده: از لبنان تا بلندی‌های جولان
سخن درباره دروزی‌های سوریه بدون پرداختن به نفوذ منطقه‌ای آنها غیرممکن است. دروزی‌ها حضور قابل توجهی در لبنان دارند و نزدیک به ۵ درصد از جمعیت این کشور را تشکیل می‌دهند. رهبری آنها توسط دو چهره نمایندگی می‌شود: «ولید جنبلاط» رهبر تاریخی حزب سوسیالیست ترقی‌خواه و «طلال ارسلان» رئیس حزب دموکرات لبنان.
رابطه بین دروزی‌های سوریه و لبنان، باوجود اختلافات سیاسی، از نظر خانوادگی و فرهنگی، قوی است.
در فلسطین اشغالی و بلندی‌های جولان اشغالی سوریه، هزاران دروزی تحت اشغال اسرائیل زندگی می‌کنند. بیشتر آنها در بلندی‌های جولان از تابعیت اسرائیلی خودداری کرده‌اند و همچنان تابعیت سوری خود را حفظ کرده‌اند.
این دروزی‌ها، با توجه به تلاش‌های مقامات اشغالگر برای جذب آنها در ارتش اسرائیل، مسئله‌ای بغرنج در روابط بین سوریه و اسرائیل ایجاد کرده‌اند.
روز چهارشنبه، ده‌ها نفر از دروزی‌های شمال اسرائیل تظاهرات کردند و خواستار حمایت از دروزی‌ها در سوریه شدند. معترضان در شمال اسرائیل، منطقه‌ای که دروزی‌ها در آن زندگی می‌کنند، جاده‌ها را مسدود کرده و لاستیک‌های خالی خودرو را آتش زدند.
این در حالی است که درگیری‌هایی بین گروه‌های قانون‌شکن و نیروهای امنیتی در محله دروزی‌نشین جرمانا در جنوب دمشق، پایتخت سوریه، در روز سه‌شنبه و درگیری‌های دیگری در منطقه اشرفیه صحنایا در حومه دمشق در روز چهارشنبه رخ داده است که منجر به کشته و زخمی شدن تعدادی شده است.
در سال‌های اخیر، سرعت ارتباط بین دروزی‌ها در این مناطق، به ویژه با توسعه روش‌های ارتباطی، افزایش یافته است. اما دولت سوریه همچنان با احتیاط این رابطه را زیر نظر دارد و فاصله ساختاری خود را از مقامات مذهبی در لبنان و بلندی‌های جولان حفظ می‌کند.
اقتصاد در حال فروپاشی و هویت در معرض تهدید
همانند دیگر سوری‌ها، دروزی‌ها نیز از اثرات جنگ جاری رنج می‌برند، اما منحصر به فرد بودن آنها به عنوان یک جامعه بسته و سابقه خوداتکایی‌شان، آنها را از برخی جهات آسیب‌پذیرتر کرده است.
استان سویدا که مداخله نظامی را رد می‌کند و تابع یک قدرت مرکزی سختگیرانه نیست، از کمبود خدمات، بیکاری گسترده، زیرساخت‌های ضعیف و فقدان امنیت در برخی مناطق رنج می‌برد.
این شرایط منجر به افزایش مهاجرت به خارج از کشور به ویژه به آلمان و کانادا، جایی که جوامع بزرگ دروزی ساکن شدند، شد. در سال‌های اخیر، افزایش قابل توجهی در قاچاق، تجارت مواد مخدر و اسلحه نیز مشاهده شده است که شیوخ این جامعه را نگران کرده و آنها را بر آن داشته است تا خواستار برقراری امنیت شوند.
با وجود همه این چالش‌ها، جامعه دروزی تا حدی استقلال محلی خود را حفظ کرده و تلاش می‌کند از درگیر شدن در قطب‌بندی‌های شدید در حال وقوع در کشور اجتناب کند و این مسئله به دروزی‌ها جایگاه منحصر به فردی در چشم‌انداز سوریه می‌دهد.
نظر شما