آرمان زارعی: محمدرضا فرزین، رئیس کل بانک مرکزی، در سی و دومین همایش سیاست‌های پولی و ارزی و در نشست تخصصی «ارتقای حکمرانی پولی و بانکی و سرمایه‌گذاری برای تولید»، بار دیگر بر اهمیت اجرای طرح حذف چهار صفر از پول ملی تأکید کرد. فرزین گفت: «اگر این سیاست در زمان مناسب اجرا شود، به موفقیت خواهد رسید؛ تجربه ۷۰ کشور جهان نیز این موضوع را تأیید می‌کند.»فرزین تصریح کرد: «باید نگاه منفی به ریال ایران تغییر کند» و حذف صفرها گامی اساسی در راستای بازسازی اعتماد عمومی به پول ملی خواهد بود. او با تأکید بر اهمیت این اصلاح ساختاری، حذف صفر را فراتر از یک تغییر ظاهری دانست و آن را به مثابه اصلاحی در سازوکار پولی کشور معرفی کرد.
به گزارش خبرآنلاین؛ نخستین تجربه حذف صفر از پول ملی به آلمان پس از جنگ جهانی اول برمی‌گردد که در سال ۱۹۲۳ طی بحران ابرتورم، ۱۲ صفر از مارک آلمان حذف شد و «رنتن مارک» معرفی شد. پس از آن اتریش، مجارستان، فرانسه، هلند و کره جنوبی نیز اقدام به حذف صفر کردند. آرژانتین و برزیل چندین بار صفرهای پول خود را کم کردند اما همچنان با تورم بالا مواجه‌اند. روسیه، بلغارستان، ترکیه، جمهوری آذربایجان و ترکمنستان نیز حذف صفر را تجربه کرده‌اند. ترکیه در سال ۲۰۰۵ با حذف ۶ صفر تجربه‌ای موفق داشت. زیمبابوه و ونزوئلا علی‌رغم حذف گسترده صفرها نتوانستند بر بحران اقتصادی غلبه کنند.
این نخستین بار نیست که حذف صفر از پول ملی در دستور کار دولت قرار می‌گیرد. پیش از این، در دی‌ماه سال گذشته، رسانه‌ها از ارائه لایحه اصلاح قانون پولی و بانکی کشور توسط دولت چهاردهم به ریاست مسعود پزشکیان خبر داده بودند. لایحه‌ای که به صورت یک‌فوریتی به مجلس شورای اسلامی ارسال شد. اگرچه شهرام دبیری، معاون پارلمانی رئیس‌جمهور، این خبر را تکذیب کرد، اما نشانه‌های آشکار از عزم دولت برای اصلاح پول ملی وجود داشت.
تاریخچه حذف صفر؛ از دولت هاشمی تا امروز
بحث حذف صفر از پول ملی قدمتی نزدیک به سه دهه دارد. نخستین بار در سال‌های ۱۳۷۲ و ۱۳۷۳ و در دوران ریاست‌جمهوری اکبر هاشمی رفسنجانی، ایده حذف صفرها در محافل اقتصادی مطرح شد. با این حال، این موضوع تا دولت محمود احمدی‌نژاد وارد مرحله جدی‌تری نشد.
در دولت دهم، به دستور رئیس‌جمهور وقت، محمود بهمنی، رئیس کل وقت بانک مرکزی، مسئول انجام مطالعات اولیه درباره حذف صفرها شد. با این وجود، به دلیل همزمانی با اجرای قانون هدفمندی یارانه‌ها و شرایط خاص اقتصادی کشور، این طرح به مرحله اجرا نرسید. محمود بهمنی در نهایت اعلام کرد که حذف صفرها در دستور کار دولت قرار ندارد و اجرای آن در آن زمان ضروری به نظر نمی‌رسد.
احیای ایده در دولت روحانی
دولت حسن روحانی بار دیگر موضوع حذف صفر از پول ملی را احیا کرد. در ابتدا سخن از حذف سه صفر به میان آمد، اما به تدریج بحث حذف چهار صفر و اصلاح واحد پولی کشور جدی‌تر مطرح شد. کارشناسان اقتصادی در این مقطع معتقد بودند که حذف صفرها بیشتر کارکرد ظاهری دارد و بر متغیرهای کلان اقتصادی همچون تورم اثر محسوسی نخواهد گذاشت. با این حال، این اقدام می‌توانست فرآیند حسابداری، معاملات مالی و محاسبات روزمره را برای شهروندان ساده‌تر کند.
در سال ۱۳۹۳، ولی‌الله سیف، رئیس کل وقت بانک مرکزی، تصریح کرد که اجرای این طرح ضروری است، اما مشروط به دستیابی به نرخ تورم تک‌رقمی و تثبیت شرایط اقتصادی کشور. سیف بر اهمیت فراهم‌سازی زیرساخت‌های لازم، از جمله چاپ اسکناس‌های جدید، پیش از اجرای طرح تأکید داشت.
از تغییر واحد پول تا تصویب لایحه
در آذرماه ۱۳۹۵، دولت یازدهم تصمیم گرفت واحد شمارش پول ملی را از ریال به تومان تغییر دهد؛ به طوری که هر تومان معادل ده ریال در نظر گرفته شود. ولی‌الله سیف در توضیح این تصمیم اعلام کرد که این اقدام به معنای حذف صفر از پول ملی نیست و تنها تغییر در واحد شمارش رخ داده است. او همچنین وعده داد که لایحه‌ای مستقل برای حذف چهار صفر از پول ملی به مجلس ارائه خواهد شد.
این وعده در نهایت در مردادماه ۱۳۹۸ تحقق یافت. در جلسه‌ای به ریاست حسن روحانی، هیئت دولت لایحه بانک مرکزی برای حذف چهار صفر و تغییر واحد پول ملی به تومان را تصویب کرد. در ادامه، مجلس شورای اسلامی در اردیبهشت ۱۳۹۹ کلیات این لایحه را تأیید کرد، اما فرایند تصویب نهایی و اجرایی شدن آن به دلایل مختلف، از جمله بحران‌های اقتصادی ناشی از تحریم‌ها و شیوع ویروس کرونا، متوقف شد.
نگاه تحلیلگران به حذف ۴ صفر
اکنون، با طرح مجدد این موضوع از سوی محمدرضا فرزین، بار دیگر بحث بر سر این است که آیا شرایط برای اجرای موفق طرح فراهم شده است یا خیر. حذف صفر از پول ملی اگرچه اثر مستقیم بر قدرت خرید یا نرخ تورم ندارد، اما می‌تواند به بهبود فضای روانی اقتصاد کمک کند. این اقدام با ساده‌تر کردن معاملات، کاهش هزینه‌های چاپ اسکناس و تسهیل عملیات حسابداری و حسابرسی، می‌تواند بخش‌هایی از نظام اقتصادی را کارآمدتر کند.
منتقدان این طرح هشدار می‌دهند که بدون اصلاحات ساختاری در اقتصاد، کنترل تورم و ایجاد ثبات پولی، حذف صفرها تنها یک اقدام نمادین باقی خواهد ماند. تجربه کشورهایی همچون زیمبابوه، آرژانتین و ونزوئلا نشان می‌دهد که حذف صفر بدون پشتوانه اقتصادی قوی، به سرعت بی‌اثر می‌شود.
در مقابل، حامیان این سیاست به نمونه‌های موفقی چون ترکیه اشاره می‌کنند که با اصلاحات اقتصادی همزمان با حذف صفرها، توانست واحد پول ملی خود را بازیابی کند و اعتبار آن را در عرصه بین‌المللی افزایش دهد.
۲۲۳۲۲۴
نظر شما