به گزارش پایگاه فکر و فرهنگ مبلغ، در طول سفر حج مثل روزهای عادی زندگی ممکن است به دلایل مختلف، هیجانات مختلفی برای حج‌گذار روی دهد که مدیریت نکردن صحیح آن می‌تواند برای خودِ فرد و کاروان مشکل‌آفرین شود.
بنا بر روایت فارس،گاهی کنترل نکردن این هیجان‌ها به جدال و درگیری بین افراد می‌انجامد، در حالی که قرآن آن را نفی کرده و در آیه 197 سوره بقره آمده است:... وَلَا فُسُوقَ وَلَا جدَالَ فِی الْحَجِّ ۗ .../... در حج کار ناروا و درگیری و مجادله را ترک کنید.روایات فراوانی هم از معصومین (ع) درباره نفی هرگونه جدال و درگیری وجود دارد. بنابرین مهارت مدیریت هیجان‌ها می‌تواند به ما کمک کند تا ضمن کنترل هیجانات، از بروز چنین مواردی بپرهیزیم و مراسم حج شاداب‌تر و دلچسب‌تری را تجربه کنیم.در کتاب مهارت‌های زندگی در حج، به دو مورد از شایع‌ترین موارد کنترل هیجانات در حج اشاره شده است.
کنترل خشم یکی از شایع‌ترین مواردی که هیجانات را از کنترل انسان خارج می‌کند، خشم است. خشم واکنش احساسی و خود به خود در برخورد با تهدیدهای خیالی یا حقیقی است که برای از میان برداشتن تهدید، انرژی و انگیزهایی ایجاد می‌کند. به عبارت دیگر، خشم حالتی است عاطفی همراه با تغییرات سریع فیزیولوژیکی و بیولوژیکی در انسان که در حالت‌ها و افراد مختلف، شدت و ضعف دارد. این دگرگونی‌ها گاه انسان را تا حد جنون می‌کشاند و رفتارهای نسجیده و نابخردانه‌ای از خود بروز می‌دهد.خشم همیشه در فهرست هیجان‌های مجزا قرار می‌گیرد و معمولاً به عنوان هیجان منفی طبقه‌بندی می‌شود. هرچند تجربه خشم، همیشه منفی نیست، اما برخی کارشناسان حوزه‌های روانشناسی و اجتماعی، خشم را در کنار نفرت، تحقیر و توهین قرار می‌دهند، در حالی که هر سه با هم در تجارب انسانی کنش متقابلی دارند.
مسافر سرزمین وحی باید از صبر در برابر مشکلات و سختی‌ها غفلت نکند و با تمرین‌های خاصی سعی کند خود را صبور ساخته و هرگز آشفته و خشمگین نشود. رسول خدا (ص) در این زمینه می‌فرماید: خشم ایمان را تباه می‌کند، چونان که سرکه، عسل را خراب می‌کند. از آنجا که ایمان، مهمترین سرمایه انسان است و حفظ آن واجب‌ترین واجب زندگی اوست و سعادت یا شقاوت او در گروِ داشتن یا نداشتن ایمان است و چون مسافر حج برای تقویت ایمان به این سفر سخت روی آورده، نباید به این سادگی تسلیم مخرب‌های ایمان بشود؛ زیرا در این روایت، خشم مخرب و فاسدکننده ایمان معرفی شده است. پس باید شدیداً از آن اجتناب کرد. سفر زیبای حج، مهمتر از آن است که کسی آن را به خشم آلوده کند و ایمان خود را ببازد.
در روایت دیگری می‌بینیم که رسول خدا(ص) رسیدن به تمام فضایل اخلاقی را به صورت فشرده در کنترل خشم می‌داند.در کلامی از امام صادق (ع) خشم سرآغاز تمام بدی‌ها معرفی شده است: «خشم، کلید هر شر و بدی است».پس مسافر کوی توحید باید مراقب خود باشد تا مقدمات خشم خود و دیگران را فراهم نکند؛ نه بر کسی خشم بگیرد و نه دیگری را به خشم آورد. اگر هم دچار خشم شد سعی کند خشم خویش را فرو برد و اجازه ندهد که به درگیری لفظی یا خدای نکرده برخورد فیزیکی و خشونت مبدل شود. برخی از راه‌های کنترل خشمهر کسی به فراخور حال خود باید راه‌های مختلف کنترل خشم را در خود بیازماید و مناسبترین‌ها را به کار بندد، برخی از آنها عبارت اند از:1) به یاد خدا بودن2)زمزمه برخی از ذکرها3) آگاهی از حق و حقوق خود و دیگران4) قانع بودن به حق خود5) تمرین عفو و گذشت و چشیدن شهد شیرین آن6) تجزیه و تحلیل رفتاری خود، هنگام خشم و شناخت چهره‌های ناپسند آن7) نگاه کردن به آینه و دیدن چهره وحشتناک خود هنگام خشم8) تلقین برخی جملات مثل «باید آرام باشم» و «باید خودم را کنترل کنم»9) نهیب زدن بر خود، مانند «چه خبر است» و «ایست»10) ترک موقعیت و خارج شدن از فضایی که خشم در آن اتفاق افتاده است.
یکی دیگر از موارد کنترل هیجانات در حج، کنترل و معتدل‌سازی شادی‌هاست؛ به گونه‌ای که نه به لهو و لعب بینجامد و نه این چند روز سفر را غم‌بار و کسالت‌آور سازد. سفر حج هرگز با لهو و لعب سنخیت ندارد. بنابراین باید از هر چیزی که بوی لهو می‌دهد و خالی از یاد خداست، پرهیز کرد. ولی این هرگز به معنای برخورد غم آلوده و ناراحت با همسفران نیست. اثرات مخربی که غم و اندوه بر انسان و روح و روان او دارد، بر کسی پوشیده نیست. در مقابل تاثیر مثبت شادی که داروی مسکن بسیاری از دردهاست، امری آشکار است. نکته دیگر اینکه اثرپذیری انسانها در برابر غم و اندوه به یک اندازه نیست. گاه غم کوچکی انسانی را نابود می‌کند و انسان دیگری را سنگین‌ترین غم‌ها نیز تکان نمی‌دهد. در هر صورت تیرهای غم از جهات مختلف و به دلایل مختلف، به سمت انسان پرتاب می‌شود، پس شادی به شیوه صحیح و منطقی می‌تواند دور کننده این تیرها و مرهمی بر این زخم‌ها و خنثی کننده پیامدهای نامطلوب آنها باشد.امیرمؤمنان (ع) می‌فرماید: شادی باعث انبساط روح و برانگیختن نشاط است. بنابراین یکی از مهارت‌هایی که هر شخص باید در زندگی خود داشته باشد آن است که چگونه غم‌های خود را کنترل کند؟ یا چگونه از آنها بکاهد؟ یا چگونه فردی شادی‌آفرین باشد و چگونه شادیها را جهت‌دهی کند؟ همچنین چگونه از شادیها برای مصالح و منافع خویش استفاده کند؟ و چگونه از شادی‌هایی که او را از یاد خدا دور می‌کنند، جلوگیری کند؟ با خنده و شوخی از بار غم و اندوه کاسته و ناملایمات قابل تحمل‌تر می‌شود. ایمان و شوخ طبعی یا زیارت و شوخ طبعی هرگز منافاتی با هم ندارند؛ همان طور که پیامبر اکرم (ص) شوخ طبعی را یکی از مشخصه‌های اهل ایمان معرفی می‌کند.
اما شوخ طبعی نیز مانند بسیاری از اوصاف حد و مرز خاص و مشخصی دارد و اگر از آن حد خارج شود، نه تنها مفید نیست، بلکه مضر و مخرب هم هست. برخی از خط قرمزهای شوخ طبعی عبارت اند از:1) شادی و سروری که انسان را از یاد خدا غافل می‌کند.2) نشاطی که واقعیت‌های زندگی را به فراموشی بسپارد. 3) شادی و سروری که از تمسخر دیگران یا توهین به آنها به دست بیاید.4) شادی‌هایی که آمیخته به محرمات باشد.5) نشاطی که از راه مصرف مواد افیونی به دست آید.6) شادی‌هایی که حماقت و کم خردی را در پی داشته باشد.بنابراین گرچه شادی نیروبخش است، اما منشأ و چگونگی ایجاد آن بسیار مهم است و حتماً باید دقیق و سنجیده به آن پرداخت. روایاتی که مزاح و شوخ طبعی را مورد نکوهش قرار داده‌اند، در واقع ناظر به چنینمواردی است.
نظر شما