فلسفه کنگره حج (۱)

به گزارش پایگاه فکر و فرهنگ مبلغ، حضرت علی(ع)فرموده‌اند: مسجدالحرام و کعبه، دو هزار سال قبل از خلقت آدم(ع) طراحی شده است؛ بنابراین، وقتی حضرت آدم(ع) خانه­ ی خدا را زیارت می‌کردند، فقط محدوده‌ی آن مشخّص بود و دیوارهای کعبه کشیده نشده بود. انبیای دیگر نیز در این سرزمین رفت و آمد می‌کردند؛ لیکن از زمان حضرت ابراهیم(ع)، چند مأموریت مهم بر عهده­ ی ایشان گذاشته شد که اوّلین آن‌ها، بالا بردن دیوارهای کعبه بود:

﴿یرْفَعُ إِبْراهیمُ الْقَواعِدَ مِنَ الْبَیت﴾(۱)

بنابر روایت موسسه تحقیقات و نشر معارف اهل بیت(ع)، اوّلین مأموریت حضرت ابراهیم(ع)  این بود که با کمک حضرت اسماعیل(ع)  دیوارهای خانه‌ی خدا را  بالا ببرند و محلّ آن را برای همگان مشخّص کنند: ﴿یرْفَعُ إِبْراهیمُ الْقَواعِدَ مِنَ الْبَیت﴾.

وظیفۀ دوّم حضرت ابراهیم(ع)  آن­ بود که خانه‌ی خدا را تطهیر کند: 

﴿أَنْ طَهِّرا بَیتِی لِلطَّائِفینَ وَ الْعاکِفینَ وَ الرُّکَّعِ السُّجُود﴾(۲)

یعنی حضرت ابراهیم و حضرت اسماعیل(ع)، هر دو مأمور «خدمت‌گذاری» و «تمیزکردن» خانه‌ی کعبه شدند، تا کسانی که می‌خواهند طواف کنند، یا رکوع  و سجده به‌جا آورند، در یک محیط پاکی باشد. 

وظیفۀ سوّم حضرت ابراهیم(ع) این بود که به امر الهی، زن و فرزند خود را در این مکان اسکان دهد. بدون امر الهی، هیچ عاقلی در بیابانی که نه آب دارد، ‌نه آبادی و نه انسانی هست، یک زن و بچّه را تنها نمی‌گذارد و برود. معلوم می‌شود که حضرت ابراهیم، از جانب خداوندِ حکیم، مأموریت داشته است. 

حضرت ابراهیم(ع) در هنگام خداحافظی با همسر و فرزند، می‌گوید: 

﴿رَبَّنا إِنِّی أَسْکَنْتُ مِنْ ذُرِّیتی بِوادٍ غَیرِ ذی زَرْعٍ عِنْدَ بَیتِکَ الْمُحَرَّم رَبَّنا لِیقیمُوا الصَّلاة﴾(۳)

پروردگارا! من برخی فرزندانم را در درّهای بیآب و علف در جوار خانه‌ی مکرّم تو اسکان دادم. پروردگارا! تا نماز را به پا دارند.

خدایا من زن و فرزندم را در بیابانی که غیرذی‌زرع است و هیچ علفی در آن روییده نمی ­شود، در کنار خانه­ ی کعبه، اسکان دادم، تا مردم دنیا در این­جا نماز بخوانند: ﴿لِیقیمُوا الصَّلاة﴾؛ دعای حضرت ابراهیم(ع) مستجاب شد و در هیچ منطقه ­ای از روی زمین، با این شکوه و عظمت، نماز برپا نمی‌شود. بنابر نصِّ صریح قرآن کریم، این مأموریت انجام گرفت و این خانه‌ی مردمی، ساخته شد و مردم در آن سکنی گزیدند. اگر کسی در آن­جا ساکن نباشد، چه کسی در کنار آن نماز می­خ واند؟

در روایت است که خداوند هر کسی را به حج دعوت کند، خانه، زن و فرزند او را حفظ می­کند، زندگی او را تأمین می­نماید تا این­که شخص به مکّه برود و برگردد.(۴) این‌طور نیست که خداوند کسی را دعوت کند و کاری به ظاهر زندگی وی نداشته باشد؛ خداوند نسبت به زائرین خود، بسیار رئوف است. منظور این‌که: دل حضرت ابراهیم آرام است که اگر خداوند می­فرماید: زن و فرزندت را در این مکان رها کن، فکر همه جای آن را کرده است.

مأموریت چهارم حضرت ابراهیم(ع) دعوت مردم به حج بود:

﴿وَ أَذِّنْ فِی النَّاسِ بِالْحَج﴾(۵)

خانه ­ی خدا را ساختی، دیوارهای آن را بالا بردی، زن و فرزندت را در آن‌جا گذاشتنی و آن‌جا را هم پاکیزه و مرتّب کردی، حال باید مردم دنیا را به حج دعوت کنی! حضرت ابراهیم(ع) نداد داد به طوری که در روایت است، خداوند ندای حضرت ابراهیم(ع)را به گوش تمام زوّار خانه­ ی خدا رسانده است؛ حتّی کسانی‌که در صلب پدرانشان بودند! و کسانی موفّق به زیارت خانه ­ی خدا می­ شوند که دعوت حضرت ابراهیم(ع)را لبّیک گفته باشند!(۶) 

پی نوشت ها:

(۱)بقره/۱۲۷

(۲)بقره/۱۲۵

(۳)ابراهیم/۳۷

(۴)الکافی-ج۴-صص۲۶۴−۲۵۲

(۵)حج/۲۷

(۶)الکافی /ج۴/ص۲۰۶−۲۰۷

منبع: سلسه مباحث تفسیری حکمت بندگی:آیت الله سید حسن فقیه امامی (جلد دوم)ص۲۷۵−۲۷۷