نظرات شهید آوینی راجع به هویت ملی و فردوسی

شاید اگر امروز سید مرتضی آوینی زنده بود و همان عقاید و سخنان خود را در بعضی زمینه های خاص تکرار می کرد او را هم به “جریان انحرافی” نسبت می دادند. آنجا که شهید آوینی پیرامون ایران و ایرانیان حرف می زند، آنجایی که از ویژگی های انسان کامل و خلیفه اللهی بودن انسان سخن می گوید.

این روزها وضعیت رسانه های ما با آنچه که سید شهیدان اهل قلم می گفت خیلی نزدیک شده و گویی این رسانه ها هر روز “حرفه ای تر” می شود. آوینی می گفت: “ژورنالیسم حرفه ای ناگزیر است که بنیان کار خویش را بر ضعف های بشر امروز بگذارد و از ترشح بزاق خوانندگان ارتزاق کند”(1)

چقدر خوب “سید” آن سال ها، فضای امروز رسانه های حرفه ای را با قلم به تصویر کشیده است: “دموکراسی شعار آزادی می دهد، اما در عمل، با نهان روشی و سیستم های کاملاً مخفی جاسوسی و شبکه های گسترده تبلیغاتی اجازه نمی دهد که احدالناسی آزادانه بیندیشد و آزادانه انتخاب کند. ولی ما شعار ولایت می دهیم، اما در عمل طوری رفتار می کنیم که آنها شعارش را می دهند.” (2)
*

به این جملات شهید آوینی دقت کنید:

“سنت است که قابلیت پذیرش دین را فراهم می آورد. پس فی المثل این واقعیت را که قوم ایرانی خود را در تشیع باز می یابد نمی توان به صدقه حواله کرد”(3)

“دین اسلام نیز نه تنها در تعارض با فرهنگ های ملی نیست، بلکه چون خاک آماده ای است که شجره فرهنگ های ملی را می پرورد و صفاتِ حسنی و استعدادهای نهفته آن را بر می گیزند و اظهار می کند.”(4)

“هویت ایرانی-نه زرتشتی- را عین هویت اسلام میدانم و معتقدم تقربی که ما به دین پیدا کرده ایم به این هویت ملی وابسته است و اگر این هویت ایرانی و ملی نبود، یا مثلا هویت دیگری داشتیم، این تقرب و این دین پیدا نمی شد”(5)

“«شاهنامه» به نظر من حکمت معنوی است و منافاتی با دین ندارد که هیچ، اصلا اسطوره هایی که فردوسی در شاهنامه بررسی یا جمع کرده است، اساطیری هستند که اگر بخوهیم آن ها را بر اساس تفکرات دینی و عرفانی خودمان تاویل کنیم، خواهیم دید که «شاهنامه» اصلا حکمت معنوی است و چه بسا از این لحاظ کم نظیر است. به نظر من ریشه حکمت معنوی شاهنامه همان تفکر عرفانی ماست؛ یعنی در تفکری که من خود را به آن منتسب می دانم، اسلام نسبتی با ملیت دارد”.(6)

“آمادگی ایرانیان برای قبول دین اسلام و مشی ولایی شیعه به گوهر فطری آنان رجوع دارد و آنان که تصور می کنند هر مشی و منش دیگری را می توان، فارغ از آمادگی های تاریخی و فطری این امت، جایگزین دین اسلام و مشی ولایی شیعی و رابطه ای که بین این مردم وپیشوایان مذهبی آنان وجود دارد قرار داد، با ماهیت تاریخ بیگانه اند و وهم می بافند”(7)

“منتسب است به مولایمان علی (ع) که فرموده “اتزعم انک جرم صغیر و فیک انطوی العالم الاکبر…”این سخن فقط استعاره ای ادبی نیست. تاویل این سخن آن است که در حقیقت این انسان است که او را باید «عالم اکبر» دانست، نه عالمی که بیرون از وجود انسان تا لا یتناهی گسترده است . مفهوم «بیرون» و «درون» اینجا درهم می ریزد. در ظاهر، بشر جزئی از عالم هستی است و اما در باطن، عالم هستی آینه تجولات درونی بشر است.”(8)

“حقیقت دین را باید نه در عوالم انتزاعی، که در وجود انسان هایی جست که خلیفه اللهی مبعوث شده اند. فصل الخطاب با انسان کامل است و لا غیر.”(9)

“تمدن کنونی که ذاتاً اروپایی است چنین نشان می دهد که هرگز از «نوشدن» -تجدد- باز نمی ایستد و این گونه، طمع کرده است که «فطرت نوجویی و طلب تحول» را در بشر امروز مهار کند. اما همچنان که بشر جدید «حقیقت ازلی» وجود خویش را به مثابه انسانی که خلیفةالله است انکار می کند، در این «تجدد مداوم» نیز از آن حقایق ثابت که همچون فصول طبیعت و منازل متناظر آن در حیات انسان –کودکی، جوانی، پختگی و پیری- ظهوری ادواری دارند، عدول کرده است”(10)

“انسان کامل مظهر اسم « عدل » است و این تخاصم وتضاد و تزاحم که از آن سخن رفت تحت « ولایت اسم عدل » از میان برمی خیزد، که اگر چه این عالم هرگز از ظهور ذاتی و صفاتی آن خالی نیست – که گفته اند بالعَدل قامَتِ السَّماواتُ و الاَرض – اما « تحقق فعلی » آن جز در آخر الزمان اتفاق نمی افتد و اگر گفته اند که در مدینه موعود، گرگ و میش در کنار یکدیگر به صلح و سِلم می زیند، اشاره است به همین معنا که با ظهور فعلی اسم عدل – به طور مطلق و نه مقید – تخاصم و تضاد و تزاحم از میان برمی خیزد.”(11)

” چگونه باور کند فنا را، آنجا که بقای جهان به «وجه باقی حق» است، تجلی یافته از حضور انسان های کامل؟”(12)

************************************
پی نوشت:

1- کتاب حلزون های خانه به دوش صفحه ی 53

2- همان

3- کتاب رستاخیز جان صفحه ی 57

4- مقاله “نظم نوین جهانی و راه فطرت” از مجموعه “آینده بشریت” http://www.aviny.com/

5- کتاب آیینه جادو (مجموعه مقالات شهید آوینی پیرامون سینما و هنر) ص 131 – 134

6- همان

7- کتاب حلزون های خانه به دوش صفحه ی 91

8- مقاله “دولت پایدار حق” از مجموعه “آینده بشریت” در http://www.aviny.com/

9- مقاله “آغازی بر یک پایان” از مجموعه “آینده بشریت” در http://www.aviny.com/

10- مقاله “تجدید و تجدد” از مجموعه “آینده بشریت” در http://www.aviny.com/

11- کتاب رستاخیز جان صفحه ی 19

12- مقاله “تجدید و تجدد” از مجموعه “آینده بشریت” http://www.aviny.com/

13- مقاله ” هنر ، تاریخ و میثاق ولایت” از مجموعه ” درباره امام خمینی(ره)” در http://www.aviny.com/