آزادسازی دوپازا و بلفت؛ گزارشی از نبردی که معادلات بعثی‌ها را درهم شکست

به گزارش خبرگزاری خبرآنلاین مائده مرویان حسینی در ایبنا نوشت؛ عملیات نصر ۷ در ۱۴ مرداد ۱۳۶۶ با هدف تصرف «دوپازا» و «بلفت» آغاز شد. کوه دوپازا در آذربایجان غربی، که اکنون روی مرز ایران و عراق قرار دارد و در آن سوی مرز به ارتفاعات بلفت می‌رسد، به میدان نبردی میان ایران و نیروهای بعثی تبدیل شد. این ارتفاعات از اوایل جنگ به اشغال دشمن درآمده بود و چندین تلاش و کوشش نیروهای ایرانی، در مقاطع مختلف برای آزادسازی آن ناموفق شده بود. شرایط جغرافیایی آن منطقه برتری موضع عراقی‌ها را تضمین می‌کرد و اجرای عملیات از سوی ایران سخت و پرهزینه بود. نکته اینجاست که حتی اگر به قله دوپازا می‌رسیدیم و قوای دشمن را از آن بیرون می‌کردیم، ممکن بود با ضدحملاتی که عراقی‌ها از روی ارتفاعات بلفت تدارک می‌دیدند، نیروهای ما را مجبور به عقب‌نشینی و تخلیه مناطق آزادشده می‌کردند.

ضرورت بازپس‌گیری بلندی‌های دوپازا با توجه به مجموعه مشکلات و خطراتی که اجرای عملیات در این منطقه داشت، فرماندهان ما را به طراحی نقشه‌ای وا داشت. این عملیات که نصر ۷ نام گرفت، عملیاتی دومرحله‌ای بود و چهاردهم مرداد با رمز «یا فاطمه‌الزهرا» با پیش‌روی به سوی قله دوپازا آغاز می‌شد. در صورت موفقیت مرحله نخست بلافاصله مرحله دوم که تصرف ارتفاعات بلفت بود به اجرا درمی‌آمد و راه دشمن را برای ضدحمله به دوپازا می‌بست. به این ترتیب، با اجرای مرحله دوم، کانون درگیری‌ها به بلفت منتقل می‌شد و بلندی‌های دوپازا از حملات بعدی مصون می‌ماند.

در این عملیات دو لشکر و دو تیپ متفاوت از سپاه پاسداران حضور داشتند که سردار رحیم صفوی، جانشین فرماندهی نیروی زمینی سپاه، هدایت و نظارت بر کل عملیات را بر عهده داشت. پیش از آغاز درگیری نیروها، توپخانه قرارگاه آتش سنگینی را روی مواضع اصلی عراق اجرا کرد و بلافاصله پس از آن حمله نیروهای تک‌ور به سنگرها و مواضع دشمن آغاز شد.

ساخت جاده، در نخستین مرحله عملیات

ساعت ۲:۳۰ بامداد مرحله اول عملیات شروع شد. پیش از حمله پیاده‌نظام، توپخانه قرارگاه به شدت روی مواضع و عقبه اصلی دشمن آتش گشود تا مقاومت اولیه دشمن کاهش یابد. بلافاصله پس از حمله توپخانه، نیروهای تک‌ور سپاه به سنگرها و مواضع دشمن حمله‌ور شدند. لشکر ۳۱ عاشورا، پیش از طلوع آفتاب پیشروی کرد، اما تا ساعت ۴ صبح نتوانست به طور کامل اهدافش را به‌دست آورد. لشکر ۲۷ حضرت رسول (ص) نیز تا ساعت حدود ۴ توانست قله اصلی را فتح کند و با سمت راست لشکر ۳۱ الحاق کند، اما هنوز موفق به تصرف برخی مقرهای دشمن پشت قله نشد؛ نیروی عراق در کانال‌ها و سنگرها پایداری داشت. در محور چپ اما تیپ ۱۸ الغدیر موفق شد اهداف تعیین‌شده را تامین و در مواضع تصرف‌شده مستقر شود.

با روشن شدن هوا لشکر ۳۱ عاشورا اقدام به احداث جاده تاکتیکی کرد. به کمک یک تانک، سنگرهای مقاومت دشمن را هدف قرار دادند و تا ساعت ۸:۲۰ صبح باقی‌مانده اهداف خود را به تصرف درآوردند. علاوه بر آن، بخشی از اهداف مرحله دوم که در ماموریت تیپ ۲۹ نبی اکرم (ص) بود، به وسیله همان اقدامات تامین شد. لشکر ۲۷ نیز با فراخوان یک گردان تازه نفس و استقرار تانک، مقاومت دشمن را در پشت قله اصلی شکست و تا ساعت ۸ صبح کل مواضع پیش‌بینی‌شده را تصرف کرد.

در نتیجه، مرحله اول عملیات با تسلط کامل نیروهای خودی بر دوپازا و بلُفت خاتمه یافت. پس از تصرف ارتفاعات دوپازا، خطوط تدارکاتی و جاده‌های پشتیبانی دشمن تا مسافت‌های دور در تیررس نیروهای خودی قرار گرفت؛ هرگونه تحرک دشمن بلافاصله توسط آتش نیروهای خودی پاسخ داده می‌شد. تلفات دشمن نسبتاً اندک گزارش شد، چرا که به سرعت منطقه را تخلیه کرده بودند؛ جنازه عراقی‌ها کم بود. ساعت ۱۰ صبح دشمن از دو جناح به مواضع لشکر ۳۱ عاشورا و تیپ ۱۸ الغدیر حمله‌ور شد، از جمله با شلیک مستقیم تانک در جناح غدیر. پاتک عراق با پاسخ آتش سنگین توپخانه قرارگاه قدس و ایستادگی نیروهای خودی در ارتفاعات دفع شد و دشمن هیچ موفقیتی کسب نکرد. کنترل بر عقبه‌ها و مواضع تسخیر شده به حدی بود که عبور هر وسیله یا نیرو دشمن، با گلوله خودی روبه‌رو می‌شد.

قرارگاه قدس بر اهمیت تضمین پیروزی‌های به‌دست‌آمده و تسهیل پشتیبانی نیروها تأکید کرد. با اقدام سریع تیم مهندسی سپاه و همچنین جهاد سازندگی استان سمنان، علیرغم وجود مین و آتش شدید دشمن، جاده‌ای تاکتیکی از عقبه نیروهای خودی به سمت ارتفاع اصلی دوپازا احداث شد؛ این مسیر کمک کرد تا تجهیزات و نیروها سریع‌تر منتقل شوند و خط تثبیت گردد.

کاهش خطر ضدحمله با تسلط نیروهای ایرانی بر بلفت

با موفقیت مرحله اول، فرماندهان رحیم صفوی و عزیز جعفری، با تاکید بر سرعت، اجرای مرحله دوم را به فرمانده تیپ ۲۹ نبی اکرم (ص) ابلاغ کردند. حساسیت این مرحله از آن رو بود که در عملیات نصر ۵ دشمن با استفاده از بلندی بلفت، دوپازا را بازپس گرفته بود. از ساعت ۱۶ تا ۱۸ بعدازظهر، توپخانه قرارگاه آتش روی مواضع دشمن گشود. سپس نیروهای پیاده‌نظام تیپ از دو محور به سمت قله‌های بلفت حمله کردند.

دشمن تحت فشار توپخانه و تلفات بالا، در ساعات اولیه عقب‌نشینی خود را آغاز کرد. تا ساعت ۲۱ همان روز، پس از پاکسازی سنگر به سنگر، نیروهای تیپ ۲۹ در اولین قله بلفت مستقر شدند و آماده بررسی نهایی برای حمله به قله اصلی شدند. در حین عملیات هواپیماهای عراقی نیز منطقه را هدف حملات هوایی قرار دادند. طبق گزارش نیروی زمینی ارتش ایران، از ساعت ۸:۴۵ تا ۱۱ صبح مناطق عملیاتی میمک، خطوط تدارکاتی و راه‌ها در ده نوبت بمباران شدند که تهدیدی برای نیروهای خودی به‌شمار می‌رفت.

آزادسازی کامل ارتفاعات دوپازا و بخش زیادی از بلندی‌های بلفت، افزایش امنیت مرز و تسلط بر مسیرهای لجستیک دشمن. غافلگیری دشمن، هماهنگی دقیق بین یگان‌ها، به‌خصوص استفاده از گردان تازه‌نفس توسط لشکر ۲۷ و تانک در جناح‌های حساس، موجب تسلط سریع شد. پایداری و دفع موفق پاتک دشمن و تثبیت مواضع نیز بخشی از دستاوردهای مرحله دوم عملیات بود. همچنین احداث جاده و تأمین مسیر عقب باعث تسریع در انتقال پشتیبانی و تجهیزات شد و خط را تثبیت کرد.

عملیات نصر ۷ یک نمونه از جنگ کوهستانی با طراحی دومرحله‌ای، به‌کارگیری تاکتیک‌های غافلگیرانه، هماهنگی میان یگان‌های مختلف، و استفاده از پشتیبانی توپخانه‌ای و مهندسی بود. مرحله نخست توانست با کمترین تلفات ممکن، ارتفاعات دوپازا را آزاد کند و مرحله دوم با تسلط بر روی ارتفاع بلفت، خطر ضدحمله دشمن را کاهش داد. کل عملیات در مدت حدود ۱۸ ساعت پس از آغاز، علاوه بر موفقیت نظامی، نشان از هماهنگی بین فرماندهان سپاه داشت. در پایان، عملیات نصر ۷ نه تنها به تصرف ارتفاعات مهم دوپازا و بلفت منجر شد، بلکه ساختارتاکتیک و فرماندهی آن به‌گونه‌ای بود که موقعیت دفاعی دشمن را به کلی تضعیف و امنیت منطقه را تا حد زیادی تضمین کرد.

منابع:

_ مجموعه روزشمار جنگ ایران و عراق، جلد پنجاهم، انتشارات مرکز اسناد و تحقیقات دفاع مقدس

_شناسنامه لشکر ۳۱ عاشورا، مصطفی عابدی‌قشلاقی، انتشارات مرکز اسناد و تحقیقات دفاع مقدس

۲۵۹