خبرآنلاین - رسول سلیمی: پس از سقوط دولت بشار اسد در دسامبر ۲۰۲۴، ابومحمد الجولانی، رهبر هیئت تحریر الشام (HTS)، با حمایت ترکیه و تأیید ضمنی آمریکا، قدرت را در سوریه به دست گرفت.
این تحول، موجی از نارضایتی‌ها را در میان گروه‌های مختلف سوری، به‌ویژه در مناطق ساحلی مانند طرطوس و لاذقیه و مناطق جنوبی به ویژه سویدا، برانگیخت. گروه‌های مقاومت، متشکل از نیروهای وفادار به اسد، شبه‌نظامیان مورد حمایت «محور مقاومت» و گروه‌های محلی مخالف سیاست‌های الجولانی، در حال سازماندهی برای قیام علیه دولت موقت هستند. این گروه‌ها نگران نفوذ خارجی، به‌ویژه ترکیه و اسرائیل، و احتمال تجزیه سوریه به دولت‌های قومی و فرقه‌ای هستند.
شورای نظامی آزادسازی سوریه با بهره‌گیری از تجربه نظامیان سابق ارتش سوریه، توانایی سازماندهی کمین‌ها و عملیات چریکی علیه نیروهای تحریر الشام را دارد. گزارش‌ها از آزادسازی مناطقی مانند دانشکده نیروی دریایی و روستای جبله در نزدیکی پایگاه حمیمیم خبر می‌دهند، که نشان‌دهنده توان لجستیکی و تاکتیکی قابل‌توجه است
از این رو گروه‌های مقاومت مخالف الجولانی شامل مجموعه‌ای از نیروهای محلی، نظامیان سابق ارتش سوریه و گروه‌های مورد حمایت محورمقاومت هستند که در مناطق مختلف، به‌ویژه طرطوس، لاذقیه و سویدا، فعالیت می‌کنند.
مهم‌ترین گروه‌های شناسایی‌شده عبارت‌اند از:
- شورای نظامی آزادسازی سوریه
- ارتش موازی به رهبری انس الشیخ (ابو زهیر الشامی)
- گروه‌های مقاومت مردمی در سویدا (دروزی‌ها)
- شبه‌نظامیان مورد حمایت محورمقاومت(شامل فاطمیون و حزب‌الله)
- حراس الدین (شاخه القاعده در سوریه)
در ادامه، هر یک از این گروه‌ها به‌صورت جداگانه بررسی می‌شوند.
شورای نظامی آزادسازی سوریه
شورای نظامی آزادسازی سوریه در مارس ۲۰۲۵ اعلام موجودیت کرد و متشکل از نظامیان سابق ارتش سوریه، نیروهای وفادار به بشار اسد، و گروه‌های محلی است که مخالف سیاست‌های الجولانی هستند. این شورا به دلیل حضور نظامیان سابق، احتمالاً از حمایت غیرمستقیم محورمقاومت برخوردار است، هرچند منابع صریحی این ارتباط را تأیید نکرده‌اند. این گروه در مناطق ساحلی مانند طرطوس و لاذقیه فعال است و از حمایت مردمی در این مناطق برخوردار است.
شورای نظامی با بهره‌گیری از تجربه نظامیان سابق ارتش سوریه، توانایی سازماندهی کمین‌ها و عملیات چریکی علیه نیروهای تحریر الشام را دارد. گزارش‌ها از آزادسازی مناطقی مانند دانشکده نیروی دریایی و روستای جبله در نزدیکی پایگاه حمیمیم خبر می‌دهند، که نشان‌دهنده توان لجستیکی و تاکتیکی قابل‌توجه است. با این حال، فقدان تسلیحات پیشرفته و منابع مالی گسترده، محدودیت‌هایی برای این گروه ایجاد کرده است.
هدف اصلی این شورا، سرنگونی دولت الجولانی، آزادسازی خاک سوریه از گروه‌های تروریستی، و بازسازی نهادهای دولتی بر اساس اصول ملی و دموکراتیک است. این گروه بر حفظ تمامیت ارضی سوریه و جلوگیری از تجزیه تأکید دارد و خواستار بازگشت آوارگان و رعایت حقوق بشر است. تحلیلگران معتقدند که این اهداف، به دلیل حمایت مردمی در مناطق ساحلی، می‌توانند پایگاه اجتماعی قوی‌تری برای شورا ایجاد کنند.
شورای نظامی آزادسازی سوریه به دلیل ریشه‌هایش در ارتش سابق و احتمال حمایت ایران و روسیه، از مشروعیت نسبی در میان اقشار وفادار به نظام پیشین برخوردار است. با این حال، وابستگی احتمالی به بازیگران خارجی ممکن است آن‌ها را در برابر اتهامات «نیابتی بودن» آسیب‌پذیر کند، به‌ویژه در برابر پروپاگاندای حکومت انتقالی که از حمایت ترکیه و آمریکا بهره می‌برد.
ارتش موازی به رهبری انس الشیخ (ابو زهیر الشام)
ارتش موازی، به رهبری انس الشیخ (ابو زهیر الشامی)، در اوت ۲۰۲۵ اعلام موجودیت کرد و ادعا می‌کند ۱۵۰ هزار نیرو جذب کرده‌است. این گروه از حمایت امارات و احتمالاً اردن برخوردار است و به‌عنوان نیرویی مخالف سیاست‌های الجولانی و وابستگی او به ترکیه عمل می‌کند. انس الشیخ از منتقدان سرسخت الجولانی در شبکه ایکس است و پایگاه اجتماعی محدودی دارد.
شبه‌نظامیان مورد حمایت محورمقاومت، از جمله لشکر فاطمیون و حزب‌الله لبنان، از بازیگران کلیدی مقاومت در برابر الجولانی هستند. بر اساس گزارش یورونیوز ، این گروه‌ها در شرق سوریه فعال‌اند و سابقه درگیری با نیروهای مورد حمایت آمریکا و اسرائیل را دارند. وابستگی آن‌ها به محورمقاومت و تجربه نظامی در جنگ داخلی سوریه، آن‌ها را به نیرویی قابل‌توجه تبدیل کرده است
ادعای تشکیل ارتش ۱۵۰ هزار نفری از سوی انس الشیخ مورد تردید است، زیرا منابع مستقل این ادعا را تأیید نکرده‌اند. با این حال، حمایت مالی امارات می‌تواند دسترسی به تسلیحات و آموزش را برای این گروه فراهم کند. گزارش عربی۲۱ اشاره می‌کند که وزارت دفاع دولت الجولانی این ادعاها را رد کرده و اکثر گروه‌های مسلح را تحت کنترل خود می‌داند، که نشان‌دهنده چالش‌های این ارتش در سازماندهی است.
این گروه شبه نظامی مدعی است که برای جلوگیری از تجزیه سوریه، حمایت از اقلیت‌ها، و مقابله با سلطه‌جویی گروه‌های ایدئولوژیک مانند تحریر الشام تشکیل شده است. انس الشیخ تأکید دارد که این ارتش «فوق قانون اساسی» عمل خواهد کرد و بر دولت انتقالی نظارت دارد. هدف اعلام‌شده آن‌ها، ایجاد حکومتی غیرمتمرکز و فراگیر است که حقوق همه اقشار را تضمین کند.
حمایت امارات از این گروه می‌تواند تلاشی برای کاهش نفوذ ترکیه در سوریه باشد، اما فقدان مشروعیت مردمی و تردید در توان واقعی این ارتش، موفقیت آن را زیر سؤال می‌برد. رقابت‌های منطقه‌ای بین امارات و ترکیه ممکن است این گروه را به مهره‌ای در بازی قدرت‌های خارجی تبدیل کند.
گروه‌های مقاومت مردمی در سویدا (دروزی‌ها)
گروه‌های دروزی در سویدا، به‌ویژه شورای نظامی سویدا، از زمان سقوط اسد علیه سیاست‌های الجولانی فعال شده‌اند. بر اساس گزارش خبرگزاری دانشجو، برخی رهبران دروزی مانند حکمت الهجری از حمایت اسرائیل استقبال کرده‌اند، اما اکثریت، از جمله شیخ حمود الحناوی، وفاداری به سوریه و مخالفت با دخالت خارجی را ترجیح می‌دهند. این گروه‌ها ریشه در ملی‌گرایی سوری و مقاومت در برابر تجزیه دارند.
گروه‌های دروزی از حمایت اجتماعی قوی در سویدا برخوردارند و توانایی سازماندهی تظاهرات و عملیات محدود را دارند. با این حال، نبود تسلیحات سنگین و منابع مالی، آن‌ها را به نیروی محلی محدود کرده است. گزارش‌ها از درگیری‌های پراکنده با نیروهای الجولانی در سویدا خبر می‌دهند، اما این گروه‌ها هنوز به سطح یک نیروی نظامی منسجم نرسیده‌اند.
هدف اصلی این گروه‌ها، حفظ خودمختاری محلی، جلوگیری از سلطه تحریر الشام، و حفظ تمامیت ارضی سوریه است. آن‌ها با هرگونه تجزیه‌طلبی یا دخالت خارجی، به‌ویژه از سوی اسرائیل، مخالفند و خواستار حکومتی فراگیر هستند که حقوق اقلیت‌ها را تضمین کند.
شکاف در جامعه دروزی بین رهبرانی که به دنبال حمایت خارجی هستند و اکثریتی که ملی‌گرا باقی مانده‌اند، می‌تواند این گروه‌ها را تضعیف کند. اسرائیل ممکن است از این شکاف برای پیشبرد پروژه تجزیه استفاده کند، اما مقاومت مردمی در سویدا پتانسیل تبدیل شدن به یک نیروی تأثیرگذار را دارد.
شبه‌نظامیان مورد حمایت محورمقاومت (فاطمیون و حزب‌الله)
شبه‌نظامیان مورد حمایت محورمقاومت، از جمله لشکر فاطمیون و حزب‌الله لبنان، از بازیگران کلیدی مقاومت در برابر الجولانی هستند. بر اساس گزارش یورونیوز ، این گروه‌ها در شرق سوریه فعال‌اند و سابقه درگیری با نیروهای مورد حمایت آمریکا و اسرائیل را دارند. وابستگی آن‌ها به محورمقاومت و تجربه نظامی در جنگ داخلی سوریه، آن‌ها را به نیرویی قابل‌توجه تبدیل کرده است.
این گروه‌ها از آموزش نظامی پیشرفته و تجربه جنگی برخوردارند. گزارش نیویورک تایمز نشان می‌دهد که حدود ۲۰ هزار رزمنده شبه‌نظامی در سوریه آموزش دیده‌اند، که نشان‌دهنده توان لجستیکی بالای آن‌هاست. با این حال، حملات هوایی اسرائیل به مواضع آن‌ها در شرق سوریه، توان عملیاتی‌شان را محدود کرده است.
هدف اصلی این گروه‌ها، حفظ محور مقاومت، مقابله با نفوذ اسرائیل و آمریکا، و جلوگیری از تجزیه سوریه است. آن‌ها همچنین به دنبال حفظ منافع استراتژیک ایران در منطقه و حمایت از جوامع شیعه و علوی هستند. اخراج گروه‌های فلسطینی توسط الجولانی، انگیزه‌ای برای تشدید فعالیت‌های این گروه‌هاست.
حمایت محورمقاومت از این گروه‌ها، آن‌ها را به هدفی برای حملات اسرائیل و فشارهای آمریکا تبدیل کرده است. با این حال، تجربه نظامی و شبکه‌های منطقه‌ای آن‌ها، پتانسیل ایجاد اختلال در برنامه‌های الجولانی را دارد، به‌ویژه اگر حمایت مردمی در مناطق شیعه‌نشین افزایش یابد.
حراس الدین (شاخه القاعده در سوریه)
حراس الدین، شاخه‌ای از القاعده در سوریه، پس از جدایی از تحریر الشام در سال‌های گذشته شکل گرفت. بر اساس گزارش جوان آنلاین، این گروه به دلیل اختلافات ایدئولوژیک با الجولانی، به‌ویژه پس از عادی‌سازی روابط او با اسرائیل، اعلام موجودیت مجدد کرده است. این گروه از حمایت برخی گروه‌های سلفی برخوردار است اما پایگاه مردمی محدودی دارد.
حراس الدین توانایی انجام عملیات چریکی و حملات پراکنده را دارد، اما به دلیل فشارهای نظامی تحریر الشام و حملات هوایی اسرائیل، از نظر لجستیکی ضعیف است. گزارش‌ها نشان می‌دهند که این گروه در ادلب و مناطق شمالی فعال است، اما تعداد نیروهایش محدود است.
هدف اصلی حراس الدین، سرنگونی الجولانی به دلیل انحراف از ایدئولوژی سلفی و همکاری با قدرت‌های خارجی است. این گروه خواستار برقراری حکومتی مبتنی بر شریعت و اخراج نیروهای خارجی از سوریه است. با این حال، اهداف آن‌ها به دلیل ماهیت افراطی، با مقاومت مردمی مواجه شده است.
حراس الدین به دلیل وابستگی به القاعده و فقدان مشروعیت مردمی، شانس کمی برای موفقیت دارد. با این حال، فعالیت‌های آن می‌تواند به بی‌ثباتی در مناطق تحت کنترل الجولانی کمک کند، به‌ویژه اگر با سایر گروه‌های مقاومت هماهنگ شود.
آیا گروه‌های مقاومت در برابر حمایت ترکیه و آمریکا از الجولانی موفق خواهند شد؟
ابومحمد الجولانی با حمایت آشکار ترکیه و تأیید ضمنی آمریکا توانسته است کنترل دمشق و بخش‌های عمده‌ای از سوریه را در دست بگیرد. رجب طیب اردوغان، رئیس‌جمهور ترکیه، در دسامبر ۲۰۲۴ علناً از پیشروی‌های تحریر الشام حمایت کرد و آن را گامی به سوی «بازگشت سوریه به صاحبان اصلی‌اش» دانست. همچنین، الجولانی از طریق مصاحبه با شبکه سی‌ان‌ان، به دنبال جلب حمایت غرب و فاصله‌گیری از گذشته تروریستی خود است. این حمایت‌ها، همراه با توافق‌نامه‌های نظامی با ترکیه و مذاکرات با آمریکا، به الجولانی منابع مالی و لجستیکی قابل‌توجهی بخشیده است.
در مقابل، گروه‌های مقاومت با چالش‌های متعددی روبه‌رو هستند. شورای نظامی آزادسازی سوریه و شبه‌نظامیان مورد حمایت محورمقاومت از تجربه نظامی برخوردارند، اما منابع مالی و تسلیحاتی محدود و حملات مداوم اسرائیل، توان آن‌ها را تضعیف کرده است. ارتش موازی انس الشیخ، اگرچه از حمایت امارات برخوردار است، اما به دلیل فقدان تأیید منابع مستقل، اعتبار محدودی دارد. گروه‌های دروزی در سویدا پایگاه مردمی قوی دارند، اما نبود تسلیحات سنگین، آن‌ها را به نیروی محلی محدود کرده است. حراس الدین نیز به دلیل ماهیت افراطی، شانس کمی برای جلب حمایت گسترده دارد.
حمایت ترکیه و آمریکا از الجولانی، به دلیل منافع استراتژیک آن‌ها موقتی به نظر می‌رسد. اما اسرائیل نیز از الجولانی به‌عنوان ابزاری برای تجزیه سوریه و تضعیف محور مقاومت استفاده می‌کند. با این حال، شکنندگی مشروعیت داخلی الجولانی و اعتراضات مردمی در طرطوس، لاذقیه، و سویدا، پتانسیل ایجاد بحران برای دولت او را افزایش می‌دهد. گروه‌های مقاومت، در صورت هماهنگی و جلب حمایت مردمی، می‌توانند از این نارضایتی‌ها بهره ببرند. اما اختلافات داخلی و وابستگی برخی گروه‌ها به بازیگران خارجی ، ممکن است آن‌ها را در برابر اتهامات «نیابتی بودن» آسیب‌پذیر کند.
شانس موفقیت این گروه‌ها به هماهنگی داخلی، جلب حمایت مردمی، و مدیریت وابستگی‌های خارجی بستگی دارد. تجزیه سوریه، به‌ویژه با حمایت اسرائیل از گروه‌های قومی و آمریکا از کردها، یک خطر واقعی است که تنها با تقویت گفتمان ملی‌گرایی و همکاری بین گروه‌های مقاومت می‌توان از آن جلوگیری کرد.
۲۱۳/۴۲
نظر شما