مظاهر گودرزی: ماه مهر که شروع شود دانشجویان و استادان دانشگاه اولین سال تحصیلی بعد از جنگ ۱۲ روزه را تجربه می‌کنند، احتمالاً بازگشت آن‌ها به دانشگاه با توجه به تحولات چند ماه گذشته با کلی پرسش و مطالبه همراه است، برای همین آن‌چه اهمیت دارد نوع مواجهه دانشگاه با دانشجویان و استادان است. درهمین‌باره کارن ابری‌نیا، دبیر کانون صنفی استادان دانشگاهی ایران به خبرآنلاین می‌گوید: «امیدواریم شرایطی فراهم شود که آزادی بیان برای استادان و دانشجویان تضمین شود.»
او در این گفت‌وگو به آخرین وضعیت «حجاب‌بان‌ها» در دانشگاه تهران و وضعیت معیشتی استدان دانشگاه اشاره می‌کند، به‌گفته او شرایط طوری شده که برخی استادان مجبور هستند برای گذران زندگی همزمان با تدریس در تاکسی‌های اینترنتی هم کار کنند.
متن کامل این گفت‌وگو در ادامه آمده است.
حالت پادگانی که در دولت قبلی در دانشگاه‌ها حاکم بود در حال کاهش است
*دولت چهاردهم سال تحصیلی قبل در دانشگاه‌ها را با روسای دولت سیزدهم شروع کرد، حالا یک سال گذشته و در آستانه سال تحصیلی جدید هستیم، وضعیت مدیریت دانشگاه‌ها و تغییرات در این حوزه چگونه است؟
در یک سال گذشته تغییرات قابل‌توجهی در مدیریت دانشگاه‌های کشور رخ داده است، به‌ویژه در دانشگاه تهران و برخی دیگر از دانشگاه‌های بزرگِ تهران و سایر شهرها شاهد تغییر روسای دانشگاه‌ها بوده‌ایم که این تحولات نویدبخش بهبود فضای دانشگاهی است. انتظار می‌رود همان‌گونه که دولت جناب آقای دکتر پزشکیان در تبلیغات انتخاباتی خود وعده داده بود، فضای دانشگاه‌ها بازتر شود و دانشجویان از آزادی بیشتری برخوردار شوند. البته این روند به‌تدریج در حال تحقق است و حالت پادگانی که در دولت قبلی در دانشگاه‌ها حاکم بود در حال کاهش است.
*نشانه این تغییرات مثلا در دانشگاه تهران به چه شکل نمود پیدا کرده است؟
برای مثال حضور نیروهای موسوم به «حجاب‌بان» که در دولت قبل در دانشگاه‌ها مستقر شده بودند حذف شده است. همچنین دخالت‌های حراست در امور دانشکده‌ها که پیش‌تر بسیار رایج بود به‌طور قابل‌ملاحظه‌ای کاهش یافته است. این تغییرات نشان‌دهنده حرکت به سوی بهبود فضای دانشگاهی است. البته، این وضعیت ممکن است در دانشگاه‌های دیگر متفاوت باشد و همکاران ما در سایر دانشگاه‌ها می‌توانند اطلاعات دقیق‌تری در این زمینه ارائه کنند، مثلا برخلاف دانشگاه‌های زیرمجموعه وزارت علوم در دانشگاه‌های تحت نظارت وزارت آموزش‌وپرورش مانند دانشگاه فرهنگیان و دانشگاه تربیت‌معلم شهید رجایی، روسای دانشگاه‌ها کمتر تغییر کرده‌اند و همچنان روندهای گذشته در آن‌ها ادامه دارد. گزارش‌هایی از سوی کانون صنفی استادان دریافت شده که نشان می‌دهد استادان این دانشگاه‌ها به دلیل فعالیت‌های صنفی خود همچنان تحت فشار و آزار قرار دارند.
در گذشته، فضای دانشگاه‌ها به‌شدت تحت نظارت و سرکوب قرار داشت. دانشجویان و استادان به‌طور مداوم تحت نظر بودند و حتی امضای بیانیه‌ای ساده که صرفاً دعوت به آرامش می‌کرد می‌توانست به‌عنوان اهرمی علیه استادان استفاده شود و مانع از تحقق درخواست‌های‌شان شود. این شرایط فضای نامناسبی را برای فعالیت‌های علمی و صنفی ایجاد کرده بود. با این حال، انتظارات از تحولات کنونی فراتر از وضعیت فعلی است و امیدواریم با ادامه این روند، فضای دانشگاه‌ها به سوی بازتر شدن و ارتقای آزادی‌های علمی و صنفی حرکت کند تا دانشگاه‌ها بتوانند نقش واقعی خود را به‌عنوان مراکز تولید علم و دانش ایفا کنند.
شورای عالی انقلاب فرهنگی مانع توسعه دانشگاه‌ها شده است
*کدام نهادها در دانشگاه دخالت دارند؟
یکی از مسائل مهم در فضای دانشگاهی، نقش شورای عالی انقلاب فرهنگی است که به نظر می‌رسد در برخی موارد مانع توسعه و پیشرفت دانشگاه‌ها شده است. دانشگاه به‌عنوان نهادی علمی نیازمند استقلال و آزادی عمل است تا گروه‌های علمی بتوانند در مورد مسائل تخصصی، مانند جذب اعضای هیئت علمی تصمیم‌گیری کنند. اما در حال حاضر شورای عالی انقلاب فرهنگی در این امور دخالت دارد که گاه این دخالت‌ها سازنده نیست و مانع پیشرفت می‌شود.
*سال تحصیلی جدید اولین سال تحصیلی بعد از جنگ دوازده روزه است، فکر می‌کنید در این شرایط دانشگاه چه حال و هوایی داشته باشد؟
با شروع سال تحصیلی جدید، به‌ویژه پس از جنگ ۱۲روزه انتظار می‌رود که دانشجویان و استادان دیدگاه‌ها و سؤالات متفاوتی در این زمینه مطرح کنند، امیدواریم با توجه به بهبود نسبی فضای دانشگاه‌ها، شرایطی فراهم شود که آزادی بیان برای استادان و دانشجویان تضمین شود. در گذشته برگزاری جلسات دانشجویی یا دعوت از سخنرانانی که مورد تأیید مسئولین نبودند با موانع جدی مواجه می‌شد. انتظار می‌رود در دوره جدید، این محدودیت‌ها برطرف شود و فضای مناسب‌تری برای بحث و گفت‌وگو ایجاد گردد.
*وضعیت استادانی که پس از حوادث سال ۱۴۰۱ اخراج یا تعلیق شده بودند، چگونه است؟
خوشبختانه بسیاری از آن‌ها به کار بازگشته‌اند. وزارت علوم در این زمینه عملکرد نسبتاً مطلوبی داشته و موارد حاد با پیگیری‌های انجمن صنفی استادان حل شده است. البته برخی از استادان ممکن است خود تمایلی به بازگشت نداشته باشند، اما در مجموع، افرادی که متقاضی بازگشت بودند، تا حد زیادی به فعالیت خود ادامه داده‌اند.
کار کردن اعضای هیات علمی دانشگاه‌ها در تاکسی اینترنتی
*وضعیت معیشتی اعضای هیئت علمی دانشگاه‌ها همیشه شرایط مساعدی نداشته، در حال حاضر چگونه است؟
سال تحصیلی جدید در حالی شروع می‌شود که اعضای هیئت علمی دانشگاه‌ها که بار اصلی آموزش، پژوهش و فناوری در کشور را به عهده دارند، در بدترین وضع معیشتی خود نسبت به گذشته و حتی در مقایسه با اقشار دیگر در حال حاضر قرار دارند. حقوق یک استادیار تازه استخدام در حدود ۲۸ میلیون تومان است. این در حالی است که همین استادیار برای استخدام در دانشگاه مدارج علمی متعددی را طی کرده و سال‌های متمادی از عمر خود را صرف کرده است و در سنی در حدود ۲۸ تا ۳۰ سالگی تازه درآمد خواهد داشت. در حالی که دیگرانی که چنین مدارج علمی را طی نکرده‌اند در سنین بسیار پایین‌تر وارد بازار کار می‌شوند و عجیب‌تر اینکه بسیاری از آنان درآمدهای مشابه یا بالاتری دارند.
مثلاً اخیراً شنیده شده که حقوق افراد خدماتی شهرداری در همین حدود است و یا راننده فلان مدیرعامل ماهیانه ۶۰ میلیون تومان درآمد دارد و یا همین دانشجویی که توسط همین استادیار آموزش دیده و بعد از ۴ سال وارد بازار کار می‌شود، درآمدی به مراتب بالاتر دارد. فقط هزینه مسکن یک استادیار جوان در تهران بیش از حقوق او است، این امر باورنکردنی است اما حقیقت دارد.
یکی از همکاران در یکی از دانشگاه‌های تهران به من می‌گفت که همکار جوانش که در جلسه‌ای کنار وی نشسته بوده، به دلیل مستأصل شدن از اوضاع اقتصادی از او چاره‌جویی کرده که چه باید بکند. من شخصاً اعضای هیئت علمی را می‌شناسم که علاوه بر حقوق دانشگاه هم‌اکنون مجبورند با اسنپ کار کنند تا بتوانند از عهده هزینه‌های زندگی برآیند. همین مشکلات موجب مهاجرت تعداد قابل‌توجهی از اعضای هیئت علمی دانشگاه‌ها شده است.
*تفاوت وضعیت معیشتی اساتید در ایران با کشورهای همسایه چگونه است؟
در حالی که دریافتی یک استاد تمام پایه ۵۰ در دانشگاه تهران کمتر از ۸۰۰ دلار است، در کشورهای همسایه در منطقه مثل امارات، عربستان و قطر، حقوق اعضای هیئت علمی به طور میانگین از ۳۰۰۰ تا ۷۰۰۰ دلار در ماه است. البته استاد تمام پایه ۵۰ بیش از ده هزار دلار دریافت می‌کند و این در حالی است که مسکن رایگان، بیمه کامل و بسیاری امکانات رفاهی دیگر نیز در اختیار استادان قرار می‌دهند. همچنین بودجه‌های پژوهشی چند صد هزار دلاری تا میلیون دلاری در اختیار پژوهشگران برجسته قرار می‌گیرد. این در حالی است که بودجه‌های پژوهشی دانشگاه‌های ما بسیار ناچیز است. به دلیل بودجه‌های ناچیز پژوهشی، ارتباطات بین‌المللی علمی بین دانشگاه‌ها، از قبیل شرکت در کنفرانس‌ها و رخدادهای علمی و دیپلماسی علمی که می‌تواند یکی از مؤلفه‌های توسعه علمی کشور باشد، به شدت کاهش یافته است.
در ۵ سال اخیر حدود ۱۲۰۰ تا ۱۵۰۰ استاد دانشگاه بازخرید، بازنشسته زودرس، قطع همکاری یا مرخصی بدون حقوق طولانی داشته‌اند
*وضعیت مهاجرت اعضای هیئت علمی چگونه است و چه آماری در این زمینه وجود دارد؟
آمار دقیقی از مهاجرت اساتید به‌ویژه اساتید جوان در دسترس نیست، اما با آمار نسبی که از دوازده دانشگاه بزرگ تهران، شریف، امیرکبیر، خواجه نصیر، علم و صنعت، شیراز، اصفهان، صنعتی اصفهان، تبریز، مشهد، شهید بهشتی و تربیت مدرس اخذ شده است، از حدود شش هزار عضو هیئت علمی در رشته‌های علوم و مهندسی، در ۵ سال اخیر حدود ۱۲۰۰ تا ۱۵۰۰ نفر بازخرید، بازنشسته زودرس، قطع همکاری یا مرخصی بدون حقوق طولانی داشته‌اند که حدود یک‌چهارم اساتید هستند. از این تعداد بیش از حدود شصت درصد آن‌ها در دو سال گذشته رخ داده است که بیانگر شتاب بیشتر مهاجرت است.
۲۳۳۲۳۳
نظر شما