فهیمه نظری: نام پرویز ثابتی این روزها به واسطه پرونده‌ای که از بهمن ماه سال گذشته علیه او در آمریکا در جریان است، بیش از هر زمان دیگری در صدر خبرها می‌نشیند؛ فردی که از ۱۳۵۲ تا ۱۳۵۷ ریاست اداره سوم ساواک (امنیت داخلی) و قائم‌مقامی این سازمان را برعهده داشت و به دلیل نقش در سرکوب و شکنجه مخالفان سیاسی، پس از انقلاب از ایران گریخت و دهه‌ها مخفیانه زندگی کرد.
مردم ایران این چهره مخوف ساواک را پس از ۴۴ سال، برای نخستین‌بار در بهمن ماه ۱۴۰۱ مشاهده کردند؛ آن هم زمانی که یکی از دخترانش به طور ناخواسته در توییتی تصویری از او در یک تجمع ضد جمهوری اسلامی ایران در لس‌آنجلس منتشر کرد.
حدود دو سال بعد، همان‌طور که انتظار می‌رفت تازه ماجرا برای رئیس جنجالی اداره سوم ساواک در دهه پنجاه، آغاز شد و عقوبتی که بیش از چهار دهه از آن می‌گریخت، بالاخره گریبانش را گرفت؛ سه ایرانی مقیم آمریکا، که همگی زندانیان سیاسی پیش از انقلاب ۱۳۵۷ بودند، در ۲۲ بهمن ۱۴۰۳ با استناد به «قانون حمایت از قربانیان شکنجه» در دادگاه فدرال اورلاندو (فلوریدا) از او شکایت کردند. آنان مدعی شدند در دهه ۱۳۵۰ خورشیدی به دستور، نظارت و هماهنگی مستقیم ثابتی دستگیر، بازجویی و تحت شکنجه‌های سنگینی همچون شوک الکتریکی، آویزان‌کردن از مچ دست، بستن وزنه به اندام تناسلی، شلاق، ضرب و شتم و استفاده از «صندلی آپولو» قرار گرفته‌اند.
شاکیان که به دلیل تهدیدهای امنیتی با نام‌های مستعار «جان دو» ۱، ۲ و ۳ شناخته می‌شوند، به ترتیب ۷۲، ۸۵ و ۶۸ سال دارند. پرونده هریک از آن‌ها شامل جزئیات زندگی و آسیب‌های جسمی و روانی ماندگار پس از آزادی است؛ ازجمله مشکلات کلیوی، زخم‌های دائمی، اختلال استرس پس از سانحه و آسیب‌های روانی شدید. به گفته آنان در این شکایت‌نامه، «حکومت وحشت» در دوران ریاست ثابتی بر اداره سوم ساواک به اوج رسید و هزاران مخالف سیاسی از گروه‌های گوناگون، از وکلا و هنرمندان تا دانشجویان و فعالان، قربانی شدند. این سه نفر خواهان پرداخت ۲۲۵ میلیون دلار غرامت (۷۵ میلیون دلار برای هر نفر) به همراه هزینه‌های وکالت خود شدند.
رأی اول و دوم دادگاه به ضرر ثابتی
در ۲۱ مرداد ۱۴۰۴، دادگاه فلوریدا در رأیی ۱۷ صفحه‌ای با درخواست ثابتی برای رد شکایت به دلیل مرور زمان و ناکافی بودن مستندات مخالفت، و اعلام کرد که ادعاها با استناد به اسناد تاریخی و منابع متعدد، کفایت لازم را برای طرح مسئولیت او به عنوان معاون و فرمانده شکنجه‌گران دارد. همچنین در رأی دوم، دادگاه حفظ هویت مخفی شاکیان را به دلیل تهدیدهای جدی تأیید کرد.
برملا شدن وجوه پنهان زندگی
به دنبال انتشار رای دادگاه و محکومیت ابتدایی ثابتی در پرونده سه شاکی، هفته گذشته روزنامه بریتانیایی گاردین گزارشی را از زوایای پنهان زندگی او در آمریکا منتشر کرد. این گزارش پرده از زندگی مخفی و در عین حال مجلل او در عمارت ساحلی ۳.۶ میلیون دلاری‌اش در محله اعیان‌نشین «ویندرمیر» فلوریدا برداشت. گاردین در ادامه براساس اسناد محرمانه وزارت امور خارجه آمریکا از مبلغ هنگفت ۲۰ میلیون دلاری خبر داد که ثابتی هنگام خروج از ایران در پاییز ۱۳۵۷ از کشور خارج کرده است.
در همین راستا، مرکز اسناد انقلاب اسلامی دیروز (۲۶ شهریور ۱۴۰۴) طی گزارشی خبر داد که مجموعه اسناد مرتبط با پرویز ثابتی را به‌زودی منتشر خواهد کرد. در گزارش یادشده همچنین چند سند مهم مربوط به این فرد منتشر شده که قابل تامل است؛
یکم: سندی است شامل فهرست اسامی کسانی که در طی ماه‌های شهریور و مهر ۱۳۵۷ یعنی در اوج اعتراضات و اعتصابات بر علیه رژیم شاه، ارز غیربازرگانی از کشور خارج کرده‌اند. نام «پرویز ثابتی» در این لیست به چشم می‌خورد و در مقابل آن مبلغ ۱۳۵ میلیون تومان به عنوان رقمی درج شده که او از کشور خارج کرده است.
با توجه به نرخ دلار در سال ۵۷ که چیزی حدود ۷ تومان بوده است، ثابتی مبلغی حدود ۱۹ میلیون و ۲۸۵ هزار دلار در آن ایام از کشور خارج کرده است. این نزدیک به همان مبلغی است که گاردین در گزارش خود بر مبنای اسناد وزارت امور خارجه آمریکا درباره خروج ارز توسط ثابتی عنوان کرده است.
همچنین مرکز اسناد انقلاب اسلامی فرم سازمان امور اداری و استخدامی کشور درخصوص محاسبه مدت خدمت پرویز ثابتی در سازمان اطلاعات و امنیت کشور را منتشر کرده که بر مبنای آن ثابتی از تاریخ ۱۵ تیر ۱۳۳۸ تا ۱۰ آبان ۱۳۵۷ در استخدام ساواک بوده است.
دیگر سند منتشرشده از سوی مرکز اسناد انقلاب اسلامی، شکایتی است که از سوی شخصی به نام پرویز کریم‌پناهی مشاور وقت وزیر مسکن و شهرسازی در ۲۲ آبان ۱۳۵۷ علیه او به وزارت دادگستری و دادستان تهران تنظیم شده است. موضوع شکایت کریم‌پناهی البته مختص ثابتی نیست و به طور کل در «مورد فرمان رسیدگی به نحوه تملک به اموال و دارایی خاندان سلطنت در رابطه با اعلام جرم» او «بر علیه ارتشبد نصیری و سازمان امنیت و نیز تقاضای تعقیب عاملین اجازه‌دهنده خروج پرویز ثابتی (مقام امنیتی) از کشور و اقدام جهت بازگرداندن نام‌برده» است. بند دوم این شکایت‌نامه به طور ویژه به ثابتی می‌پردازد:
«طبق مطالب مندرج در صفحه اول روزنامه کیهان یکشنبه ۵۷/۸/۱۳ آقای پرویز ثابتی مقام امنیتی به اتفاق خانواده‌اش در تاریخ چهارشنبه ۵۷/۸/۱۰ ساعتی قبل از شروع اعتصاب کارکنان هواپیمایی ملی ایران به ژنو رفته است. با توجه به اعلام جرم فوق و مطالب مندرج در نامه مورخ ۵۵/۷/۳ به حقوق بشر سازمان ملل متحد و اظهارات صریح زندانیان سیاسی آزادشده در مورد پرونده‌سازی‌ها و اعمال شکنجه‌ها و شکایت خانواده فرد مقتول در منازعه با همسر ثابتی و نیز ممنوع‌الخروج اعلام شدن او از طرف دادسرای تهران طبق مطالب مندرج در صفحه نوزدهم روزنامه اطلاعات شنبه ۵۷/۸/۱۲ و اعلام روزنامه‌ها در مورد برکناری ایشان از پست خود در ساواک و تحت رسیدگی بودن به وضع او، قاعدتا نمی‌بایست اجازه خروج به او داده می‌شد و با توجه به شرایط فوق دیده می‌شود که خروج این شخص امری غیرعادی و در عین حال نشان‌دهنده یک برنامه‌ریزی قبلی جهت فرار از مجازات قانونی و انتقام ملت ایران و خانواده‌های افراد شکنجه‌شده و نیز سوء‌استفاده‌های مالی بوده که قاعدتا این شخص بدون کمک مقاماتی نمی‌توانسته است از کشور خارج شود. چه جهت خروج از کشور ابتدا می‌بایست در صورت آماده بودن مدارک لازم از اداره گذرنامه پاسپورت تهیه نموده و نیز کارمندان دولت و مخصوصا شخصی با مسئولیت او اطلاع و اجازه مقامات مافوق ساواک را لازم دارد و در عین حال در پروازهای هواپیمائی ملی ۴۸ ساعت قبل از پرواز گذرنامه را دریافت نموده و بعد از تایید مقامات امنیتی اجازه خروج داده می‌شود به علاوه مسافرت به ژنو خود احتیاج به کسب ویزا از دولت سوئیس را لازم دارد که دیده می‌شود با توجه به مدت انفصال او و تاریخ خروج از کشور تمام این اقدامات عملا غیرممکن بوده. لذا بدین‌وسیله به عنوان یک ایرانی با توجه به اعلام جرم فوق جهت بازگرداندن ایشان و تعقیب و تعیین افراد کمک‌کننده شکایت و تقاضای اقدام می‌نمایم.»
سند دیگری که در ادامه سند قبلی آمده نشان از مکاتبه اداره کل دفتر وزارتی وزارت دادگستری با دادسرای تهران در خصوص ارسال شکوائیه پرویز کریم‌پناهی علیه مقامات سازمان اطلاعات و امنیت کشور می‌دهد که البته با وقوع جریانات انقلاب و نهایتا فروپاشی حکومت پهلوی، پرونده عملا بلااقدام باقی می‌ماند.
با این حال این شکایت در تاریخ ۱۸ فروردین ۱۳۵۸ یعنی حدود دو ماه پس از پیروزی انقلاب توسط جمعیت ایرانی دفاع از آزادی حقوق بشر پیگیری می‌شود. این جمعیت طی نامه‌های خطاب به دادستان وقت انقلاب با ضمیمه کردن شکایت‌نامه کریم‌پناهی که پیشتر به آن اشاره شد از دادستان وقت انقلاب درخواست رسیدگی می‌کنند؛ از این‌که سرانجام این درخواست چه می‌شود و آیا اقدامی در این زمینه صورت می‌گیرد یا نه، اطلاعی نداریم.
اکنون پرونده آن سه زندانی سیاسی سابق علیه پرویز ثابتی در آمریکا وارد مرحله جمع‌آوری ادله شده، و طرفین باید تا ژانویه ۲۰۲۶ میلادی مدارک خود را ارائه کنند. باید منتظر ماند و دید آیا اسناد تازه منتشرشده درباره او تاثیری در رای نهایی دادگاه خواهد گذاشت یا نه.
۲۵۹
نظر شما