به گزارش پایگاه فکر و فرهنگ مبلغ، سوره نحل که به نام «سوره نعمت‌ها» نیز شناخته می‌شود، در بخش ابتدایی خود مجموعه‌ای از نعمت‌های الهی را برمی‌شمرد.
بنابر روایت فارس، آیات ۷ تا ۱۴ این سوره در ادامه این مسیر، انسان را متوجه نظام دقیق آفرینش و تسخیر موجودات برای زندگی بشر می‌کند.
اما در ورای بیان نعمت‌ها، لایه‌ای پنهان از دشمن‌شناسی نهفته است؛ زیرا قرآن با یادآوری این نعمت‌ها، به انسان هشدار می‌دهد که دشمنان اصلی او (اعم از شیطان، مستکبران و مشرکان) می‌کوشند این نعمت‌ها را به ابزار غفلت، اسارت و سلطه تبدیل کنند. در ادامه، گزارشی تحلیلی از این آیات با محوریت دشمن‌شناسی ارائه می‌شود.
دشمنان، غفلت از نعمت‌ها را به جای شکر جا می‌زنند
آیات ۷ و ۸ به حیواناتی چون شتر و اسب و قاطر و الاغ اشاره می‌کند که خداوند برای سواری، بارکشی و زیبایی زندگی بشر آفریده است. قرآن با این یادآوری نشان می‌دهد که حتی کوچک‌ترین نیازهای مادی انسان، تحت تدبیر الهی تأمین شده است. اما دشمن اصلی انسان، یعنی شیطان و پیروان او، تلاش می‌کنند نگاه انسان به این نعمت‌ها صرفاً مادی و سرگرمی‌گونه باشد.
اگر سواری و قدرت حیوانات در خدمت رفاه و زیبایی زندگی انسان است، دشمنان می‌خواهند از آن وسیله‌ای برای تفاخر، ظلم و سلطه‌گری بسازند. این همان الگوی تاریخی دشمنان حق است که از نعمت‌ها برای تقویت غرور و سرکشی بهره می‌برند.
هدایت در برابر انحراف؛ نقشه دشمن چیست؟
آیه ۹ می‌فرماید: «وَعَلَی اللَّهِ قَصْدُ السَّبِیلِ وَمِنْهَا جَائِرٌ»؛ یعنی هدایت راه راست بر عهده خداست، اما برخی راه‌ها منحرف و کج‌اند. این آیه در حقیقت، میدان تقابل با دشمن را ترسیم می‌کند.
خداوند راه روشن و مستقیم را نشان می‌دهد، ولی دشمنان حق، چه در قالب شیاطین جن و انس و چه در صورت رهبران گمراه، تلاش می‌کنند راه‌های فرعی، جذاب و دروغین را جایگزین مسیر مستقیم سازند. یکی از اصلی‌ترین شیوه‌های دشمن، «مشابه‌سازی» است؛ یعنی راه باطل را شبیه راه حق جلوه می‌دهند تا افراد ساده‌دل گرفتار شوند. این ترفند در دنیای امروز نیز با رسانه‌ها، تبلیغات و شبه‌ایدئولوژی‌ها تکرار می‌شود.
دشمنی با حقیقت از طریق انکار تدبیر الهی
آیات ۱۰ و ۱۱ از نزول باران، رویاندن گیاهان، میوه‌ها، تاکستان‌ها و زیتون و انار سخن می‌گویند. این جلوه‌های نعمت یادآور می‌شود که روزی و حیات انسان در دست خداست. اما دشمنان همواره با انکار این حقیقت، می‌کوشند مردم را به سوی مادی‌گرایی محض بکشانند.
مشرکان عصر نزول قرآن باران را به خدایان موهوم نسبت می‌دادند و امروز قدرت‌های استکباری نیز تلاش دارند سرچشمه نعمت‌ها را در «علم، فناوری یا نظام سلطه» معرفی کنند. این تحریف بزرگ، در واقع سرپوشی بر تدبیر الهی است تا انسان‌ها به جای شکرگزاری، اسیر وابستگی و سلطه بیگانه شوند.
دشمن، نعمت‌ها را ابزار سلطه می‌سازد
آیه ۱۲ بیان می‌کند که خورشید، ماه، شب و روز همگی در خدمت انسان هستند. این تسخیر آسمانی در حقیقت بخشی از رحمت خدا برای ادامه حیات و رشد بشر است. اما دشمنان، همواره کوشیده‌اند این نظم طبیعی را به ابزار قدرت‌طلبی تبدیل کنند.
در گذشته، بت‌پرستان خورشید و ماه را به خدایی می‌پرستیدند تا جایگاه سلطه دینی و اجتماعی پیدا کنند. در عصر جدید نیز قدرت‌های استکباری با انحصار دانش نجوم، انرژی خورشیدی و تسخیر فضا، این نعمت‌ها را به ابزار تهدید ملت‌ها بدل کرده‌اند.
بنابراین قرآن هشدار می‌دهد که انسان باید مراقب باشد دشمنان، نعمت‌های مشترک الهی را به انحصار و ابزار چپاول تبدیل نکنند.
دشمنی پنهان با امنیت و اقتصاد
آیات ۱۳ و ۱۴، به نعمت‌های گیاهان متنوع، دریاها، ماهی‌ها، جواهرات و کشتی‌هایی که در آب روان می‌شوند اشاره دارد. این آیات یادآور می‌شود که خداوند منبع غذا، تجارت و زیبایی را در اختیار بشر قرار داده است. اما تجربه تاریخی نشان داده که دشمنان اسلام، همیشه در صدد بوده‌اند همین منابع را کنترل و به حربه فشار تبدیل کنند.
استعمار در قرون اخیر، نمونه روشن این حقیقت است که چگونه استعمارگران با سیطره بر دریاها، تجارت جهانی و منابع طبیعی، ملت‌ها را تحت سلطه گرفتند. در واقع دشمنی آنان تنها با ایمان نبود، بلکه امنیت غذایی و استقلال اقتصادی ملت‌ها را نیز نشانه گرفت.
دشمن‌شناسی در پرتو نعمت‌شناسی
این آیات به ظاهر درباره نعمت‌های مادی و طبیعی سخن می‌گویند، اما حقیقت پنهان در آنها این است که غفلت از نعمت‌ها، مقدمه اسارت در دام دشمن است. خداوند با یادآوری شتر، اسب، باران، خورشید، ماه، گیاهان و دریاها، می‌خواهد انسان بداند که سرچشمه همه اینها در دست اوست. اگر بشر این حقیقت را فراموش کند، دشمنان آشکار و پنهان از همین نعمت‌ها برای سلطه، تحقیر و انحراف استفاده خواهند کرد.
بنابراین، دشمن‌شناسی در این بخش از قرآن به معنای «شناخت ترفندهایی است که نعمت‌ها را به ابزار غفلت و سلطه تبدیل می‌کنند». امروز نیز وظیفه جوامع مؤمن این است که ضمن شکرگزاری و استفاده درست از نعمت‌های الهی، مراقب باشند دشمنان با حربه اقتصاد، رسانه، فناوری یا محیط‌زیست، آنان را به اسارت نکشانند.
تلاوت این آیات را که در صفحه ۲۶۸ قرآن قرار دارد ببینید.
نظر شما