به گزارش پایگاه فکر و فرهنگ مبلغ، نوزدهمین جلسه از سلسله جلسات «قوم یهود در قرآن» با سخنرانی حجت‌الاسلام «محمدمهدی میرجلیلی» و موضوع «از تلاش برای اخراج از سرزمین تا نابودی کامل: الهیات عهد در تحلیل فرعون زمان و سقوط محتوم صهیونیسم بین‌الملل» در سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی برگزار شد.
مشروح مطالب مطرح در این جلسه در ادامه مرور می شود.
بنابر روایت شبستان، در سنت الهی، تاریخ مملو از نمونه‌هایی است که در آن قدرت‌های ستمگر، با هدف حذف مأموریت الهی یک ملت و بیرون راندن آنان از سرزمین خویش، به اقدامات قهرآمیز دست زده‌اند. قرآن کریم در آیه ۱۰۳ سوره اسراء این واقعیت را به روشنی ترسیم می‌کند: «فَأَرَادَ أَن یَسْتَفِزَّهُم مِّنَ ٱلأَرضِ فَأَغرَقنَاهُ وَمَن مَّعَهُۥ جَمِیعا؛ پس خواست که آنان را از سرزمین براند، و ما او و همه کسانی که با او بودند را غرق کردیم»
این آیه، الگویی فراتاریخی از رویارویی میان «طاغوت» و «حاملان عهد الهی» را ارائه می‌دهد؛ الگویی که در آن اراده برای اخراج، محاصره و نابودی یک ملت، در نهایت با شکست کامل نظام ظلم‌محور مواجه می‌شود.
در عصر حاضر، این منطق قرآنی را می‌توان در اقدامات رژیم صهیونیستی مشاهده کرد؛ چه در محاصره و حملات بی‌وقفه به مردم غزه با هدف تغییر بافت جمعیتی و حذف هویت فلسطینی، و چه در آغاز جنگ ۱۲ روزه علیه ایران در میانه مذاکرات حساس سیاسی و دیپلماتیک — اقدامی که نشان داد این رژیم، نه تنها به اصل عدالت و حقوق بین‌الملل پای‌بند نیست، بلکه بر اساس همان منطق «یستفزهم من الأرض» عمل می‌کند، با هدف ایجاد بحران و برهم زدن مسیر توافقات احتمالی.
این زمینه لازم را برای تحلیل «الهیات عهد» فراهم می‌آورد و نشان می‌دهد که در سنت الهی، هیچ قدرتی قادر به تداوم سلطه بر اساس ظلم آشکار و نقض عهد الهی نیست و سرانجام، همان‌گونه که فرعون و همراهانش غرق شدند، سلطه‌گران امروز نیز محکوم به نابودی هستند.
تفسیر آیه از منظر الهیات عهد
آیه ۱۰۳ سوره اسراء، در جزء پانزدهم قرآن، یکی از صریح‌ترین بازنمایی‌های سنت الهی در مقابله با ظلم و نقض عهد است. خداوند می‌فرماید: « فَأَرَادَ أَن یَسْتَفِزَّهُم مِّنَ ٱلأَرضِ فَأَغرَقنَاهُ وَمَن مَّعَهُۥ جَمِیعا»
واژه «یستفزهم» از ریشه «فزّ» به معنای برانگیختن با شدت و ایجاد تحرک اجباری است و در فضای عهد الهی، این واژه به تلاش برای بی‌ثبات‌سازی مأموریت الهی حاملان عهد اطلاق می‌شود. تعبیر «من الأرض» نشان می‌دهد که این بی‌ثبات‌سازی به‌طور مشخص متوجه جغرافیایی است که مأموریت و عهد الهی در آن جریان دارد، و «فأغرقناه» بیانگر نابودی کامل ظالم در قالب مجازات الهی است؛ مجازاتی که راه بازگشت و احیای سلطه را به‌کلی می‌بندد.
از منظر تفسیری شیعه، علامه طباطبایی در المیزان فی تفسیر القرآن (ج۱۳، ص۱۱۹، دفتر انتشارات اسلامی) توضیح می‌دهد که اراده فرعون در این آیه، همان اراده برای بیرون راندن بنی‌اسرائیل از سرزمینی بود که خداوند برای آنان مقدر کرده بود، و این معنا آشکارا مصداق نقض عهد الهی است. ایشان تأکید می‌کند که نابودی فرعون در این آیه صرفاً یک واقعه تاریخی نیست بلکه بیانگر قاعده کلی الهی است که در سراسر تاریخ ثابت می‌ماند: هر طاغوتی که در برابر مأموریت الهی بایستد، دیر یا زود با فروپاشی کامل مواجه خواهد شد.
در دیدگاه اهل سنت، ابن‌کثیر در تفسیر القرآن العظیم (ج۳، ص۶۶، دار طیبۀ للنشر) همین واژه «یستفزهم من الأرض» را به معنای تلاش فرعون برای بیرون راندن موسی و بنی‌اسرائیل از مصر دانسته و به ابزارهای فشار نظامی و اقتصادی او اشاره می‌کند. ابن‌کثیر نابودی فرعون را نمونه‌ای از انتقام الهی می‌خواند که در قالبی جهان‌شمول، هر قدرتی را که ملت حامل مأموریت الهی را هدف قرار دهد شامل می‌شود.
با کنار هم قرار دادن دو رویکرد تفسیری شیعه و اهل سنت، تصویری روشن از منطق الهیات عهد به دست می‌آید. این منطق بر سه مؤلفه اصلی استوار است: نخست، مفهوم «سرزمین عهد» که نه‌تنها یک مکان جغرافیایی بلکه ظرف تحقق مسئولیت الهی است؛ دوم، اصل «پایداری عهد در برابر اخراج»، یعنی وعده خداوند که مأموریت الهی علی‌رغم فشار طاغوت حفظ می‌شود؛ و سوم، «سنت نابودی طاغوت» که پایان سلطه را در قالب کیفر قطعی الهی رقم می‌زند، همان‌گونه که فرعون و همراهانش در دریا غرق شدند. این سه مؤلفه، چارچوبی نظری فراهم می‌آورد که امکان فهم رخدادهای تاریخی و سیاسی معاصر را بر اساس منطق عهد ممکن می‌سازد.
تطبیق تاریخی با وقایع امروز
رویدادی که در آیه ۱۰۳ سوره اسراء بیان شده ـ تلاش فرعون برای اخراج حاملان عهد الهی و نابودی نهایی او ـ در عصر حاضر، بازنمایی آشکاری در رفتار رژیم صهیونیستی دارد. سیاست‌های رژیم صهیونیستی در غزه و کرانه باختری، همانند «یستفزهم من الأرض»، محاصره، بمباران، تخریب خانه‌ها و زیرساخت‌ها را با هدف تغییر بافت جمعیتی و هویت فلسطینی دنبال می‌کند. این نقض عهد الهی، مطابق سنت الهی، سرانجامی جز فروپاشی و نابودی ندارد.
نظر شما