به گزارش پایگاه فکر و فرهنگ مبلغ، این بخش از سوره نحل در حقیقت جمع‌بندی آموزه‌هایی است که در طول سوره درباره حق‌گرایی، صبر در برابر دشمنان، و راه‌های مقابله با فشارهای بیرونی مطرح شده است.
بنابر روایت فارس، آیات ۱۱۹ تا پایان سوره علاوه بر بیان لطف و رحمت الهی نسبت به بندگان، به‌ویژه توبه‌کنندگان، به پیامبر اکرم(ص) و مؤمنان توصیه‌هایی می‌کند که در مسیر دشوار مقابله با دشمنان راهگشا باشد. در ادامه محوری‌ترین نکات این آیات را با نگاه به مسئله دشمن‌شناسی مرور می‌کنیم.
نقش رحمت و توبه در خنثی‌سازی توطئه دشمن
آیه ۱۱۹ با تأکید بر اینکه خداوند نسبت به بندگان خطاکار رحمت ویژه‌ای دارد و در صورت توبه و عمل صالح آنان را می‌بخشد، در واقع پیامی به جامعه ایمانی است که اجازه ندهند دشمن با سوءاستفاده از لغزش‌ها و ضعف‌های فردی یا اجتماعی، صفوف آنان را متزلزل کند. دشمنان معمولاً به دنبال برجسته‌سازی خطاها هستند تا امید را بگیرند و روحیه تسلیم‌پذیری را تزریق کنند. قرآن با تکیه بر رحمت الهی این حربه را بی‌اثر می‌سازد و به مؤمنان می‌آموزد که لغزش نباید موجب شکست در برابر دشمن شود.
وحدت ادیان آسمانی و استراتژی دشمن در تحریف
در آیات ۱۲۳ و ۱۲۴ به مسئله ابراهیم(ع) و پیروی از آیین او اشاره شده است. دشمنان تاریخی پیامبران، همواره از ابزار تحریف و انحصارگرایی برای ایجاد شکاف میان امت‌ها بهره می‌گرفتند. یهودیان بهانه می‌گرفتند که احکام خاصی مثل حکم روز شنبه تنها راه بندگی خداست و دیگران در مسیر باطل‌اند.
قرآن یادآوری می‌کند که این محدودنگری در واقع دامی بود که دشمنان حقیقت برای اختلاف‌افکنی گستردند. از این منظر، یکی از راهبردهای دائمی دشمن، مصادره انحصاری حقیقت و تحمیل معیارهای محدود و ساختگی است. مؤمنان باید هوشیار باشند که اصل دین بر توحید و پیروی از مسیر مشترک انبیاست نه گرفتار شدن در دام اختلافات ساختگی.
فشارهای روحی و روانی دشمن
آیه ۱۲۷ با خطاب مستقیم به پیامبر اسلام(ص) دستور می‌دهد که در برابر آزار دشمنان صبر کند و به جای خشم آنی، مسیر حکیمانه را برگزیند. دشمنان با همه ابزارهای جنگ روانی، اقتصادی و حتی ترور شخصیتی به سراغ پیامبر آمده بودند.این نکته نشان می‌دهد که یکی از ابزارهای دشمن در هر زمان، فرسوده‌سازی از طریق فشارهای روحی و روانی است. درمان این تاکتیک، تکیه بر صبر، اتکا به خدا و خویشتنداری است.
این اتفاق امروز هم مانند صدر اسلام در حال تکرار است و باید صبر، اتکا به خدا و خویشتنداری برابر فشارهای روحی و روانی دشمن بایستیم.
عدالت در برابر دشمن
آیه ۱۲۶ تأکید دارد که اگر دشمنان تجاوز کردند، می‌توان مقابله به مثل کرد، اما حد و مرز رعایت شود و زیاده‌روی در انتقام روا نیست. این اصل نشان می‌دهد که دشمن‌شناسی قرآنی صرفاً شناسایی چهره خصمانه نیست، بلکه ترسیم خطوط اخلاقی در برخورد با اوست.دشمن اگرچه مستحق پاسخ است، اما این پاسخ نباید جامعه مؤمنان را به ورطه ظلم و افراط بکشاند. در واقع، دشمن می‌خواهد با ایجاد خشم کور، جامعه مؤمنان را از مسیر عدالت دور کند. دستور قرآن دقیقاً در برابر این نقشه قرار می‌گیرد.
صبر، شکیبایی و اتکا به خدا
آیه ۱۲۸، پایان‌بخش سوره، پیام اصلی را به روشنی بیان می‌کند: «خداوند با کسانی است که پرهیزگار باشند و راه صبر پیش گیرند.» در نگاه دشمن‌شناسی، مهم‌ترین پشتوانه در برابر فشار بیرونی، پایداری درونی است.
دشمنان همیشه تلاش می‌کنند که با ایجاد ناامیدی، سختی‌های اقتصادی، فشار اجتماعی و تحریک احساسات، افراد را از مسیر مقاومت دور کنند. قرآن در این آیه به مؤمنان اطمینان می‌دهد که پیوند با خدا نیرویی فراتر از هر دشمنی به آنان می‌بخشد.
راهبرد کلی در برابر دشمنمجموع این آیات یک راهبرد چندلایه را ترسیم می‌کند:
امیدآفرینی درونی: با تأکید بر توبه و رحمت الهی.
بازگشت به ریشه مشترک توحیدی: برای بی‌اثر کردن اختلاف‌افکنی دشمن.
مدیریت فشار روانی دشمن: از طریق صبر و حکمت.
کنترل واکنش‌ها: رعایت مرز عدالت حتی در مقابله با تجاوز.
تقویت نیروی معنوی: اتکا به خدا و صبر به عنوان عامل پیروزی.
این الگو نشان می‌دهد که قرآن تنها به معرفی دشمن بسنده نمی‌کند، بلکه نحوه مدیریت جامعه در برابر دشمنی‌ها را هم آموزش می‌دهد. دشمن‌شناسی قرآنی یعنی فهم تاکتیک‌های دشمن و در عین حال حفظ مرزهای اخلاقی و ایمانی در پاسخ به آن.
تلاوت این آیات را که در صفحه ۲۸۱ قرآن کریم واقع است، ببینید و بشنوید.
نظر شما