الناز محمدی: در سال‌های اخیر، مهاجرت ایرانیان به خارج از کشور یکی از بیشترین مباحثی بوده است که سهم زیادی از سخنان جامعه‌شناسان و حتی مسئولان کشور را به خود اختصاص داده است.
براساس آخرین آمارهای منتشر شده، حدود 4 تا 5 میلیون نفر ایرانی، در32کشور جهان سکونت دارند که آمریکا بیشترین سهم را دراین میان باحدود یک میلیون ایرانی مهاجر دارد. طی چند دهه گذشته هریک از این ایرانیان مهاجر به تناسب شرایط فردی و تخصصی ونیز بنا به اقتضائات کشور میزبان در جایی مشغول به فعالیت شده‌اند. اما آنچه در این بین بیش از همه به چشم می‌آید نقش و جایگاه اقتصادی، علمی و فرهنگی ایرانیان در کشورهای مختلف جهان است.
براساس آمارهای منتشر شده ایرانیان مقیم خارج کشور حداقل سرمایه‌ای بالغ بر 800میلیارد دلار در اختیار دارند. بخش قابل توجهی از ایرانیان خارج کشور از مدارج علمی بالایی برخوردار هستند. به عنوان مثال بیش از یک چهارم ایرانی‌تبارهای آمریکا دارای مدارک فوق لیسانس و دکترا هستند که این بالاترین نرخ درمیان 67گروه نژادی مورد مطالعه در آمریکاست. براساس آمار منتشر شده بیش از500پروفسور ایرانی در ایالات متحده به سر می‌برند که درمعتبرترین دانشگاههای این کشور شامل MIT، هاروارد، یل، پرینستون، کارنگی ملون، دانشگاه کالیفرنیا (برکلی، UCLAو. . .) استنفورد، کالیفرنیای جنوبی، دانشگاه ایلینویز، دانشگاه مریلند و تعداد زیاد دیگری در سراسر نقاط آمریکا مشغول تحقیق و تدریس هستند.
زنگ خطری به نام خروج نخبگان
مهاجرت نخبگان سال‌هاست که در کشور وجود دارد و بعضاً هم با افزایش آن، زنگ خطر برای مسئولان به صدا درآمده است، اما به نظر می‌رسد اخیراً بار دیگر این روند به صورتی چشمگیر در حال افزایش است، به صورتی که در کنار آمار رسمی و غیررسمی که در مورد افزایش تعداد مهاجران اعلام می‌شود، رئیس مرکز صدور گذرنامه نیروی انتظامی نیزبا اشاره به افزایش 10 درصدی صدور گذرنامه نسبت به سال گذشته گفت که «در سه ماه گذشته 742 هزار جلد گذرنامه صادر شد که نسبت به مدت مشابه در سال گذشته افزایش 10 درصدی داشته است.»
سرهنگ محمود صادقی در این مورد ادامه داده بود: «در مدت زمان مشابه در سال گذشته 676 هزار جلد گذرنامه چاپ و در اختیار متقاضیان گذاشته شد.»
هرچند پس از اعلام این آمار، سرهنگ صادقی طی اظهارنظری، سخنان پیشین خود را تکذیب کرد و از کاهش 8 درصدی صدور گذرنامه در کشور خبر داد ولی طبق آمار و شواهد، از تابستان امسال به بعد، تعداد مهاجرت ایرانیان به خارج از کشور افزایش زیادی داشته است؛ در این میان، تعدادی از این مهاجرت‌ها را نخبگانی تشکیل می‌دهند که یا متعلق به قشر فرهنگی کشور هستند و یا جزو نخبگان علمی‌ای هستند که قصد رفتن به خارج از کشور را دارند؛ به طوری که تعداد شرکت‌کنندگان ایرانی در آزمون GRE که یکی از آزمون‌هایی است که برای پذیرفته شدن در دانشگاههای خارجی و برای مقطع دکترا گرفته می‌شود، نسبت به سال پیش افزایش چشم‌گیری داشته است؛ به طوری که این تعداد در سال پیش، 1200 نفر بودند و امسال، به 6 هزار نفر افزایش پیدا کرده است. دارالترجمه‌ها، یکی از منابعی هستند که آمار مراجعه‌کنندگانشان، افزایش تعداد متقاضیان مهاجرت به خارج از کشور را نشان می‌دهد.
«بهرام بیگی»، مدیر یکی از مؤسسه‌های دارالترجمه، با بیان اینکه تعداد افرادی که برای ترجمه مدارکشان به منظور ارائه به دانشگاههای خارج کشور، به دارالترجمه تحت مدیریتش می‌روند، به شدت افزایش داشته است، به «خبر» می‌گوید: «امسال نسبت به سال‌های پیش، تعداد بسیار زیادی از افراد به ما مراجعه می‌کنند تا برایشان مقدمات مهاجرتشان را فراهم کنیم، ما در مؤسسه‌مان فعالیت‌های مربوط به آزمون آیلتس را هم انجام می‌دهیم و شاهد تعداد بی‌سابقه پنج هزارنفری مراجعه‌کنندگان برای دادن این آزمون در سال جاری هستیم.»
نائینی، یکی دیگر از مدیران این مؤسسه‌ها، در گفت و گو با «خبر» می‌گوید: «تعداد زیادی از افراد از تابستان امسال به بعد برای ترجمه کردن مدارکشان به ما مراجعه می‌کنند و بیشترشان قصد سفر به کشورهای کانادا، استرالیا، هند و مالزی را دارند.»
پیامدهای مهاجرت
مهمترین نکته‌ای که ذهن کارشناسان را به خود مشغول کرده است، ضررهایی است که به خاطر مهاجرت قشر فرهنگی و علمی کشور، متوجه کشور خواهد شد، است. جعفر توفیقی، وزیر اسبق علوم معتقد است: «افزایش یا کاهش مهاجرت بستگی به روند مسائل کشور دارد. این گونه نیست که بگوییم همیشه افزایشی خواهد بود یا همیشه کاهشی. هر عاملی که آرامش فکری و محیط کار نخبگان را تحت تأثیر قرار دهد، در مهاجرت مؤثر خواهد بود. بدون شک مسائل سیاسی به صورت عام و مسائل سیاسی این چند ماه پس از انتخابات به صورت خاص، بسیار تأثیرگذار بوده است.»
او ادامه می‌دهد: «مشاهدات عینی هم برای این مسئله وجود دارد. به عنوان کسانی که در دانشگاه‌ها هستیم، چه در دانشگاه محل تدریس خودم و چه در سایر دانشگاه‌ها که با دوستانم در آنجا ارتباط دارم این روند مهاجرت را در میان دانشجویان می‌بینم. دانشجویان مراجعه می‌کنند و نگرانی و ناراحتی خود را از فضای موجود ابراز می‌کنند.»
او معتقد است: «اما در مورد اینکه روند مهاجرت افزایش خواهد داشت یا کاهش پاسخ این است که این مسئله به این بستگی دارد که حوادث کشور ما چگونه پیش خواهد رفت. اگر کشور به سمت ثبات و آرامش برود و مجموعه تصمیم‌گیران و سیاستگذاران به جهتی بروند که کشور آرام‌تر شود و مسائل سیاسی فروکش کند و اختلافات کم شود و کشور به یک ثباتی برسد روند مهاجرت کاهش خواهد داشت.»
دکتر وحید احمدی، عضو هیأت علمی دانشگاه تربیت مدرس و پژوهشگر در حوزه مهاجرت نخبگان نیز در این مورد به «خبر» می‌گوید: «متأسفانه مدتی است شاهد این مسئله هستیم که نخبگان و فرهنگیان کشور احساس می‌کنند امنیت شغلی و آرامش خود را از دست داده‌اند و همین مسئله باعث مهاجرت تعداد زیادی از آنان به خارج از کشور شده است. ما شاهدیم که سال‌های اخیر فضای علمی کشور، فضای قابل رشدی نیست و همین مسئله در کنار شرایط اجتماعی و اقتصادی کشور، باعث خروج نخبگان از کشور شده واین روند در سال حاضر تشدید هم شده است.» این مدرس دانشگاه معتقد است اگر این روند ادامه داشته باشد، بدنه علمی کشور زیان زیادی خواهد دید.
نظر شما