هادی نیلی: به نظر می‌رسد روند روبه‌فزونی مهاجرت تحصیلی جوانان ایرانی، مسئولان را در نهادهای مربوطه نگران کرده و آنان را به چاره‌اندیشی‌های کوتاه‌مدت واداشته است. این بار این موج، دامن قشر مذهبی جامعه را نیز گرفته و این، واکنش‌های جدی‌تر مسئولان را در پی آورده است.
روز گذشته قائم‌مقام معاونت آموزشی وزارت علوم از بررسی پذیرش دانشجوی دکتری پیوسته از دوره کارشناسی و - بالاتر از آن - دوره دکتری نوبت دوم (شبانه) در دانشگاه‌های تابع وزارت علوم خبر داد. رضا عامری به مهر گفت این طرح به شورای گسترش آموزش عالی ارائه شده است. تا پیش از این پذیرش دانشجوی دکتری از مقطع لیسانس فقط در دانشگاه تهران و برای رشته پزشکی اجرا شده بود.
هفته پیش دانشگاه صنعتی شریف نیز اعلام کرده بود دانشجویانی را که بتوانند از 20 دانشگاه برتر جهان در مقطع دکترا پذیرش و بورسیه تحصیلی بگیرند، بدون آزمون در مقطع دکترای این دانشگاه ثبت‌نام می‌کند و برای استخدام آنان امتیاز قائل می‌شود.
اعتراض‌هایی به این شیوه تازه شد و از جمله یکی از وبلاگ‌ها تحلیل کرد که چنین روشی عملا متقاضیان ثبت‌نام در دوره دکترا را به درخواست‌دادن در این 20 دانشگاه برتر اعلام‌شده تشویق می‌کند. با این حال تردیدهایی درباره امکان عملی‌شدن این وعده دانشگاه شریف وجود دارد.
سه‌شنبه گذشته رییس دانشگاه شریف در تجمع دانشجویان معترض به کیفیت پایین خدمات ارائه‌شده به دانشجویان، گفت که از صحبت‌کردن درباره میزان کمک‌هزینه تحصیلی که به دانشجویان دکتری در دانشگاه شریف داده می‌شود «از بس کم است»، خجالت می‌کشد. سهراب‌پور خبر داد که کمک‌هزینه تحصیلی دانشجویان دکتری از محل امکانات خود این دانشگاه پرداخت می‌شود و نه از محل بودجه دولت: «از نان شب دانشجو زده‌ایم تا بتوانیم ماهیانه ۳۰۰ هزار تومان بابت دستیار پژوهشی پرداخت کنیم».
با این حال تنها مشکل دانشگاه شریف و اصولا دانشگاه‌های ایران در جلب‌نظر دانشجویان راهی فرودگاه‌ها، مشکل بودجه و مسائل مالی نیست؛ همچنانکه مشکلات پذیرش دانشجویان در مقاطع بالاتر نیز مساله اصلی به نظر نمی‌رسد. اگرچه مسئولان وزارت علوم تنها به فکر چاره‌اندیشی برای این مسائل هستند.
بچه‌ها؛ مواظب باشید!
از سوی دیگر شماری از دولتمردان تلاش دارند خانواده‌های دانشجویان راهی کشورهای خارجی را از پیامدهای این مهاجرت تحصیلی تحذیر کنند. هفته پیش رایزن علمی ایران در انگلستان گفت به صلاح نیست ایرانیان برای تحصیل در دوره کارشناسی به انگلستان بیایند.
در همان هفته نماینده رهبری در امور دانشجویان ایرانی آسیا و اقیانوسیه درباره پدیده «مالزی‌گرایی» ایرانیان هشدار داد و گفت: چهره زیبای اسلامی که از مالزی ساخته‌اند، به هیچ وجه با واقعیت تطبیق ندارد.
حجتالاسلام و المسلمین محمد علی نظام‌زاده در این باره گفت: تبلیغاتی که درباره کشور مالزی به راه افتاده، با واقعیت تطبیق ندارد و دام‌های متعدد فساد اعتقادی و اخلاقی بر سر راه جوانان ما در این کشور قرار دارد.
نظام‌زاده علت اصلی گرایش خانواده‌های ایرانی برای فرستادن فرزندانشان به مالزی را تبلیغات نادرستی دانست که در ایران درباره مالزی می‌شود؛ حال آن‌که به گفته این مقام فرهنگی، «چهره زیبای اسلامی که از مالزی ساخته‌اند، به هیچ وجه با واقعیت تطبیق ندارد».
به گفته نظام‌زاده، در حال حاضر نزدیک به 40 هزار ایرانی در مالزی زندگی می‌کنند اما با روند پرشتابی که هم‌اکنون در جریان است، پیش‌بینی می‌شود در 2 سال آینده این رقم به 300 هزار نفر برسد.
با این اوصاف، طیف وسیعی از دانشجویان ایرانی راهی مالزی، از فرزندان خانواده‌های مذهبی و از جمله فارغ‌التحصیلان مدرسه‌های مذهبی شهرهای بزرگ مانند مدرسه‌های نیکان و مفید و روزبه هستند. این‌طور به نظر می‌رسد که دغدغه خاطر خانواده‌های متمکن مذهبی در مورد کشورهای اروپایی و آمریکایی، درباره مالزی مصداق ندارد و آنها با اطمینان خاطر بیشتری فرزندانشان را برای تحصیل به این کشور می‌فرستند.
اگرچه نماینده رهبری در امور دانشجویان ایرانی آسیا و اقیانوسیه به خانواده‌های ایرانی درباره دام‌های فساد اعتقادی و اخلاقی که در مالزی پهن شده نیز هشدار داد و گفت: به گواهی کسانی که سال‌ها در مالزی زندگی کرده‌اند و بعضی از آنها مقام مسئول در کشورمان هستند، مالزی یک منطقه صاف و پاک و بی‌خطر برای جوانان ما نیست و تبلیغات نادرستی که درباره مالزی صورت می‌گیرد، موجب گمراهی مردم می‌شود.
کوآلالامپور؛ هم ارزان‌تر و هم بهتر
«این‌جا ما در جریان علمی جهان قرار داریم. فناوری‌هایی به طور روزمره در اختیار ما و برایمان پیش‌پاافتاده است که در ایران در دسترس‌مان نیست. ضمنا داشتن مدرک تحصیلی از دانشگاهی در مالزی، بخت پذیرش‌گرفتن برای مقطع بالاتر در دانشگاه‌های کشورهای غربی را بالاتر می‌برد». این صحبت‌های علی است که از دو سال پیش برای تحصیل در مقطع کارشناسی رشته‌ای مرتبط با فناوری اطلاعات سر از مالزی در آورده است. او مهم‌ترین علت این انتخاب را هزینه تقربا برابر زندگی و تحصیل در تهران و در کوآلالامپور ذکر می‌کند.
اما حجتالاسلام نظام‌زاده در این باره نظر دیگری دارد. او کیفیت علمی مراکز دانشگاهی در مالزی را نازل تلقی کرده و می‌گوید: استادان بسیاری از رشته‌های تحصیلی در مالزی، مدرک دکترا ندارند و بعضی از استادان ایرانی شاغل در این کشور تأکید می‌کنند که کیفیت مراکز علمی معمولی ایران به مراتب بالاتر از دانشگاه‌های مالزی است.
سجاد جهانگرد، یکی دیگر از دانشجویان ایرانی در مالزی اما، در مقایسه سطح علمی دانشگاه‌های ایران با مالزی می‌گوید: «دانشگاه‌های مالزی در مقایسه با ایران از سیستم آموزشی قابل‌اعتمادی برخوردار هستند». این دانشجوی ایرانی همچنین می‌گوید در دانشگاه‌های ایران اغلب کلاس‌های درس به استادان آن وابسته است اما مسئولان آموزشی مالزی تلاش کرده‌اند که این وابستگی به استادان به حداقل برسد.
مالزی خانه امن نیست
به‌تازگی سفارت ایران در مالزی هم هشدارهایی روی وب‌سایت این سفارتخانه گذاشته که در آن از جمله به ۲۵ فقره دزدی از ایرانیان اشاره شده است.
ندا ابراهیمی یکی از دانشجویان در مالزی می‌گوید: «تعداد کیف‌قاپی، جیب‌بری و دزدی از ایرانیان در کوالالامپور زیاد است؛ زیرا اغلب ایرانی ها کارت اعتباری ندارند و مجبور هستند برای خرید، پول نقد به همراه داشته باشند».
اما صرف‌نظر از این نقظه‌ضعف ایرانیان که پول‌شان را در جیب نگه می‌دارند، خانم ابراهیمی می‌گوید یکی از دلایل اصلی دانشجویان و یا خانواده های ایرانی برای مهاجرت به مالزی بحث امنیت و آرامش اجتماعی در آن کشور است: «در ایران، شرایط اجتماعی مرا عصبی می‌کرد، اما در این‌جا این احساس را ندارم و با آرامش بیشتری در مالزی زندگی می‌کنم.»
راه‌کارهای زودبازده برای یک مشکل ریشه‌دار
همه این واکنش‌ها نشان از نگرانی مسئولان آموزش عالی نسبت به روند روبه‌فزونی مهاجرت‌های تحصیلی به کشورهای خارجی دارد؛ نگرانی‌ای که از سال‌های پیش و با هشدار کارشناسان تحصیلی درباره فقدان‌جذابیت دانشگاه‌های ایرانی برای نخبگان تحصیلی و علاقه‌مندان به ادامه‌تحصیل قابل‌پیش‌بینی بود.
با این همه، نگاهی به سیاست‌های اخیر وزارت علوم در گسترش بی‌پشتوانه آموزش عالی در قالب افزایش ظرفیت‌ها و تقویت دانشگاه پیام نور و مجال‌دادن به دوره‌های فراگیر این دانشگاه و همچنین نرخ بالای بیکاری در میان دانش‌آموختگان حتی مقاطع تکمیلی دانشگاهی، نشان می‌دهد مسئولان و تصمیم‌سازان ذی‌ربط، هنوز به علل اصلی مهاجرت‌های تحصیلی و شغلی نخبگان و دانش‌آموختگان ایرانی بی‌اعتنا هستند.
بی‌تردید، یکی از زمینه‌های مهم مهاجرت نخبگان، فاصله دانشگاه‌های ما از مراکز و مجامع علمی معتبر دنیاست که البته این نقص را می‌توان با ارتباط هرچه بیشتر دانشگاه‌های داخلی با دانشگاه‌های معتبر دنیا و رفت‌وآمد اساتید و محققان این کشورها برطرف کرد. اگرچه در این مسیر هم دشواری‌هایی وجود دارد. هفته پیش روزنامه بریتانیایی فایننشال‌تایمز خبر داد که بر اساس شنیده‌ها، فرانسه و آلمان و بریتانیا طرحی را برای تحریم های بیشتر اتحادیه اروپا علیه ایران در درست بررسی دارند. این روزنامه در شماره پنجشنبه ۲۶ فوریه (۸ اسفند) خود از فهرستی از نام ۳۴ نهاد و ۱۰ فرد ایرانی نوشت که به خاطر ارتباط با «برنامه پنهانی تسلیحات هسته‌ای و بیولوژیک ایران»، قرار است تحریم شوند.
در میان این 34 نهاد، نام دانشگاه صنعتی شریف، سازمان فضایی ایران، و موسسه واکسن و سرم‌سازی رازی نیز دیده می‌شود.
نظر شما