به گزارش خبرآنلاین، «ناکجاآباد و خشونت» که با جستاری بلند در شناخت «جهان اندیشگی پوپر» به قلم خسرو ناقد آغاز می‌شود که دربردارنده شرحی از حیات فکری پوپر، معرفی افکار و آثار او و تأثیر جهانی نظریه‌های این فیلسوف نام‌آشناست. نویسنده در این جستار خواننده را با سیر زندگی و آرا و اندیشه‌های پوپر آشنا می‌کند. مترجمان کتاب بر این باورند که: «برداشت خود از اندیشه‌های پوپر را مطرح کرده و در معرض گفت‌وگو و نقد دیگران گذارده‌اند. در این کتاب نخست شناختی مقدماتی از زندگی و آرای پوپر به دست داده شده و سپس با گزینش و ترجمهی چند سخنرانی و گفت‌وگو از او، چهره‌ای از این متفکر پرآوازه‌ی قرن بیستم ترسیم شده است. این شناخت اجمالی، به خواننده‌ی علاقه‌مند کمک می‌کند تا از میان سخنانی که درباره‌ی پوپر در جامعه ما گفته می‌شود، سره را از ناسره بازشناسد. علاقه‌مندان به فلسفه، با خواندن این کتاب می‌توانند شناختی مختصر و مفید از اندیشه‌های پوپر، آن هم از زبان خود او، به دست آورند».
یکی از گفتارهای اصلی کتاب «درباره به‌اصطلاح منابع شناخت» است که ترجمهی متن سخنرانی پوپر در دانشگاه زالسبورگ اتریش و یکی از مهمترین گفتارهای اوست. سخن اصلی پوپر در این گفتار چنین است: «هرچه درباره جهان آگاهی بیش‌تری به‌دست آوریم، هرچه معرفت‌‌مان ژرف‌تر شود، به‌همان نسبت نیز معرفت ما به این‌که چیزی نمی‌دانیم، نسبت به نادانی‌مان، آگاهانه‌تر، آشکارتر و راسخ‌تر می‌شود. اگر بپذیریم که در تمام عرصه‌ی معرفت - هر اندازه هم که در جهان ناشناخته‌ها بتوانیم پیش رویم - هیچ اقتدار و آمریتی فراتر از نقد وسنجش وجود ندارد، آنگاه بدون آن که به دام خشک‌اندیشی و جزم‌گرائی گرفتار آییم، می‌توانیم همچنان پایبند این نظر باقی بمانیم که حقیقت، خود فراسوی هر اقتدارطلبی بشری است».
در مقاله «ناکجاآباد و خشونت»، که عنوان کتاب نیز برگرفته از آن است، پوپر می‌کوشد علل توسل به خشونت در رفع اختلاف‌های سیاسی را پی گیرد و بر پایه آن داوری کند. به نظر او، اعتقاد به ناکجادآباد و پندارهای آرمانی و دست‌نیافتنی، به قهر و خشونت منتهی می‌شود. پوپر به نگرش عقلانی در حوزه‌‌ی اجتماع و گستره سیاست باور دارد و معتقد است که هر نگرش دیگرى به راحتى به کاربرد خشونت منتهى خواهد شد. در این کتاب دو گفت‌وگو نیز از پوپر ترجمه و منتشر شده است؛ یکی با عنوان «سرچشمه‌های شناخت گوناگون‌اند» و دیگری گفت‌وگویی بلند با عنوان «بدون آزادی، نه به عدالت می‌رسیم و نه به امنیت».
«درباره دانایی و نادانی» و «عقل‌گرایی انتقادی» از دیگر گفتارهای کتاب «ناکجاآباد و خشونت» است.
در بخشی از کتاب با عنوان «ناکجا آباد و خشونت» می خوانیم:
«بسیارند کسانی که از کاربرد خشونت بیزارند و بر این باورند که مهمترین و درعین حال پرامیدترین وظیفه ما برکندن ریشه تجاوز و خشونت از پهنه جهان و یا دست کم از میان برداشتن پلیدترین چهره‌های آنست. اذعان دارم که من نیز از شمارِ مخالفان امیدوارِ خشونتم. نه بدان سبب که تنها از آن بیزارم، بلکه بر این باورم که نبرد با تجاوز و خشونت، چندان بی چشم انداز نیست. براستی می‌دانم که وظیفه ای بس دشوار پیش روست. همچنین می‌دانم، کامیابی‌هایی چند، که در آغاز چونان موفقیت‌هایی سترک در نبرد با خشونت جلوه‌گر شدند، بعدها به ناکامی و شکست انجامیدند. این را نیز می‌دانم که عصر نوین قهر و خشونت، که با دو جنگ جهانی اول و دوم آغازشد، به هیچ روی پایان نیافته است.
...ناکجاآبادگرا باید در تلاش باشد تا رقیبان خود را، که هدف‌های او را نمیپذیرند و به دین ناکجاآبادی او نمی‌گروند، قانع کند و هرگاه در این کار موفق نشود به خشونت متوسل خواهد شد. ولی او باید کاری بیش از این انجام دهد. باید همه عقاید مخالف و الحادی را از ریشه برکند و نابود کند. چرا که راه هدف ناکجاآبادی بسی دراز است. عقلانیت عمل سیاسیِ او می‌طلبد که برای ثابت نگاه داشتن هدف در مدتی طولانی، به اقداماتی دست زند. اما چنین کاری به شرطی ممکن است که دین‌های ناکجاآبادیِ رقیب نه تنها سرکوب شوند، بلکه تا حد ممکن هیچ خاطره ای هم از آن‌ها باقی نماند.کاربرد روش‌های قهرآمیز برای سرکوب هدف‌های رقیب حتی از این هم ضروری‌تر می‌شود، اگر در نظر گیریم که دوره‌ی بنای [جامعه‌ی] ناکجاآبادی ممکن است زمانی باشد که دگرگونی‌های اجتماعی در آن صورت می‌گیرد. اما در همین زمان‌ها، اندیشه‌ها نیز تغییر می‌کنند. آن چه که در زمان تصمیم گیریِ طرح ناکجاآبادی ممکن بود برای بسیاری مطلوب باشد، در زمان بعد ممکن است خیلی هم مطلوب به نظر نرسد. اگر چنین است، پس اقدام ناکجاآبادی در خطر شکست قرار می‌گیرد. زیرا اگر آخرین هدف‌های سیاسی خود را، در حالی که به سمت آن روانیم، تغییر دهیم، آنگاه بسرعت درخواهیم یافت که در دایره‌ی بسته سرگردانیم.
...بر این باورم که تنها زمانی می‌توانیم از خشونت دوری گزینیم که در عرصه اجتماع نیز به نگرش عقلانی پایبند باشیم. هر نگرش دیگری به راحتی به کاربرد خشونت منتهی خواهد شد، حتی آن تلاش ما که بخواهد دیگران را به نرمی، اما یکجانبه متقاعد کند و آنان را به کمک دلایل و شواهد صاحب آن بصیرتی سازد که خود بدان می‌بالیم و از درستی آن مطمئنیم. همه می‌دانیم که چه جنگهای مقدسی به خاطر دینِ "عشق و نیکی" براه افتاد و چه انسانهایی در آتش سوختند، با این نیت خیر، که روحشان از آتشِ جاویدِ دوزخ رهایی یابد. تنها هنگامی که از نگرش اقتدارطلبانه در میدان عقاید دست برداریم، تنها زمانی که به نگرش تقابل گفت و شنود و داد و ستد فکری گردن نهیم، تنها هنگامی که آماده باشیم تا از دیگران بیاموزیم، آنگاه امیدوار توانیم بود که بر کاربرد خشونتِ ملهم از زهد و تقوا و انجام وظیفه پیروز خواهیم شد. در راه گسترش سریع نگرش عقلانی دشواری‌های بسیار وجود دارد. یکی از مشکلات اساسی این است که برای به راه انداختن بحث عقلانی به دو طرف نیاز است [که نگرش عقلانی را رعایت کنند]. هر دو طرف باید آماده باشند از یکدیگر بیاموزند. با کسی که ترجیح می‌دهد شما را به گلوله ببندد، تا آن که در بحث با شما مجاب شود، نمی‌توان بحثی عقلانی راه انداخت. بنابراین نگرش عقلانی دارای حد و مرزهایی است. این نکته در مورد مدارا نیز صادق است. نباید بی قید و شرط این اصل را راهنمای خود قرار داد که با آنانی که اهل مدارا نیستند مدارا کنیم، زیرا در این صورت نه تنها خود که حتی مدارا را نیز از میان خواهیم برد. (همه‌ی این اشارات به آن عبارت بالا بازمی گردد که نگرش عقلانی را نگرشی می‌داند که باید بر تقابل گفت و شنود و تبادل افکار استوار باشد).
...هرگز نباید فلان وضع اجتماعی را تنها وسیله ای صرف در راه رسیدن به هدف تلقی کنیم و بهانه‌ی مان این باشد که این وضعِ تاریخی گذراست؛ زیرا همه وضع‌ها گذرا هستند. همینطور نباید پنداشت، که درد و رنج یک نسل را می‌توان همچون وسیله ای صرف به قصد تأمین خوشبختی مداوم نسل بعد (و یا نسل‌های بعد) تلقی کرد. این استدلال را نه می‌توان با میزان بالای خوشبختی موعود و نه با افزون شدن شماره نسل‌های نیکبخت آینده بهتر کرد. همه نسل‌ها گذرا هستند. همه نسل‌ها حق برابر دارند که مورد توجه قرار گیرند. اما وظیفه فوری ما بی شک توجه به نسل کنونی و آینده است. علاوه بر این هیچگاه نباید بکوشیم که تیره بختی یک نسل را با خوشبختی نسل دیگر جبران کنیم.»
این کتاب خواندنی با قیمت 5500تومان از سوی جهان کتاب منتشر شده است.
ساکنان تهران برای تهیه این کتاب کافی است با شماره 20- 88557016 سامانه اشتراک محصولات فرهنگی؛ سام تماس بگیرند و آن را در محل کار یا منزل _ بدون هزینه ارسال _ دریافت کنند. باقی هموطنان نیز با پرداخت هزینه پستی می توانند این کتاب را تلفنی سفارش بدهند.
6060
نظر شما