حرکت به جلو یا ترفند جدید عباس؟

سارا معصومی:

بازی سیاسی در خاورمیانه شکل و شمایل تند و تیزتری به خود گرفته است. درست مانند بازی در وقت اضافه طرفین تمام هنرنمایی‌های خود را به کار گرفته‌اند تا شاید بتوانند بازی را به نفع خود تمام کنند. معادله میان فلسطین و اسرائیل از نیم قرن پیش تاکنون هرگز بازی دو نفره نبوده است. بیشتر به معامله‌ای شباهت دارد که چندین دست در آن مشغول به هنرنمایی هستند. از قاهره تا واشنگتن، از ریاض تا پاریس همه و همه دوست دارند خود در سوت اخر این بازی بدمند. با این وجود در فلسطین از قریب به ده روز پیش تاکنون غوغای سیاسی به راه است. غوغایی که مجموعه‌ای از حوادث زنجیره‌ای در شکل گرفتن آنها دخیل هستند. ابتدا توافقنامه آشتی ملی میان فتح و حماس به اغما می‌رود.

پس از آن محمود عباس بیست و چهارم ژانویه را به عنوان روز تاریخی انتخابات به همگان معرفی می‌کند. حرکتی که به تعمیق اختلاف‌های داخلی می‌انجامد. هیلاری کلینتون در سخنانی که معلوم نشد سهوی‌ است یا عمدی، از بنیامین نتانیاهو برای قدم برداشتن در مسیر صلح قدردانی کرد. حرکت بعدی در شطرنج سیاسی خاورمیانه را باز هم عباس انجام داد. ابومازن کناره‌گیری خود را از انتخابات رسماً اعلام کرد. چند روز بعد هم عباس ریشه انتخابات را زده و به بهانه ضربه خوردن به وحدت ملی انجام آن را لغو کرد. در حد فاصل تمامی این اتفاق‌ها در فلسطین، بی‌بی در واشنگتن و پاریس سینه را سپر کرده و ادعا کرد که برای برقراری جلسات صلح آمادگی کامل دارد. تیر آخر را اما نه محمود عباس و نه بنیامین نتانیاهو شلیک کردند. تیر از تفنگ آمریکایی سلام فیاض نخست‌وزیری دولت موقت فلسطین شلیک شد. دود آن هم مستقیم به چشم بی‌بی و وزیر امور خارجه تندرو کابینه اش، آویگدور لیبرمن رفت.

سلام فیاض که نخستین بار در روزهای ابتدایی تصدی پست ریاست دولت اسرائیل توسط بنیامین نتانیاهو از طرح تشکیل کشور مستقل فلسطین خارج از مذاکره با اسرائیل سخن گفته بود، بار دیگر داغ این زخم را زنده کرد. فیاض این بار لجبازی‌های سیاسی دولت تندرو و راستگرای فلسطین را بهانه کرده و با اشاره به نبود گزینه‌ای دیگر از شورای امنیت خواست تا قطعنامه‌ای را مبنی بر به رسمیت شناختن فلسطین صادر کند. نخست‌وزیر تکنوکرات دولت موقت فلسطین با اعلام قدس به عنوان پایتخت این کشور، آب پاکی را بر دستان اسرائیلی‌ها ریخت. هر چند پس از عکس‌العمل شدیداللحن دولت بی‌بی؛ فیاض شمشیر استقلال را غلاف کرده و آن را تنها حرکتی نمادین خواند اما بر همگان آشکار است که فلسطینی‌ها با برخورد از موضع قدرت می‌خواهند به رهبر سرسخت و کله شق لیکود بیاموزند که از دست دادن فرصت و بستن راه‌های مذاکره چه تبعاتی دارد. فیاض هم مانند محمود عباس بر تشکیل کشور مستقل فلسطین بر اساس مرزهای سال 1967 تأکید کرده و البته بیت‌المقدس را هم پایتخت فلسطین خواند. دو نکته‌ای که دقیقاً خط قرمز اسرائیل است.

سلام فیاض که نه از اعضای فتح است و نه عضویت حماس را در چنته دارد؛ از شورای امنیت خواست تا قطعنامه‌ای آشکار و الزام‌آوری را برای به رسمیت شناختن فلسطین صادر کند. این در حالی‌است که بسیاری از کارشناسان بر این باورند که ایالات متحده در نهایت این طرح را در شورای امنیت هم وتو خواهد کرد.

 ترفند آمریکایی برای ترساندن بی‌بی

اعلام این خبر از سوی سلام فیاض شاید تعبیر همان جمله با یک تیر دو نشان زدن باشد. نیمی از این تیر قرار است اعتبار از دست رفته ابومازن را بازگرداند و نیم دیگر ترفندی استراتژیک است برای به زانو در آوردن بنیامین نتانیاهو. محمود عباس با اعلام خبر کناره‌گیری و بعد از آن لغو انتخابات ریاست جمهوری نشان داد که چندان در این تصمیم راسخ نیست. حالا شاید فیاض که پست نخست‌وزیری خود را مدیون عباس است با طرح این پیشنهاد در مسیر تطهیر رئیس‌جمهوری گام بر می‌دارد . در چنین شرایطی این تلاش شاید آخرین تلاش برای بقای سیاستمداری از نسل یاسر عرفات در قدرت باشد.

روی دیگر این سناریو اما دال بر ترفند آمریکا است برای اعمال فشار بر بنیامین نتانیاهو. قریب به هشت ماه است که باراک اوباما عزم خود را برای پایان دادن به شهرک‌سازی‌ها در کرانه باختری و شرق بیت‌المقدس جزم کرده است. در این میانه همچنان بی‌بی ناز می‌کند و البته زمان می‌خرد برای به ستوه درآوردن فلسطینی‌ها. فیاض آمریکایی‌ترین چهره در میان سیاستمداران نسل جدید فلسطین است. اقتصاددانی که تحصیلات خود را در آمریکا به پایان رسانده است. بعید نیست که پیشنهاد مطرح شده از سوی فیاض به قول او نمادین باشد. نمادی برای به وحشت انداختن اسرائیلی‌ها. ترفندی که باراک اوباما به کار برد تا در بازی زیرکانه به اسرائیلی‌ها یادآوری کند که برای برقراری صلح چاره‌ای ندارند جز زانو زدن در برابر درخواست‌های بین‌المللی.

بی‌شک وتو این قطعنامه از سوی نماینده آمریکا در سازمان ملل می‌تواند عقب‌گردی جدی برای مذاکرات صلح باشد. با این وجود بسیار بعید به نظر می‌رسد که آمریکا مجال ادامه این بازی را به فلسطینی‌ها بدهد. در چنین شرایطی واشنگتن حرکت بعدی اسرائیل را پیش‌بینی می‌کند. حرکتی که منطق حکم می‌کند بازگشت اسرائیل باشد به پای میز مذاکره. درست در چنین شرایطی نزدیکان به عباس ادعا می‌کنند که در صورت ادامه یافتن شرایط حاکم که هم بن‌بست در مذاکرات میان اسرائیل و فلسطین را شامل می‌شود و هم توقف در توافقنامه آشتی ملی میان حماس و فتح را، بعید نیست که دوره ریاست جمهوری محمود عباس هم تمدید شود.

نتانیاهو باز هم تهدید کرد

بنیامین نتانیاهو نخست‌وزیری سرسخت اسرائیل که دومین بار است این تصدی را به خود اختصاص داده، درست همان واکنشی را نشان داد که همگان از او انتظار داشتند. نتانیاهو با توسل به زبان تهدید، هشدار داد که هرگونه حرکت یکجانبه از سوی فلسطینی‌ها برای اعلام استقلال در نهایت با برخورد جدی اسرائیلی‌ها روبه رو خواهد شد. نتانیاهو با تکرار همان ادعاهای پوچ گذشته مبنی بر آمادگی دولتش برای مذاکره با فلسطینی‌ها تهدید کرد که جامه عمل پوشاندن بر تن این طرح فیاض در نهایت فرصت صلح را برای همیشه محدود خواهد کرد.

نتانیاهو که گویا حافظه تاریخی خود را از دست داده بی‌توجه به تلاش‌های عباس برای بازگشت به پای میز مذاکره و میانجی‌گری‌های ایالات متحده ادعا کرد که زمان برای رسیدن به صلح در حال از دست رفتن است.

نتانیاهو باز هم گرو و گروکشی را از سر گرفته و پرونده هسته‌ای ایران را مانعی بر سر راه تحقق صلح میان دو طرف دانست. بی‌بی در تعریف چالش‌های موجود بر سر راه تحقق صلح گفت: سه محور اصلی وجود دارد. یکی از آنها ممانعت از دستیابی ایران به سلاح هسته‌ای است. چالش دوم تهدیدهای موشکی از جانب گروه‌های فلسطینی و سومین چالش هم حق موجودیت اسرائیل است که فلسطینی‌ها باید آن را به رسمیت بشناسند.

 ایهود باراک: برای صلح عجله کنید

ایهود باراک وزیر جنگ اسرائیل که به نوعی تنها عامل میانه رو در دولت راستگرای نتانیاهو است، موضعی معقول‌تر از سایر چهره‌های اسرائیلی در برابر درخواست فیاض اتخاذ کرد. رهبر حزب کارگر اسرائیل با اعتراف به کاهش حمایت‌های بین‌المللی از اسرائیل به دولت توصیه کرد که براتی دستیابی به توافقنامه صلح با فلسطینی‌ها عجله به خرج دهد. باراک در ادامه سخنانش ادعا کرد که همواره رسیدن به آرامش با پرداخت هزینه‌هایی ممکن است.

باراک در این خصوص گفت: اسرائیل از قدرت بازدارند‌گی برخوردار است اما منافع استراتژیک ما ایجاب می‌کند که به درخواست‌های خود از طریق مذاکره دست یابیم.

باراک همچنین نسبت به افزایش محبوبیت فلسطین در جامعه بین‌المللی هم هشدار داد. وزیر این رژیم در ادامه گفت: توافق بر سر مرزها برای اسرائیل بهتر از برداشتن گام‌های یک جانبه است.