قریب به ده روز پیش بود که محمود عباس رئیس تشکیلات خودگردان فلسطین از جزم خود برای کناره‌گیری از انتخابات ریاست جمهوری در ماه ژانویه سخن گفت. حرکتی که همگان دو دلیل برای آن قائل بودند. دلیل نخست ناامیدی محمود عباس بود از پیشرفت در روند صلح با اسرائیل و بهانه دوم هم عقب‌نشینی هیلاری کلینتون وزیر امور خارجه ایالات متحده از موضع پیشین دولتش در خصوص شهرک‌سازی‌ها در کرانه باختری . با وداع غافلگیر‌کننده عباس از قدرت که البته هنوز سرنوشت آن معلوم نیست، همه در فلسطین از مردانی سخن می‌گویند که می‌توانند جایگزین ابومازن شوند. مردانی که به محض ترک قدرت سیاسی توسط عباس برای بر مسند او نشستن صف خواهند کشید.
مروان برغوثی
موافقان: از میان تمامی کاندیداهای محتمل بی‌شک مروان برغوثی نزد فلسطینی‌ها محبوب‌تر از سایرین است. برغوثی متولد روستایی در حاشیه رام‌الله است. پانزده ساله بود که به عضویت سازمان تشکیلات خودگردان فلسطین منسوب به فتح درآمد. از همان روزها تا کنون مروان نقشی غیرقابل انکار در عرصه سیاسی فلسطین ایفا کرده‌است. در جریان انتفاضه نخست در 1987 این مروان بود که به راهپیمایی گسترده در سرتاسر فلسطین کمک کرد. در جریان انتفاضه دوم در 2000 نیز باز این مروان بود که برای مبارزه مسلحانه در فتح پیشقدم شد.
با وجود این سابقه نه چندان خوشنام، اسرائیلی‌ها از حضور مروان در راس قدرت در فلسطین به هیج وجه ناراحت نیستند. برغوثی بارها تاکید کرده است که تنها راه برای تشکیل کشور مستقل فلسطین با توجه به مرزهای 1967 مبارزه مسلحانه است. برای بسیاری از اسرائیلی‌ها تشکیل دو کشور مستقل در کنار هم حقیقتی اجتناب ناپذیر است. برغوثی رهبری قوی و معتبر برای فلسطین چند پاره این روزها است . برغوثی از محبوبیت کافی در میان اعضای حماس و فتح برخوردار است . محبوبیتی که می‌تواند هم فتح و هم حماس را در یک جبهه قرار داده و مقابل اسرائیل پای میز مذاکره بنشاند.
مخالفان : بیشترین اعتراض‌ها به ریاست برغوثی به سابقه سیاسی او باز نمی‌گردد، بلکه مشکل محل زندگی اوست. برغوثی در حال حاضر در زندانی در اسرائیل اسیر است. او به اتهام قتل چهار اسرائیلی و مستخدمی یونانی باید پنج حبس ابد متوالی را پشت میله‌های زندان بگذراند .این حکم اسرائیلی‌ها در حقیقت بر محبوبیت بیش از اندازه برغوثی در میان فلسطینی‌ها افزوده است. اما متاسفانه برغوثی نمی‌تواند از پشت میله‌های زندان رهبری رسمی فلسطین را بر عهده داشته باشد .حتی اگر فلسطینی‌ها هم به حضور برغوثی در قدرت رای دهند آن هم از پشت میله‌های زندان باز هم اسرائیل پیش از خود فلسطینی‌ها از تصمیم‌های سیاسی او آگاه خواهد شد . در این میان کم نیستند نمایندگان میانه‌رو کنست که خواهان تخفیف در مجازات برغوثی هستند اما به نظر نمی‌رسد که حزب لیکود به رهبری نتانیاهو آن هم با حضور لیبرمن در راس وزارت امور خارجه در آینده‌ای نزدیک دست به چنین حرکتی بزند . معاون وزیر دفاع اسرائیل به تازه‌گی اعلام کرده‌است که در حکم برغوثی هیچ تخفیفی لحاظ نخواهد شد حتی اگر او رئیس‌جمهوری منتخب فلسطین باشد.
راه پیروزی: برغوثی باید نسل جوان فلسطینی‌ها را که در حال حاضر در دهه چهارم و پنج زندگی خود هستند و البته اعتبار سیاسی خود را در جریان‌های دو انتفاضه کسب کرده‌اند، در صف حامیان خود قرار دهد . اگر برغوثی در این انتخابات کاندیدا شود بی‌شک تبدیل به سیاستمداری پاکیزه می‌شود که عمر خود را فدای فلسطین کرده است . رهبری که با تمامی سیاستمداران فاسد در ساختار فتح فرق دارد . شاید برغوثی بتواند آزادی را هم در آینده‌ای نزدیک در آغوش بگیرد اما حتی اگر در این مسیر هم با شکست روبه‌رو شود ، باز هم از این پنانسیل سیاسی و اجتماعی برای اداره امور از داخل زندان برخوردار است . البته ریاست جمهوری او در پشت میله‌های زندان به خودی خود می‌تواند دل اعضای حماس و دیگر رهبران فتح را هم نرم کند . همزمان عدم حضور او در رام الله هم می‌تواند دست سایر رهبران فتح برای تقسیم مسالمت‌آمیز قدرت را هم بازتر بگذارد .
سلام فیاض
موافقان: نخست وزیر دولت موقت در کرانه باختری سلام فیاض از اعتبار کافی در میان رهبران بین‌المللی و میانه روهای فلسطینی برخوردار است . او تحصیلات اقتصادی خود را در ایالات متحده گذرانده است و حالا بسیاری شکوفایی اقتصادی در کرانه باختری را هم مرهون او می‌دانند. طرح او برای اعلام استقلال فلسطین در طول دو سال تحسین کسانی را که خواهان استقلال و شکوفایی اقتصاد در کرانه باختری هستند برانگیخته است . خیزش فیاض برای حضور در انتخابات بی‌شک هم حمایت واشنگتن را به دنبال خواهد داشت و هم بهترین سناریو برای اسرائیلی‌ها خواهد بود .
مخالفان: سلام فیاض عضو تشکیلات خودگردان فلسطین نیست و بی شک پیروزی در انتخابات در شرایطی که هیچ حزبی از شخص حمایت نکند، سخت خواهد بود . حزب میانه‌رو او در انتخابات 2006 تنها دو درصد از آرای ماخوذه را به خود اختصاص داد . نشانه‌ای دال بر افزایش بر محبوبیت فیاض از آن زمان تا کنون وجود ندارد. در این میانه حماس بیش از سایرین نسبت به کاندیداتوری فیاض واکنش نشان خواهد داد . حماس از فیاض دل خوشی ندارد . تکیه زدن او بر کرسی که به استناد به انتخابات متعلق به اسماعیل هنیه بود ، سرکوب فعالیت‌های حماس در کرانه باختری و رابطه نزدیک او با واشنگتن و تل‌آویو همه و همه خشم حماس را برانگیخته است .
راه پیروزی : فیاض باید تکنوکرات بودن خود را از حافظه فلسطینی ها پاک کرده و وطن پرستی خود را به همه اثبات کند . هزینه این حرکت‌ها هم ایستادن مقابل ایالات متحده و اسرائیل است . فیاض باید برای پیروزی حمایت چهره ای قدرتمند در فتح مانند محمود عباس را در چنته داشته باشد. شاید هم فیاض برای به دست آوردن اعتبار باید پشت چهره محبوب دیگری از فتح پنهان شود و در ازای آن نقشی کلیدی در دولت را بپذیرد . در حال حاضر بازار شایعه در خصوص ائتلاف میان فیاض و محمد دحلان بسیار داغ است .
اسماعیل هنیه
موافقان: هنیه در جامه رهبر سیاسی حماس به دنبال پیروزی این حزب در آخرین انتخابات مشروع تا سال 2007 و آغاز اختلاف‌ها میان این گروه و فتح، نخست وزیری فلسطین بود . در نهایت اما به دستور عباس او از سمت خود خلع شد . هنیه همچنان در نوار غزه قدرت واحد شمرده می‌شود و حماس هم اقدام عباس در کنار نهادن او را از پستی که فلسطینی‌ها به او بخشیده بودند را نپذیرفته است . هنیه اگر سودای ریاست جمهوری را در سر دارد باید دعا کند که مناقشه میان فلسطین و اسرائیل همچنان در اغما باقی بماند. بدین ترتیب اصرارهای او مبنی بر اینکه مبارزه مسلحانه تنها راه برای احیای حق است ، نظر مساعد فلسطینی ها را هم جلب خواهد کرد . علاوه بر این هنیه باید برای حادثه‌ای دعا کند که بتواند بر محوبیت حماس در فلسطین بیفزاید . این حادثه می‌تواند درگیری جدیدی با اسرائیل باشد یا نابخردی دیگری از فتح درست مانند مخالفت این طیف با بررسی گزارش گلدستون در شورای حقوق بشر سازمان ملل.
مخالفان: در باب محوبیت ، حماس در جایگاهی که 2006 به خود اختصاص داده بود، نایستاده است . در آن زمان حماس اکثریت کرسی‌ها در شورای قانون‌گذاری فلسطین را به خود اختصاص داد . ناتوانی حماس در برآورده کردن نیازهای اولیه ساکنان غزه، همه را متعجب کرده است . حتی در بحبوحه مناقشه میان حماس و فتح بر سر گزارش گلدستون هم تنها 18 درصد از فلسطینی‌ها حاضر به رای دادن به حماس بودند . در همان زمان هم چهل درصد ادعا کردند که آرای خود را به نفع فتح به صندوق خواهند انداخت . البته سرکوب طرفداران حماس توسط نیروهای فتح در کرانه باختری مسیر را برای کسب محبوبیت این گروه هموار کرده است .
راه پیروزی: اگر انتخاب فیاض به عنوان رئیس‌جمهوری فلسطین رویایی برای اسرائیل و ایالات متحده است به همان اندازه روی کار آمدن هنیه هم کابوسی مرگبار برای آنهاست . اگر مشخص شود که فلسطینی‌ها خود هنیه را کنار نخواهند زد، اسرائیل و فلسطین در جامه مخالفان خارجی این کار را خواهند کرد . انتخابات سراسری در سال 2006 و پیروزی حماس در آن درس خوبی به اسرائیلی‌ها داده‌است . حالا دیگر اسرائیل می داند که نباید اجازه حضور حماس در انتخاباتی را بدهد که به نتیجه آن شک دارد . حماس خود منتظر مدت زمان بیشتری برای تصاحب قدرت است . روزی که شاید فتح سقوط کند و یا جامعه بین‌المللی دست از منزوی نگاه داشتن حماس بردارد .
محمد دحلان
موافقان: دحلان نیز مانند برغوثی به طیفی از سیاستمداران جوان فلسطینی تعلق دارد که در فاصله میان دو انتفاضه بزرگ شده‌اند . دحلان از کمپ پناهندگان خان یوسف در غزه اوج گرفته و به ریاست سرویس امنیتی بازدارنده در نوار غزه در سال 1994 رسید . نهادی که مسئولیت آن مبارزه با هرگونه خیانت به فتح بود . پس از معاده اسلو در سال 1993 بود که دحلان رابطه خوبی با اسرائیل و ایالات متحده برقرار کرد . دو طرف دحلان را مردی یافتند که علاقه فراوانی به پشت میز مذاکره نشستن و گفتگو بر سر صلح دارد . به دنبال مرگ یاسر عرفات، دحلان رابطه بسیار نزدیکی با محمود عباس برقرار کرد . وی در سرکوب نیروهای حماس نقش بسزایی داشت و پس از عقب نشینی نیروهای اسرائیلی از نوار غزه هم با سرویس‌های اطلاعاتی این رژیم ارتباط داشت. اعتبار او به دنبال تسلط حماس بر نوار غزه در سال 2007 به شدت زیر سوال رفت اما او در چند ماه اخیر باز موفق به کسب اعتبار شد . سپتامبر جاری بود که او به ریاست کمیته مرکزی فتح رسید . پیروزی که نشان داد عدم موفقیت او در مهار فعالیت‌های حماس در نوار غزه باز هم او را محبوب‌تر از سایر اعضای فتح نگاه داشته است . مخالفت شدید او با حماس می‌تواند برگ برنده‌ای در رقابت‌های داخل حزبی باشد.
مخالفان: حماس به واسطه سالهای سرکوب این گروه توسط دحلان به شدت مخالف هرگونه قدرت گیری او است . این حس تنفر البته دو طرفه است و بی‌شک حضور دحلان در قدرت می‌تواند به تشدید اختلاف‌ها میان دو طرف منجر شود . دحلان همچنین به فساد مالی و توسل به خشونت بیش از اندازه نیز شهرت دارد .
راه پیروزی : دحلان باید این پیش‌زمینه نزدیکی بیش از اندازه به غرب و اسرائیل را از میان ببرد . او باید بر ماهیت وطن پرستی خود بیش از پیش تاکید کند . دحلان البته از چند ماه پیش این رویه را آغاز کرده است . او به صراحت اعلام کرد که فتح کشور اسرائیل را به رسمیت نخواهد شناخت و به میز مذاکره هم برنخواهد گشت مگر آنکه شهرک‌سازی‌ها در کرانه باختری تمام و کمال متوقف شود . در این میانه کاهش محبوبیت حماس هم می‌تواند شانس پیروزی دحلان را افزایش دهد .
احمد قریع
موافقان: احمد قریع 72 ساله از دهه شصت تا کنون عضو فتح است. او از اصلی‌ترین چهره‌ها میان رهبران قدیمی فلسطین است که رابطه بسیار نزدیکی هم با عرفات داشت. او حسابدار تشکیلات خودگردان فلسطین بود و در نهایت از همین طریق به عرصه سیاسی فلسطین هم وارد شد . در جریان معاهده اسلو او نقشی غیرقابل انکار داشت. از 2993 تا 2005 هم نخست وزیری فلسطین بود . در جریان انتخابات کمیته داخلی فتح در ماه آگوست؛ قری در میان رهبران سالخورده‌ای بود که مجبور به کناره‌گیری از قدرت شدند تا جا برای رهبران جوان‌تر باز شود . رهبرانی که به محمود عباس هم نزدیک‌تر بودند . البته قریع هم با این حذف آرام خود از قدرت به راحتی کنار نیامد و انتخابات فتح را به بازار مکاره‌ای تشبیه کرد که تنها نمایشی است برای روی کار آمدن کسانی که به اسرائیل نزدیک هستند . قریع شاید بتواند خود را به عنوان رهبری که بیش از نسل محمود عباس و همراهانش به فلسطین فکر می‌کنند و البته اهل تعامل هم نیستند، باز به قدرت بازگرداند. البته او هم از مخالفان حماس است .
مخالفان : بخش اعظمی از تاثیر گذاری قریع از رابطه حسنه او با عرفات نشات می‌گیرد . البته مشخص نیست که آیا او هنوز همان محبوبیت سابق را دارد یا خیر . او بهترین سالهای عمر حرفه‌ای خود را در تبعید گذراند. درست برعکس چهره‌هایی مانند دحلان و برغوثی . به همین دلیل ارتباط مستقیم او با فلسطینی‌ها بسیار کم است . البته او هم درست مانند سایر رهبران نزدیک به عرفات در میان فلسطینی‌ها به فساد مالی شهرت دارد .
راه پیروزی : قریع باید بر اختلاف میان رهبران فلسطینی تحت حاکمیت محمود عباس سرمایه گذاری کند. البته به نظر نمی‌رسد که او از شانسی برای پیروزی برخوردار باشد.
محمد غنیم
موافقان: غنیم هم از دیگر کارکشته‌های جریان فتح است. برخلاق احمد قریع، غنیم اتحاد سیاسی خوبی با محمود عباس دارد . غنیم چندین سال را در تبعید در تونس گذراند . با این وجود وساطت‌های محمود عباس میان او و اسرائیل جواب داد و غنیم توانست در ماه ژوئن سال جاری برای شرکت در انتخابات داخلی فتح به رام الله بازگردد. او یکی از معدودترین چهره‌های نسل قدیم در فلسطین است که همچنان در کمیته مرکزی فتح پستی را به خود اختصاص داده است . او در جامه رهبری قدیمی در شرایطی که رهبران جوان فتح نتوانند بر سر یک کاندیدا واحد به اتفاق نظر برسند؛ می‌تواند وارد صحنه شود .
مخالفان : غنیم نیز درست مانند احمد قریع بخشی از ارتباط نزدیک خود با فلسطینی‌ها را در جریان سالها زندگی در تبعید از دست داده است . او از مخالفان پیمان اسلو بود و همچنان هم به موضع‌گیری‌های سخت خود ادامه می‌دهد. ویژگی که می‌تواند منجر به عدم تمایل اسرائیل و ایالات متحده برای حضور او در قدرت شود .
راه پیروزی : غنیم باید برای افزایش شکاف‌ها میان نسل جدید رهبران فتح مانند دحلان و برغوثی دعا کند . این احتمال وجود دارد که با افزایش شکاف‌ها رهبران فتح به سمت غنیم به عنوان اهرم وحدت روبیاورند . ادامه شکست‌ها در مذاکره با اسرائیل هم می‌تواند برای غنیم خوش یمن باشد .
فارین پالیسی 10 نوامبر/ ترجمه : سارا معصومی
نظر شما