اوباما گرفتار میان کرشمه‌ عباس و اخم نتانیاهو

سارا معصومی:

 ماه ژانویه که از راه برسد، عمر دولت باراک اوباما جوان در قالب نخستین رئیس‌جمهوری سیه‌چرده ایالات متحده یک ساله می‌شود. این از بدشانسی آقای رئیس‌جمهور است که در آستانه جشن تولد پیروزی او هیچ چیز نباید سر جای خودش باشد. باراک شاید نخستین رئیس‌جمهوری ایالات متحده است که به ظاهر اسرائیلی‌ها را برای به رسمیت شناختن حق فلسطینی‌ها تحت فشار قرار داده‌است. با این وجود صلح خاورمیانه به رغم تمامی تلاش‌های باراک، جورج میچل نماینده او در خاورمیانه و پادرمیانی‌های هیلاری کلینتون وزیر امور خارجه همچنان در اغما به سر می‌برد. از بد حادثه دو ماه پس از حضور باراک در کاخ سفید، نتیجه انتخابات اسرائیل تندروترین سیاستمداران تاریخ اسرائیل را به قدرت رساند. بنیامین نتانیاهو در جامه نخست‌وزیر و آویگدور لیبرمن در قامت وزیر امور خارجه به تنها چیزی که فکر نمی‌کنند، اعتبار رئیس‌جمهوری ایالات متحده است. بی‌بی و لیبرمن به راحتی آبروی اصلی‌ترین همراه خود در جامعه بین‌المللی را به حراج گذاشته‌اند.

پرز خطاب به عباس: لطفاً کوتاه نیا مرد!

اما اوضاع نه در کرانه باختری روبه‌راه است و نه در تل‌آویو. چند روز از اعلام خبر کناره‌گیری محمود عباس از شرکت در انتخابات ماه ژانویه گذشته‌است. در تل‌آویو همه از میانه‌رو تا تندروترین یهودیان خطر را حس کرده‌اند. این کناره‌گیری یعنی آنکه نه‌تنها کاسه صبر باراک از کرشمه‌های اسرائیلی‌ها لبریز نشده است بلکه این استراتژی با دست پس زدن و با پا پیش کشیدن اسرائیلی‌ها حتی عباس آرام و مطیع را هم خشمگین کرده‌است.

در این میانه شیمون پرز که در ماه مارس با دستان خود مسئولیت تشکیل دولت را به رهبر حزب لیکود بخشید، برای تغییر ماهیت بازی وارد صحنه شده‌است. پرز از گردهمایی اسرائیلی‌ها در مراسم سالگرد ترور اسحاق رابین در سال 1995 استفاده کرده و از عباس خواست تا در تصمیم خود تجدید نظر کند. این در حالی‌است که عباس هنگام کناره‌گیری اعلام کرده بود که دیگر انگیزه‌ای برای بقا در پست خود ندارد. اکنون همه از پرز تا باراک اوباما و مقام‌های مصری در تب و تاب فراهم آوردن همین انگیزه هستند. پرز برای نرم کردن دل عباس به مرور خاطرات متوسل شده و از خاطره امضای پیمان صلح اسلو در سال 1993 سخن گفت. پیمانی که رابین آن را به عنوان نخست‌وزیر‌ اسرائیل امضا کرد و یاسر عرفات فقید در جامه رهبر فلسطینی‌ها مهر تأیید خود را بر پای آن نهاد. پرز در آن زمان وزیر امور خارجه بود و عباس دوشادوش عرفات به عنوان نماینده سازمان آزادیبخش قدم می‌زد.

شیمون پرز با مخاطب قرار دادن عباس گفت: در اینجا در مقام یک همکار قدیمی از تو می‌خواهم که کوتاه نیایی مرد! من از عمق دردی که مردم شما در طول نیم قرن گذشته متحمل شده‌اند، آگاهی دارم. من مردم خودم را می‌شناسم و به شما اطمینان می‌دهم که ما هم به دنبال صلح هستیم.

پرز بی‌توجه به بن‌بست یک ساله در مذاکرات دو طرف افزود: شاید سال آینده میلادی سال استقلال فلسطین باشد. سال آینده سال حیاتی برای همه ما است. سرنوشت این سال به تصمیم شما برای بقای در قدرت یا رها کردن مسندتان بستگی دارد.

درست بیست و چهار ساعت پیش از سفر نتانیاهو به واشنگتن، باراک اوباما در پیامی ویدیوئی که به مناسبت ترور اسحاق رابین ضبط شده بود، باز موضعی دوگانه در قبال اسرائیل و فلسطین اتخاذ کرد. باراک در حالی که تأکید کرد پیوند میان واشنگتن و تل‌آویو غیرقابل گسستن است، متعهد شد که به تلاش‌هایش برای قرار گرفتن نمایندگان اسرائیل و فلسطین پشت یک میز ادامه خواهد داد.

اوباما با تأکید بر تعهد وی به تشکیل دو کشور مستقل در کنار هم، گفت: تا زمانی که یأس و ناامیدی در بین فلسطینیان حاکم باشد اسرائیلی‌ها هرگز به امنیت حقیقی دست نخواهند یافت.

سفر نتانیاهو به واشنگتن

در هیاهوی نشأت گرفته از کناره‌گیری محمود عباس و نگرانی اعراب از وخیم‌تر شدن اوضاع؛ بنیامین نتانیاهو عازم ایالات متحده شده ‌است. آخرین باری که بی‌بی عازم واشنگتن شد، او و باراک با محمود عباس دیداری سه‌‌جانبه داشتند. دیداری به اسم آشتی و قدم برداشتن در مسیر صلح و البته به کام افزایش اختلاف‌ها. در این میانه رفتار کاخ سفید با دفتر نخست‌وزیری اسرائیل اندک نشانه‌ای از احترام به حضور مهمان ویژه ندارد. دفتر نتانیاهو امیدوار است که در طول سه روز حضور نخست‌وزیر در واشنگتن، باراک در کاخ سفید میزان او باشد. این در حالی‌است که کاخ سفید تاکنون هیچ تصمیمی در این خصوص نگرفته‌است.

شرکت در مجمع عمومی «جامعه یهودیان متحد» هدف اصلی بی‌بی از سفر به واشنگتن اعلام شده اما بی‌شک بازی دیگری در پشت پرده در جریان است. باراک پس از کناره‌گیری عباس از انتخابات هنوز نتوانسته است خشم خود نسبت به سهل‌انگاری‌های بی‌بی را پنهان سازد. شاید به همین دلیل است که اوباما بی‌توجه به اصول مهمانی و میزبانی دیپلماتیک اعلام کرده که در مجمع عمومی جامعه یهودیان شرکت نخواهد کرد و معاون خود را راهی این نشست می‌کند.

توافق پشت پرده اوباما با فیاض

بهانه سفر بی‌بی به واشنگتن تنها شرکت در جلسه‌ای با حضور یهودیانی از سرتاسر جهان نیست. روزنامه اسرائیلی هاآرتص باز در آستانه سفر نتانیاهو به واشنگتن دست به افشا‌سازی خاص خود زده است. به گزارش این منبع؛ سلام فیاض نخست‌وزیر دولت موقت فلسطین که مبتکر طرح تشکیل کشور مستقل فلسطین در دو سال آینده است، توانسته باراک اوباما را هم به عملی کردن این طرح در اراضی اشغالی 1967 متقاعد کند.

ناگفته پیداست که نتانیاهو در مدت زمان حضور در واشنگتن از این مهمانی برای خنثی کردن تلاش‌های فیاض هم استفاده خواهد کرد. نتانیاهو از همان نخستین باری که فیاض این پیشنهاد را مطرح کرد دست به کار شد و بارها از دولت آمریکا خواست تا علیه پیش‌نویس هر گونه قطعنامه سازمان ملل که به فلسطینیان اجازه حاکمیت در اراضی اشغالی 1967 را بدهد قیام کرده و این قطعنامه را وتو کند. به رسمیت شناختن کشور فلسطین از سوی شورای امنیت کابوسی غیرقابل باور برای تندروهای اسرائیلی مانند بی‌بی و لیبرمن است.

همزمان اخبار پشت پرده حاکی از آن است که فیاض توانسته حمایت برخی کشورهای اروپایی از جمله فرانسه، انگلیس، سوئد و اسپانیا را نیز نسبت به طرح خود جلب کند.

تظاهرات طرفداران عباس در کرانه باختری

به دنبال اعلام خبر کناره‌گیری محمود عباس از شرکت در انتخابات ماه ژانویه؛ هزاران نفر از ساکنان کرانه باختری با شرکت در تجمعی در این منطقه خواهان بازگشت محمود عباس به دور رقابت‌ها شدند. محمود عباس که گردش بی‌سابقه در شهرهای کرانه باختری را آغاز کرده است مورد استقبال هزاران نفر از طرفداران خود قرار گرفت. طرفدارانی که پرچم‌های فلسطین را در دست داشتند و شعارهایی در اعلام حمایت از ابومازن بر زبان داشتند. شهردار هبرون در گفت‌وگو با خبرنگاران بین‌المللی گفت: فلسطین به رهبری عباس نیاز دارد.

عباس پس از هبرون به بیت‌اللحم رفت. در شرایطی که بسیاری از تحلیل‌گران بین‌المللی بر این باورند که کناره‌گیری محمود عباس تنها نمایشی سیاسی برای تحت فشار قرار دادن دولت باراک اوباما و ترساندن اسرائیلی‌ها است، صائب عریقات مذاکره‌کننده فلسطینی‌ها در رویارویی با طرف اسرائیلی در این خصوص می‌گوید: آنچه عباس بر زبان راند، ترفندی سیاسی نبود بلکه حقیقت محض بود.

همزمان با سکوت جهان عرب در برابر تصمیم محمود عباس، رهبر تشکیلات خودگردان فلسطین در نهایت نتوانست خشم خود از دبیر کل اتحادیه عرب پس از دیدار با رهبر حماس در دمشق را پنهان کند. دیدارهای مکرر عمرو موسی با خالد مشعل و دیگر رهبران حماس خشم محمود عباس را برانگیخته است. محمود عباس در آخرین تماس تلفنی خود با عمر و موسی به شدت از وی انتقاد کرد. به گفته منابع آگاه، عباس در این گفت‌وگو تلفنی به عمر و موسی گفت: نه از شجاعت در شما خبری هست و نه از صراحت.

عباس در این گفت‌وگو به صراحت از عمرو موسی خواست که به دیدار با رهبران حماس پایان دهد، دبیر کل اتحادیه عرب اما از پذیرفتن این درخواست سر باز زده است. همین مخالفت کافی بود تا عباس زبان به تندی بگشاید و در خصوص عمرو موسی به خبرنگاران کنجکاو بگوید: او شایسته دبیر کلی اتحادیه عرب نیست.