محمود حاج‌زمان: در آسمانی صاف و تاریک ممکن است در هر ساعت چند شهاب مشاهده کنید که در نقاط مختلف آسمان ظاهر و به سرعت محو می‌شوند. اما در شب‌های خاصی از سال، تعداد شهاب‌ها به یکباره زیاد می‌شود که به این پدیده «بارش شهابی یا شهاب‌باران (Meteor Shower)» گفته می‌شود. بارش‌های شهابی در اثر ورود توده‌ای از ذرات به جو زمین به وجود می‌آیند. این ذرات با سرعت‌های زیاد (چند ده کیلومتر بر ثانیه) و تقریبا موازی یکدیگر وارد جو می‌شوند؛ در نتیجه از دید ناظر زمینی به نظر می‌آید که همه شهاب‌ها از یک نقطه آسمان خارج می‌شوند که به این نقطه کانون بارش گفته می‌شود.
به گزارش نشنال جئوگرافیک؛ کانون بارش در هر صورت‌فلکی باشد، بارش شهابی به نام آن صورت فلکی خوانده می‌شود. علت نام‌گذاری بارش شهابی اسدی نیز به این خاطر است که کانون بارش در صورت فلکی اسد (شیر) واقع شده است؛ صورتی فلکی در آسمان نیمکره شمالی زمین که در این زمان از سال حدود نیمه‌شب طلوع می‌کند و ساعت 3:00 صبح به نقطه اوج خود در شرق آسمان می‌رسد. دوست‌داران آسمان شب قادر خواهند بود که حتی کم‌نورترین شهاب‌های اسدی را تماشا کنند؛ بارشی شهابی که امسال با تعداد 20 تا 30 شهاب در زمان اوج خود، میهمان آسمان جمعه شب و بامداد شنبه کره زمین خواهد بود.
منشا بسیاری از بارش‌های شهابی، دنباله‌دارها هستند. دنباله‌دارها صخره‌هایی یخی هستند که ضمن حرکت در فضا ذرات ریزی از خود بر جای می‌گذارند و با نزدیک شدن دنباله‌دار به خورشید، تعداد ذرات به جا مانده نیز افزایش می‌یابد. بنابراین مدار دنباله‌دار مملو از ذراتی می‌شود که با همان سرعت و تقریبا در همان مدار به دور خورشید گردش می‌کنند. به دلیل حرکت متناوب زمین به دور خورشید، سیاره ما در زمان مشخصی از سال به نزدیکی مدار دنباله‌دار می‌رسد و با برخورد به این ذرات، بارش شهابی رخ می‌دهد.
منشا بارش شهابی اسدی نیز عبور زمین از میان ذرات به جا مانده از دنباله‌دار سویفت-تاتل است که دوره گردش آن به دور خورشید حدود 33 سال طول می‌کشد. بن بورس، اخترشناس مرکز دانش و فضای چابوت در کالیفرنیا، تعبیر جالبی برای توصیف بارش شهابی دارد. وی می‌گوید: «در طی یک بارش شهابی، زمین همانند یک خودرو است که در یک بزرگراه ناگهان از میان ابری از حشرات عبور می‌کند. شیشه جلوی اتومبیل با این حشرات برخورد می‌کند و ردی بر روی شیشه بر جای می‌گذارد که شما می‌توانید آن را ببینید. اگر شما از شیشه عقب خودرو نگاه کنید، هیچ ردی از حشرات نخواهید دید؛ چرا که آن سمت جهتی است که خودرو از آن سمت آمده است.»
طوفان‌های شهابی و نمایش‌های مهیج
اگرچه به نظر می‌رسد که امسال یک بارش اسدی خوب در پیش رو خواهیم داشت، اما شاید اوضاع از این هم بهتر شود. گاهی اوقات شهاب‌های اسدی طوفانی شهابی برپا می‌کنند که در زمان اوج خود به شکل چند صد شهاب در ساعت جلوه‌گر می‌شود. آحرین طوفان اسدی در سال 2002 / 1381 رخ داد، که در طی اوج آن حدود 3000 شهاب در ساعت با زمین برخورد کرد. اما جد بزرگوار تمام طوفان‌های شهابی -و سرمنشاء بارش شهابی اسدی- وضعیت افسانه‌ای بود که برای دوست‌داران آسمان در سال 1833 / 1212 رخ داد؛ زمانی‌که صدهاهزار شهاب در یک ساعت با زمین برخورد کرد و نمایشی مهیج را در آسمان شب برپا کرد.
بورس می‌گوید: «با توجه به اینکه حدود 10 سال از آخرین طوفان اسدی می‌گذرد، ما باید در دوره آرامش شهاب‌باران قرار داشته باشیم. شگفت‌آور است اگر به این بیاندیشیم که این ذرات غبار، موادی هستد که از شکل‌گیری منظومه شمسی بر جای مانده‌اند، توسط یک دنباله‌دار جذب شده‌اند، و به بخشی از منظومه شمسی که ما در آن قرار داریم آورده شده‌اند. اغلب آنها 4.5 میلیارد سال عمر دارند، و ما آنها را می‌بینیم که در کسری از ثانیه تبخیر می‌شوند!»
53275
نظر شما