بهناز شیربانی: مناظره یکی از برنامه‌های پر طرفدار رادیو و تلویزیون است. در ایران هم هرگاه مناظره‌های خوبی از صدا و سیما پخش شده، مخاطبان زیادی را پای این رسانه‌ها نشانده و بحث‌های زیادی را در جامعه راه انداخته‌است.
برپایی مناظره‌ها اما در صدا و سیمای ایران روال مشخص و ثابتی نداشته‌است، گاه در برخی مناسبت‌ها مناظره‌های داغی در تلویزون ایران برگزار شده و گاه این امر فراموش گشته است. در این بین چند و چون برپایی یک مناظره در رسانه‌ای مثل تلویزیون همیشه محل بحث و مناقشه بوده است. با مرتضی حیدری مجری شناخته شده برنامه‌های گفت و گو محور که گفت و گو با چهره مطرح داخلی و حارجی را در کارنامه کاری‌اش دارد، در مورد آداب مناظره و چگونگی برگزاری یک مناظره خوب گفت و گویی را انجام داده‌ایم که می خوانید:
مرتضی حیدری با اشاره به ابعاد برگزاری یک مناظره تلویزیونی گفت: «مناظره اگر نگوییم بهترین، یکی از بهترین راه‌های قضاوت افکار عمومی درباره موضوعی است که بر سر آن در جامعه اختلاف نظر یا در مورد آن طیفی از دیدگاه‌های گوناگون وجود دارد. مثلا در مورد اداره امور کشور از راه مالیات و بدون پول نفت یا اهمیت التزام به قانون، اتفاق نظر وجود دارد، بنابر این، این موضوع نیاز به برگزاری مناظره ندارد. اما در برخی موضوعات، ممکن است در کلیات اختلاف نظری نباشد ولی در مورد مصادیق و معیار‌ها، اختلاف نظر وجود داشته باشد، مثل تقدم اقتصاد بر سیاست یا بالعکس، فرهنگ و هنر، حدود آزادی بیان، حقوق بشرو...»
او ادامه داد: «در بحث انتخاب موضوع مناظره، حداقل باید دو دیدگاه کاملا متفاوت نسبت به یک موضوع وجود داشته باشد تا دو طرف دیدگاه‌شان را در مورد موضوع مورد بحث مطرح کنند و مردم حرفی را بپذیرند که منطق قوی تری دارد.»
حیدری در ادامه به حدود دو طرف مناظره اشاره کرد و گفت: «مناظره یک چالش و رقابت سیاسی، فرهنگی یا اقتصادی قاعده‌مند است. قانون دارد. این قانون را رسانه اعلام میکند و حاضران در مناظره باید آن را بپذیرند و احترام کنند. این قواعد را مخاطبان هم باید بدانند تا در مورد رفتار مناظره‌ای افراد قضاوت کنند. مثلا در یک مناظره دو طرف نباید به شخصیت حقیقی و حقوقی یکدیگر حمله کنند.»
او ادامه داد:«به عبارت دیگر، شخصیت آن‌ها نباید، موضوع اصلی شود و موضوع مناظره موضوعی فرعی. از همه مهمتر اینکه به نظر من دو طرفی که برای مناظره انتخاب می‌شوند باید دو سر طیف فکری مورد نظر باشند. رسانه هم باید قواعد مناظره را رعایت کند. باید کاملا بیطرف باشد. مثلا اگر در مورد آزادی قرار است مناظره‌ای انجام شود یک طرف باید طرفدار آزادی مطلق باشد و طرف دیگر باید با آزادی مخالف باشد و هر دوطرف چهره توانمند و مسلط در دفاع از منطق فکری خود باشند، ضعیف و قوی نباید کرد. اگر قرار باشد یک طرف با آزادی مطلق موافق باشد و طرف دیگر هم تقریبا با او موافق باشد، نمی‌توان به نتیجه درستی رسید. رسانه باید موضوعات اساسی و ریشه‌ای مطرح در جامعه را به عنوان موضوع مناظره انتخاب کند.»
او در ادامه گفت: «مناظره، به شرط رعایت اصول آن، همیشه از پر طرفدار‌ترین برنامه‌های تلویزیون است. مثلا سال 88 وقتی هر کاندیدا به تنهایی در رادیو یا تلویزیون صحبت می‌کرد بیننده یا شنونده متوسطی داشتند، اما به محض اینکه دو کاندیدا مقابل هم در یک برنامه تلویزیونی حاضر می‌شدند، تعداد مخاطبان چند ده برابر می‌شد که این ناشی از جذابیت ذاتی مناظره است.»
حیدری درباره ویژگی‌های یک مجری مناظره نیز گفت: «اگر مناظره را به مثابه یک رقابت بسیار جدی و نفس گیر میان دوطرف (نمایندگان دوسرطیف یک موضوع) فرض کنیم، مجری، داور این رقابت است. مجری باید علاوه بر دارابودن شرایط عمومی و تخصصی اجرا و مصاحبه، سابقه طولانی و موفق در اجرای مصاحبه‌ها و میزگردهای تلویزیونی داشته باشد. بد‌ترین ویژگی، کم تجربگی است. مجری مناظره باید منطق دو طرف بحث را بداند. البته از یاد نبریم که اگر بهترین مجری عالم هم اجرای یک مناظره را بر عهده بگیرد، اصل، انتخاب موضوع و میهمانان است. درواقع نطفه یک مناطره خوب و دیدنی، در زمان انتخاب موضوع و میهمانان بسته می‌شود نه به هنگام اجرا و طبعا اجرا و قضاوت خوب مجری، زیبایی و جذابیت آنرا تکمیل میکند.»
او ادامه داد: «مجری مناظره باید سواد آکادمیک، تجربه هزاران مصاحبه و اجرای برنامه‌های مختلف را داشته باشد و این چیزی است که در طول زمان و سالیان می‌تواند از یک فرد یک مجری قابل بسازد. مقصودم از این حرف این است که مجری مناظره باید آن قدرمصاحبه با افراد مختلف در کارنامه‌اش باشد و تجربه اجرا داشته باشد که در لحظه، تصمیم درست بگیرد. اگر یک مجری به لحاظ جسمی، فیزیکی، سواد و دانش آکادمیک در سطح اعلا باشد، اما تجربه چندین هزار ساعت مصاحبه را نداشته باشد، نمی‌تواند مناظره را درست هدایت کند.»
مجری برنامه تلویزیونی «پایش» در ادامه گفت: «مجری مناظره باید درک درستی از فضایی را که در آن هست، داشته باشد، اینکه بداند کجا باید لبخند بزند، اخم کند و یا کجا به بحث ورود کند یا مسیر بحث را عوض کند. مجری مناظره مثل داور بازی فوتبال یا کشتی است. داور در این بازی‌ها اجازه می‌دهد که بازیکنان کارشان را بکنند، درگیر شوند و روال عادی رقابت را دنبال کنند، اما مرزهایی هم وجود دارد که به محض خروج از آن مرز‌ها، ورود میکند، کنترل میکند، توقف می‌دهد یا مسیر رقابت را به مسیر اصلی بازمی‌گرداند. مجری مناظره باید دقیقا همین کار را انجام دهد.»
او ادامه داد: «بحث مهم بعدی در خصوص مجری مناظره، تسلط او بر موضوع مورد بحث است و اینکه دو طرف مناظره به موضوع مورد بحث چطور نگاه می‌کنند و طرفداران آن‌ها چه اظهار نظری درباره صحبت‌های آن‌ها دارند.»
حیدری در پایان گفت: «مجری مناظره باید شناخت درستی نسبت به دو طرف مناظره داشته باشد. سواد، سلایق، تجارب و روحیات دو طرف را بشناسد و از همه مهمتر اینکه در اجرای مناظره دستش باز باشد. یک خلبان وقتی هواپیما را از زمین بلند میکند، غیر از آسمان آبی چیزی نمی‌بیند و برج مراقبت او را به درستی هدایت میکند، اما در کارش دخالت نمی‌کند. مجری مناظره هم همین شرایط را دارد، او درست وسط بحث است و به همه چیز تسلط دارد. بنابر این خودش باید تصمیم بگیرد که در لحظه چه کار کند و اگر قرار باشد مدام از بیرون به او گفته شود چه کاری انجام بده و یا چه چیزی بگو، نمی‌تواند روی موضوع مورد بحث تمرکز کند.»
او تاکید کرد: «خلاصه کلام اینکه مجری مناظره علاوه بر دارابودن همه شرایط عمومی و اختصاصی اجرا و مصاحبه، باید سابقه چندهزار ساعت کار حرفه‌ای داشته باشد و باتسلط، آزادی عمل، اقتدار، حرفه‌ای‌گری و در عین حال بیطرفی کامل، جلسه مناظره را اداره کند.»
حیدری خطای فاحش در اجرای مناظره را ورود، توقف و دخالت بی‌جا در چالش دوطرف، و تغییر غیر حرفه‌ای در مسیر بحث دانست و افزود:« تیر خلاص به اعتبار حرفه‌ای مجری مناظره آن است که در پایان مناظره، مخاطبان بفهمند یا احساس کنند، مجری، به کدام سمت و سو، گرایش دارد.»
57247
نظر شما