ناکارآمدی ، متغیر بحرانی است؟

سیاستگذاری غلط و از آن بدتر بی توجهی به قواعد سیاستگذاری ، فقدان رصدگری ، تهیه ندیدن ابزار لازم، نداشتن ارزیابی مداوم شرایط محیطی ، شکاف بین منابع و هدف گذاری، ‌نبود سیستم خود اصلاحی، ناتوانی در ایجاد همگرایی (در سطوح مختلف بنگاهی ، حاکمیتی و ملی) ، نا آشنایی یا استفاده نکردن بموقع از تاکتیک های انقباضی و انبساطی ، اصرار بر تحلیل شرایط براساس الگوهای منسوخ شده ، نداشتن دانش و مهارت حداقلی ،‌ به سخره گرفتن نظام ارشدیت ، قانون گریزی (و از آن بدتر : قانون ستیزی) ، ناتوانی در بهره گیری از منابع، کلافگی، تبدیل غافلگیری به قاعده، اتکا به شیوه های پوپولیستی، جنجال سالاری ، بحران آفرینی، رعایت نکردن (و از آن بدتر: نداشتن) برنامه زمان بندی و ... همگی جلوه هایی از ناکارآمدی اند . بعضی از آنها علت ، برخی معلول ،‌ برخی نشانه و پاره ای واکنش انفعالی برای پنهان کردن ناکارآمدی اند اما به هرحال همگی مرتبط اند .
همچنان که خیلی چیزها ، ‌خود را مستمرا تولید می کنند ناکارآمدی نیز ناکارآمدی می آورد که البته در هر بازتولید ،‌ ژنی جهش یافته ظهور می یابد ! به این دلیل که ترکیب دو یا چند تایی جلوه های پیش گفته ، هم افزایی خطرناکی را موجب می شود.
نبود کارآمدی (و بلکه کارآمدی ستیزی) آرام آرام رکود مدیریتی را به بحران تبدیل می کند. با تعجب نخبگان شروع می شود که بتدریج و بترتیب رنگ انتقاد ، ‌اعتراض ، فریاد ، ‌سرخوردگی ، انزوا و بی تفاوتی می گیرد . در این مدت- که معمولا سالها طول می کشد- به انجام کارها ظاهرا خللی وارد نمی آید زیرا هنوز اینرسی قبلی جریان دارد. ساده دلان و غیر کارشناسان، نفس حرکت را نشانه ای از صحت عملکرد مجری می دانند، ‌غافل از این که روزگار مایه خوری بالاخره سرخواهد آمد و بنای ظاهرا سرپا اما موریانه زده عاقبتی قابل پیش بینی دارد .
کار از کارآمد برمی آید. به عکس تصور رایج و بلکه برخاسته از علوم انسانی ، کار در تعریف فیزیکی، جابجایی است . به عبارت بهتر صرف هرگونه انرژی (و زحمت و تلاش و دلسوزی و خوش نیتی و ارزشمداری) چنانچه به جابجایی نیانجامد، ‌فی الواقع کاری انجام نشده است .
فرد و مدیر کارآمد، سیستم کارآمد درست می کند. تحول آفرین است . بود و نبود او فرق دارد.‌ خودکار است . برای سیستم و همکاران خود مرتباً کار و ماموریت طراحی می کند. کارآفرین است. کارمند صفت نیست. جلوه های کاری اش بیش از هر مدعی است. به دنبال صدور فاکتور نیست. آمار و گزارش کار بویژه از نوع اغراق شده (دروغین) نمی دهد.‌ می داند راندمان یک مجموعه ،‌ معدل راندمان های تک تک اجزاء نیست بلکه آن جزیی که کمترین راندمان را دارد معرف راندمان مجموعه است . اگر چه پیشرفت را مد نظر دارد اما آرمانی و فضایی فکر نمی کند. به زمان بندی پایبند است. همکارانش از او حساب می برند زیرا هم ولایت حرفه ای او را باور دارند و هم می دانند فراموشکار نیست. مقوله کنترل و بازخورد را جدی می گیرد . به وعده ها پایبند است. مدیریت اقتضایی و شرایط محیطی را بخوبی می فهمد. به دلیل اتکا به شایستگی های خود دلیلی نمی بیند که باج بدهد (بویژه به بالا دستی خود) . به عکس مدیرانی که در پی تحکیم موقعیت خود از طریق مناسبات غیرسیستمی هستند او را در محیط ها ،‌ محافل و همایش هایی که به کارش مرتبط نیست نمی بینیم . و ... خلاصه اینکه تلاش دارد از همه ویژگی های ناکارآمدی – که در ابتدای یادداشت آمد – فاصله بگیرد .