علیرضا کدیور:
بورس تهران سال 91 را با بیم و امید آغاز کرد. امیدهایی که به واسطه افزایش قابل توجه نرخ ارز طی سال 90 و انتظار برای تاثیرگذاری آن بر سودآوری شرکت‌هایی که تولیدکننده مواد و محصولات خام نفتی، پتروشیمی و فلزی هستند، شکل گرفت. در عین حال نگرانی سرمایه‌گذاران از تشدید تحریم‌های حاکم بر فروش نفت و نقل و انتقالات بانکی، تا حدی سرمایه‌گذاران را از اتخاذ موقعیت‌های ریسکی بر حذر می‌داشت. بر این اساس بورس تهران که در سال 90 با میانگین بازدهی 11.2 درصدی ضعیف‌ترین عملکرد را طی سه سال گذشته از خود به نمایش گذاشته بود، به سال 91 قدم گذاشت. اما همان گونه که پیش‌تر نیز اشاره شد، تشدید تحریم‌ها به ویژه در بخش فروش نفت و محصولات پتروشیمی در کنار عدم اطمینان سرمایه‌گذاران به امکان تسعیر دارایی‌ها و درآمدهای ارزی بر اساس نرخ ارز مورد معامله در بازار آزاد (که روز به روز در حال فاصله گرفتن از نرخ ارز مرجع بود) سبب غلبه احتیاط در رفتار سرمایه‌گذاران شد. وضعیتی که باعث شد بورس تهران تا اواسط مردادماه و پس از گذشت 142 روز از آغاز سال 91، نه‌تنها پاداشی به فعالان خود ندهد، بلکه بخشی از دارایی آنها را نیز ذوب کند به نحوی که میانگین بازدهی بورس تهران تا هجدهم مردادماه به منفی 8.2 درصد رسید.
اما در این زمان اتخاذ تدابیر مقابله‌ای از سوی شرکت‌ها و یافتن راه‌هایی برای دور زدن تحریم‌ها از یک سو در کنار افزایش شدید قیمت کلیه کالاها به ویژه مواد خام پتروشیمی و فلزی در بورس کالا و قطعیت امکان ظهور نرخ‌های آزاد ارز در صورت‌های مالی شرکت‌ها، سرمایه‌گذاران را به بازگشت به بورس ترغیب کرد. شرایطی که در عمل باعث شد بورس در فاصله تنها 130 روز، بازدهی خیره‌کننده 61.2 درصدی را برای سرمایه‌گذاران به ارمغان آورد و بازدهی بورس را از ابتدای سال به 48 درصد بالغ کند. در نهایت این هیجان افسار‌گسیخته طی یک ماه گذشته با عقب‌نشینی پنج‌درصدی شاخص و کاهش میانگین بازدهی بورس تا سطح 40 درصد، اندکی فروکش کرد.
پربازده‌ترین صنایع بورسی
نگاهی به جدول پربازده‌ترین صنایع بورسی نشان می‌دهد از میان شش صنعت بزرگ بورس، پنج صنعت طلایه‌دار بالاترین میزان بازدهی برای سهامداران خود بوده‌اند. صنعت استخراج کانه‌های فلزی یا همان شرکتهای معدنی با دارا بودن هشت شرکت، در حدود 140 درصد بازدهی برای سرمایه‌گذاران خود به ارمغان آورده است. پس از این صنعت، صنعت فرآورده‌های نفتی یا همان شرکتهای پالایشگاهی با 116.8 درصد و صنعت محصولات شیمیایی که شامل شرکتهای پتروشیمی و شیمیایی است با111.8 درصد بازدهی در رده‌های بعدی قرار دارند. در میان صنایع بزرگ تنها صنعتی که طی سال 91 نتوانست کام سهامداران خود را شیرین کند، صنعت بانکداری بود. این صنعت با دارا بودن 10 شرکت و سهم 11درصدی از ارزش بورس به عنوان چهارمین صنعت بزرگ بورس، زیان4.5 درصد را برای سهامداران خود ثبت کرد که دلیل اصلی آن به افت میانگین P/E شرکتهای حاضر در آن از5.9 به 4 مرتبه باز‌می‌گردد.
اما افول ستاره بخت بانکداران تا حد زیادی متاثر از تحریم بین‌المللی سیستم بانکی و محدودیت نقل و انتقال ارز به خارج از کشور در حوزه خارجی و سیاست‌های پولی بانک مرکزی در خصوص افزایش نرخ سود اوراق مشارکت و جذابیت بازارهای رقیب به دلیل شرایط تورمی در حوزه داخلی بود.
در این میان زیان‌ده‌ترین صنایع بورسی طی 10 ماه نخست سال 91 شامل صنعت لیزینگ با چهار شرکت و 23.3 درصد زیان، صنعت خودرو و ساخت قطعات با 24 شرکت و 22.8 درصد زیان و صنعت کاشی و سرامیک با 10 شرکت و 13.6 درصد افت بوده است.
بورس 91 در قاب تصویر
بازار سرمایه ایران پس از سال 87 با تولد فرابورس، در عمل به دو بازار بورس و فرابورس تقسیم‌بندی شد. ارزش این دو بازار در ابتدای سال 91 در مجموع 162 هزار میلیارد تومان، معادل 85 میلیارد دلار (با احتساب نرخ ارز آزاد) بوده است که با وجود ورود چند شرکت جدید به این دو بازار، در حال حاضر مجموع ارزش این دو بازار به کمی بیش از 200 هزار میلیارد تومان، معادل 54 میلیارد دلار بالغ می‌شود. به بیان دیگر هر چند ارزش ریالی شرکتهای حاضر در بورس و فرابورس در پی رشد قیمت سهام و ورود شرکتهای جدید توانسته از مرز 200 هزار میلیارد تومان فراتر رود، اما رشد شتابان نرخ ارز طی سال جاری، ارزش دلاری بورس‌های ایران را دچار افت 36درصدی کرده است.
از منظری دیگر ارزش بورس تهران در سال 91 بیش از 44 هزار میلیارد تومان افزایش یافته که سهم پنج صنعت اشاره‌شده در جدول در این رشد، بیش از 52 هزار میلیارد تومان بوده است. در حقیقت این پنج صنعت که با دارا بودن 65 شرکت از مجموع 322 شرکت بورسی تنها 20 درصد کل شرکتهای بورسی را در خود جای داده‌اند، به دلیل تصاحب 66 درصد ارزش کل بورس تهران، نه‌تنها مانع از سقوط ارزش تهران شده‌اند بلکه توانسته‌اند با صعود خود، جایگاه بورس تهران را همچنان به عنوان یکی از بورس‌های پر‌بازده تثبیت کنند.
از سوی دیگر با وجود رشد بیش از 58 درصدی پیش‌بینی سود شرکت‌ها در دی ماه 91 نسبت به مدت مشابه سال قبل، به دلیل افت 13درصدی میانگین P/E بورس طی این مدت، شاخص بورس به میزانی کمتر از رشد سودآوری شرکت‌ها جهش یافته است. افت میانگین P/E بورس نیز به شرایط حاکم بر اقتصاد ایران، افزایش جذابیت بازارهای رقیب و افزایش بازده مورد انتظار سرمایه‌گذاران مرتبط است.
بزرگان بورس
در حال حاضر از مجموع ارزش 65 هزار میلیارد تومانی بورس تهران، شرکت ملی صنایع مس ایران با ارزش بازاری بیش از 12 هزار میلیارد تومان، عنوان بزرگ‌ترین شرکت حاضر در بازار سرمایه ایران را از آن خود کرده است. پس از این شرکت، فولاد مبارکه و مخابرات نیز رتبه‌های دوم و سوم را از آن خود کرده‌اند.
همچنین نگاهی به ارزش بازار 10 شرکت بزرگ بورس نشان می‌دهد، نیمی از ارزش بورس تهران در اختیار تنها 10 شرکت قرار دارد که از مجموع این 10 شرکت نیز، پنج شرکت در زمره شرکتهای دولتی قرار دارند که پس از اجرای قانون سیاست‌های کلی اصل 44 و خصوصی‌سازی شرکتهای بزرگ دولتی وارد بورس تهران شده‌اند.
در فرابورس نیز از مجموع ارزش بازار 39 هزار میلیارد تومانی، ارتباطات سیار با ارزش بازاری بیش از 9 هزار میلیارد تومان، صدرنشین بازار نوپای فرابورس است و پس از این شرکت، پتروشیمی‌های مارون و زاگرس در رده‌های بعدی جای گرفته‌اند. در این بازار سهم 10 شرکت بزرگ از مجموع ارزش بازار در حال حاضر بیش از 82 درصد است که این موضوع به واسطه تعدد پایین شرکت‌ها در این بازار رخ داده است و طبیعی به نظر می‌رسد که در این بازار هنوز امکان تعریف شاخص میسر نیست.
فرصت‌ها و تهدیدهای بورس
روند آتی بورس تهران در روزهای پایانی سال 91 و سال آینده تا حد زیادی تابع متغیرهای کلان اقتصادی خواهد بود. یکی از مهم‌ترین عوامل تاثیرگذار بر بورس طی ماه‌های آتی، روند تغییرات نرخ ارز است که با توجه به حضور پررنگ شرکتهای تاثیرپذیر از افزایش نرخ ارز به ویژه شرکتهای صادرکننده مواد خام، می‌تواند بورس تهران را با رشد شاخص‌ها مواجه سازد. در این میان اما یکی از عواملی که می‌تواند به صورت روانی و واقعی بورس و نرخ ارز را تحت تاثیر قرار دهد، شدت و ضعف تحریم‌های آتی و شیب آن است که بدون شک می‌تواند بر نرخ ارز و جو کلی حاکم بر بورس تاثیرگذار باشد. همچنین بودجه سال آتی دولت و ارقام آن می‌تواند در اولویت‌دهی سرمایه‌گذاران به صنایع و شرکتهای حاضر در بورس نقشی تعیین‌کننده داشته باشد.
اما فارغ از این متغیر، در صورت ثبات شرایط فعلی یک سرنوشت محتوم برای اقتصاد ایران، رکود سال آینده است که از هم‌اکنون زمزمه‌های آن با تاکید بر اتخاذ رویکرد انقباضی در بودجه سال 92 شنیده می‌شود. این رکود در کنار تحریم‌های فعلی، بی‌تردید در روند تولید و فروش شرکتهای ایرانی تاثیرگذار خواهد بود. باید دید اقتصاد ایران و شرکتهای بورسی، چگونه از گردنه سال 92 عبور می‌کنند؟
3939
نظر شما